Alþýðublaðið - 19.08.1960, Blaðsíða 13

mögulegt. Það er ekkert því
til fyrirstöðu að leikurinn
gerist á hafsbotni og leikend-
urnir syndi fram og aftur um
sviðið. (Einn þáttur leikrits-
ins „Gosa“ sem ísl. brúðuleik-
húsið sýnir um þessar mund-
ir, fer fram á hafsbotni). Einn
ig geta þeir hafið sig til flugs
og flogið burt af leiksviðinu.
(Þetta skeður líka í Gosa). Og
það má jafnvel búast við því
að leikendurnir séu hreinlega
étnir af eldspúandi drekum
eða öðrum kynjaskepnum.
Hér eru hugmyndafluginu
engin takmörk sett og öll und
ur ævintýranna geta einnig
gerzt á sviði brúðuleikhúss-
ins. Það er þessi ævintýra- og
,,fantasíu“-blær, sem gerir
brúðuleikhúsið svo heillandi.
Sem tómstundaiðja er leik-
brúðugerð ákaflega skemmti-
leg, bæði á heimilum og í
skólum. Erlendis eru skólarn-
ir sem óðast að taka brúðu-
leikhúsið í þjónustu sína.
Vinna nemendur saman að
leikbrúðugerð og getur hver
og einn fundið verkefni við
ÞÓTT undarlegt megi virð-
a§t er brúðuleiklistin, Mario-
nettu-leiklistin, okkur íslend-
ingum að mestu leyti ókunn
en í aldaraðir hefur hún verið
skemmtun manna af öllum
þjóðum.
Brúðuleiklistin er alþjóð-
leg, enginn veit um uppruna
hennar, en frá örófi alda hef-
ur hún verið í hávegum höfð
í Asíu-löndum og margir telja
hana jafngamla menningunni.
í gröfum Forn-Egypta hafa
fundizt leikbrúðuhausar úr
leir. Grikkir og Rómverjar
höfðu mikið dálæti á brúðu-
leikhúsum til forna. Aristo-
teles lýsir glæsileik grískra
brúðuleikhúsa í ritum sínum,
og Archimedes var leikinn í
að fara með leikbrúður og
mikill aðdáandi þeirra.
En það var ekki fyrr en á
miðöldum, sem þessi listgrein
náði útbreiðslu í Evrópu. Þá
fór Kaþólska kirkjan að sýna
helgileiki með leikbrúðum
(Marionettum) á stórhátíðum
kirkjunnar.
Það var heilagur Franz frá
Assisi sem stóð fyrir þessum
fyrstu leiksýningum, en þær
urðu ákaflega vinsælar meðal
almennings og talið að nafn-
ið Marionetta — sem þýðir
litla María — eigi raetur að
rekja til þessara helgileikja
kirkjunnar.
Svo fór alþýðan að setja
þjóðsögur sínar og ævintýr á
svið brúðuleikhúsa, og þá var
ekki Iaust við að Marionett-
urnar breyttu um svip og há-
tíðleikinn færi af þeim. Vin-
sælastir urðu náungar eins og
Polichenelle (Gosi), Punch
og Kasper o. fl. Þetta voru
glettnir, hrekkjóttir pörupilt-
ar, sem skemmtu áhorfendum
með skringilegum uppátækj-
um, grófu orðbragði og hnittn
um tilsvörum. Vinsældir
brúðuleikhúsa fóru sívaxar.di.
Listamenn í öllum lö.ndum
sungu því lof og dýrð.
Þýzka skáldið Göthe orti
rm brúðuleikhús og fyi’ir það.
Margrét Jónsdótti§ Björnsson:
BÖRN OG FULLORÐNA
inni.
Með tilkomu kvikmynd-
anna minnkaði gengi bn.iðu-
leikhússins nokkuð, en nú á
síðustu árum hefur vegur
þess farið sívaxandi.
Þess má geta, að norska
skáldið Agnar Mykle (höf.
Roðasteinsins) hefur ferðast
um Noreg með brúðuleikhús
og sýnt leikrit, sem hann sem-
ur upp úr norskum ævintýr-
um, einnig hefur hann, ásamt
konu sinni, Jane, skrifað
mjög skemmtilega kennslu-
bók í leikbrúðugerð, sem heit-
ir „Dukketeatre."
Annað norskt skáld, Thor-
björn Egner (höf. Karde-
mommubæjar) hefur samið og
sýnt brúðuleikrit víða um
Noreg. Kvikmyndasnillingur-
inn Ingmar Bergmann fékkst
við leikbrúður á yngri árum.
Nú á tímum kvikmyndav
útvarps og sjónvarps; hafa
kennarar og sálfræðingar kom Eíri mynd: Brúðuleiksvið, sem Margrét hefur komið upp á
ist að raun um að brúðuleik- heimili sínu. — Neðri mynd: Margrét með eina af brúðum sLnum.
hús er einhver hollasta og' (Ljósm, Alþbl.: GG.)
