Lýður - 12.12.1888, Blaðsíða 1

25 aikir af blaðinu kosta 2 kr., erlendis
2,50kv.Borgist fyfirfram til útsölumanna.
Avis>lýsingar teknar fyrir 2 aura hvert
oriV, 15 s'táfir írekast, af feitu letri 3 au.,
en stóruletri 5 au.; borgist fyrirfram. .
Ritgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenn: Arni Pétursson
og Björn Jónsson á Oddeyri.
n
. I
7. blað.
Akureyri 12. desember 1888.
1. ir.
Iðjusemi og iðjuleysi.
Iðjusemi þykir aldrei oíiofuð, og iðjuleysi of mjög last-
að. pó er þess að gæta, að iðjusemi er því að eins lofs-
verð, að það sé lofsvert eður nýtilegt, sem iðjað er. Marg-
ir eru iðjusamir ,við að fullnægja fýstnum sinum og girnd-
flfii þeim, er illar eru, og er sú iðjusemi eigi lofsverð. I
rauninni getur maðunnn ekki verið alveg iðjulaus í orðsins
eiginlegum skilningi. Hann er svo gjörður, að hanii hlýt-
ur að hafast eitthvað að, sjálfrátt eða ósjálfrátt; en satt-er
það, að þessi iðja er opt ósýnileg, og af þeim rökum köll-
um vér þann iðjulausan, sem vér eigisjáum hafast neict að.
Hér verður.sem optast, aðvér villumst af því að ver dæm-
um eptir sjóninni einni saman. Skoðunin verður einstreng-
ingsleg og pá dóniurinn einnig.
Yér segjum um velmegandi bónda, sem hvorki hirðir
skepnur, rær til fiskjar, ne gengur að slætti eða á við önn-
ur jarðarverk með húskörlum sínnm, að hann sé iðjulaus
og jafnvel latur, og þó er vinna hans þarfari búinu og arð-
samari en hvorutveggja húskarla hans. Hvað gjörir hann
pá? les hann eða ritar? Nei. En hvað gjörir hann þá ?
Hann lætur búið ganga vel. |>etta sést opt berlega við
fráfall hans. Bú það er stóð með blóma, meðan hans naut
við, fer allt í mola, þegar hann fellur frá, og þó er sýui-
lega eins mikið unnið. Hvernig víkur þessu við ? Bóndinn
hugsaði, og hann let aðra framkvæma hugsanir sínar. Hefði
hann uunið sjálfur, aru allar líkur til að hann hefði eigi
haft jafnmikið tóm til að hugsa.
I embættismenn vora er opt hnjóðað fyrir það, að þeir
gjöri ekkert, sé svo latir að þeir komi engu í verk.
„Af hyerju kemur kveíið og hóstinn?
pað kemur af leti, og því er nú ver,
enginn nennir að. afgreiða póstinn,
aldrei úr bólinu hreppstjórinn fer.
Prófasturinn prédikar leti,
með pípu amtmaðnr labbar um gólf,
aldrei drattast faktor úr fleti
fyr .en klukkan orðin er tólf."
J>etta er kall iðjuseminnar, sem alltaf er eitthvað að
bjástra, smíða axarskapt, ef eigi annað, og er það engan-
veginn lastandi.
En alþýða kallar embættismenn opt iðjuleysingja og
letingja, af þvi að hún þekkir ekki störf þeirraog hefirþauekki
fyrir augum, þótt þeir gjöri nokkur sýnileg verk, svo sem
eru brefaskriptir, reikningsfærsla, úrskurðir, dómar og fleira
þosskonar. Ef þetta á að fara vel úr hendi, þarf það
töluverð millibil sýnilegrar vinnu, það þarf umhugsun.
Lestur er sjaídan lcölíuð viíiná, nema hjá • námsmönnum.
Mörgum þykir hatm óþarfur og tfmaeyðsla tóm hjá þeim
mönnum, sem lokið hafa prófi, nema þá því aðeins, að
þeir riti svo og svo mikið jafnframt. Vér höfum þekkt
menn sem hafa sa'gt: Sá eða sá var ómerkur maður, það
lá ekkert eptir hann. En árangurinn af lestri kemur eigi
einungis fram i því að rubba upp svo og svo miklu á,
prenti. Hanu kemur einnig fram í þroskun þeirri og skyn-
semi, sem sá, er les, beitir við verk sín. Vera má, að
prestur hafi ekkort ritað, en árangur lesturs hans kemur
fram í ræðum hans og gjörir þær nytsamar fyrir tilhcyr-
endur lians. Tilheyrendur hans eru hið fyrsta og nán-
asta verksvið lians' það er skylda haris að láta þá fyrst
verða aðnjötandi hans andlegu krapta, og það er cngum
unt að segja, hve langt leiða kunna „limar" þess iðjuleysis-
verks, er hann innrætir tilheyrendum sínum, því að verk-
unin lætur svo lítið yfir sér, að áhrif hennar dyljast full-
komlega almenningi. Kennarinn hefir hinar sömu skyldur
við lærisveina sína. Hann á fyrst að veita þeim í ávöxtum
tðmstunda sinna, það er, í hugsunum sínum og fræðslu, er
hann hefir fengið í tómstundum sínum. Margir þessir
menn vinna meira að menntun félagsbræðra sinna, en þeir
sem fylla svo og svo margar arkir með prentsvertu, Ðóm-
arar gjöra þarfara verk félagi sínu með því efrii að beita
hugsun sinni, reynslu og mannþekking og skynsemi við
dóma sína, en þótt þeir stæðu allan daginn á höfði i kál-
garði sínum. Svo er og að því gætandi, að bæði likamlegt
og andlegt verk, ef það á að verða gott, þarf allmikillar
livildar, eða rettara sagt, vinnuskiptis. ,.Að flaustra er ekki
að flýta sér", á við um marga vinnu. Vílji menn gjöra
eitthvað vel, mega þeir hvorki gjöra það með ofmiklum á-
kafa, eða ofmiklum hraða, því að það þarf bæði umhugsun
fyrirfram, og stöðuga skoðun eða dóm meðan það er í
smíðum.
I almennu tali átti það ser opt stað um Björn gamla
Gunnlaugsson, að hann væri ekkert að gjöra. En eptir
slíkt aðgjörðaleysi ritaði hann Njólu, eða reiknaði út gang
himintungla. Margir munu meta skáld vor eptir vöxtum
þess sem þeir yrkja, og opt segja menn að þeir séu iðjulaus-
ir og latir, en það last ætlum vér þá ekki eiga. Vér erum
miklu hræddari um, að þeir hafi ekki haft nærri nógu
mikið ósýnilegt starf til undirbúnings kvæðum sínum. Æfi-
ágrip manna, sem venjulega birtast her, eiga og allmikinn
þátt í þessum venjulegu dómum, því að þar er aðeins re-
gistur yfir sýnileg verk mannsins, ognokkur almenn orðtæki
um dyggðir hans og mannkosti, sem bæði eiga við alla og
engan, en persónulegri hátfsemi og skoðun þeirra er ekki
lýst; lífsatriðum þeirra er heldur eigi svo nákvæmlega lýst,
að dæmd verði háttsemi þeirra eptir þeim. |>að er því
ætlun vor, að þeir menn láti eins mikið eptir sig, sem hafa
beitt öllum sínum kröptum, bæði andlegum og líkamleguim
til að leysa sem bezt af hendi embættisskyldur sínar, eins
og þeir, sem láta eptir sig ritsmíðar miklar, eða aðrar
auðsæjar menjar starfa síns.
Alls eigi er það meining vor, að mótmæla iðjusemi,
því að hún er í a'lla staði lofsverð, ué heldur viljum vér
gjöra lítið úr því, að menn láti eptir sig sýnilegan starfa.
Eii siður er hætt við að þetta hvottveggja fái ekki viðUr-
kenningu manna, heldur en hitt, að mönnum sé brugðið um
iðjuleysi og ónytjungsskap , þótt þeir alls ekki eigi það
skilið.
Ver höfum að eins viljað benda mönnum á, að líta á
fleira en það sýnilega eitt, ef þeir vilja þar dæma réttan
dóm, se'm þeir opt dæma rangan.
Qrímnr.
Sera Páll sál. Sigurðsson (frá Gaulverjarbæ).
Eptir M. J.
(Niðurl.)
Séra Páll var bóndason úr Vatnsdal í Húnnvatnssýslu —
þeirri sýsiu, sem auðugust virðist á landi voru að atgjörvis-
fólki. Hann lærði undir skóla hjá séra Jóni próf. Jónssyni á
Steinnesi, þeim manni, er bæði var vel sð sér í bókíræði og
orðlagður kennimaður. Séra Páll sagði mér, að þessi kennari
sinn hefði fyrstur vakið í sér sál og hjarta, skyn á fögru orð-
færi og virðingu fyrir öllu sönnu og háleitu. Hann kunni
klausur úr ræðum hans og munósjálírátt síðar meir hafa eitt-
hvað líkt eptir hoHum, þótt ég geti ekki um það fullyrt neitt.
Menn læra eigi allt aí bókum. Eitt er víst, að séra Páll