Æichelangelo gerði upp-
stti að brúðuhausum og lit--
rum klæðum þeirra.
>agt er að Shakespeare hafr
ifað leikritið Jónsmessu-
turdraum fyrir brúðuleik-
. ~ ••"•"íi-.tífSte'
:. C. Andersen hafði mikið
eti á því. Byron lavarður,
itole France, Bernhard
w, Oscar Wilde, Ibsen og
gir fleiri heimsþekktir
V* v 11 ft-i 11 o i VI i -
bezta skemmtun barna og
unglinga. Allir vita hve börn
eru sólgin í að heyra sögur og
ævintýr, — í brúðuleikhúsinu
fá þau að sjá ævintýrin gerast.
Brúðuleikhúsið er oft nefnt
leikhúsið þar sem ekkert er
ómögulegt, en allt getur skeð.
Þar er hægt að sýna hin furðu
legustu ævintýr og leikendur
þess geta gert margt, sem leik
endum af holdi og blóði er ó-

sitt hæfi. Einn gerir brúðurn-
ar, annar saumar föt á þser,
þriðji smíðar leikhúsið, fjói'ði
semur leikrit o. s. frv. Þar eru
verkefnin óþrjótandi og allir
geta verið þátttakendur. Síð-
an sýna nemendur leikrit sín
undir stjórn kennara. Þetta er
mjög þroskandi fyrir börnin
og ýtir undir sköpunargleði
þeirra. Oft eru þessar brúður
barnanna hreinustu listaverk
og leikritin sem þau semja
einnig.
íslenzkar þjóðsögur og æv-
intýri eru vissulega heillandi
efni fyrir brúðuleikhús. Þar •;
er hægt að sýna huldufólkið
okkar og álfana, hin ferleg-
ustu tröll og óvætti, Skottur
og Móra, yfirleitt allar þær
kynjaverur, sem ævintýrin
segja frá.
Leikbrúður eru aðallega
tvenns konar: strengjabrúður
og handbrúður.
Handbrúðurnar eru miklu
auðveldari í meðförum og oft-
ast notaðar af byrjendum.
Þær þurfa ekki nauðsynlega
sérstakt leiksvið, nóg er að
höndin með brúðunni á sé rétt
upp fyrir borðrönd, leikand-
inn liggur þá á hnjánum svo
að hann sjáist ekki sjálfur,
teygir aðeins hendurnar upp.
Oft er því þannig farið að eft-
ir því sem leikbrúðan er ein-
faldari að allri gerð, því
meira gaman hafa börnin af
henni. Hver sem vill getur
sannprófað þetta sjálfur.
Takið stóra kartöflu, gerið
í hana djúpa holu með mjóum
vasahníf eða skærum, sting-
ið síðan vísifingri í holuna,
þannig að kartaflan sitji vel
föst og falli að hnúanum (ekki
niður fyrir hann).Síðan sting-
ið þér tveim teiknibólum í
kartöfluna og hafið fvrir
augu, þá hafið þér brúðuhaus-
inn. Nú takið þér mislita
tusku á stærð við vasaklút,
klippið á hana 3 smágöt ná-
lægt miðju, út um eitt gatið
stingið þér vísifingrinum, áð-
ur en þér setjið kartöfluhaus-
inn á hann, út um hin 2 sting-
ið þér þumalfingri og löngu-
töng (það eru hendur leik-
brúðunnar). og nú hafið þér
eignast yðar fyrstu hand-
brúðu. Kartöflubrúðan getur
klappað saman höndunum —
þér klappaið með þumalfingri
og löngutöng. — Hún getur
hneigt sig — þér sveigið úln-
liðinn áfram, — hún getur
hrist höfuðið, — þér hreyfið
vísifingurinn til hliðanna.
Þetta einfalda leikfang vek
ur alltaf mikla gleði barna.
Ef þér setjið svona brúðu á
aðra hönd barnsins yðar og á
hina sams konar brúðu, þar
sem hausinn er gerður úr gul-
rót eða sítrónu, þá hefur barn
ið eignast leikfang, sem það
getur unað við tímunum sam-
an og er oft býsna spaugilegt
að heyra það sem þær rœðast
við, hún frú Kartafla og frök-
en Gulrót.
í austri og vestri nýtur
brúðuleiklistin mikillar virð-
ingar og vinsælda.
Fyrir nokkru fóru banda-
rískir útvarps- og sjónvarps-
menn til Moskvu og áttu að
taka upp efni fyrir amerískar
sjónvarpsst. og af því merki-
legasta í þeirri frægu borg.
Fyrir valinu varð neðanjarð-
arbrautin, Rauða torgið, Cirk-
usinn og Brúðuleikhúsið.
Marionetturnar eru einnig
vinsælar í Bandaríkjunum í
skólum, sjónvarpl og sem
auglýsing f gluggum verzlim-
arfyrirtækja. Þar eru árlega
Framhald á 14. síðu.
Alþýðublaðið — 19. ágúst 1960