Lýður - 12.12.1888, Síða 1

10 LO
5 aikir aí blaðinu kosta 2 kr., erlendis
jbOki'.Borgist fytirfram til útsölumanna.
Áuglvsingar teknar fyrir 2 aura hvert
orð', Í.5 stáfir frekast, af feitu fetri 3 au.,
en stóruletri 6 au.: borgist fyrirfrain.
Y Ð U R
Ritgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenn: Arni Pétursson
og Björn Jónsson á Oddeyri.
7. blað.
Akureyri 12. desember 1888.
1. ár.
Iðjusemi og iðjuleysi.
Iðjusemi pykir aldrei oflofuð, og iðjuleysi of mjög last-
að. ]?ó er pess að gæta, að iðjusemi er pví að eins lofs-
verð, að pað sé lofsvert eður nýtilegt, sem iðjað er. Marg-
ir eru iðjusamir við að fullnægja fýstnum sinum og girnd-
um peim, er illar eru, og er sú iðjusemi eigi lofsverð. I
rauninni getur maðurinn ekki verið alveg iðjulaus í orðsins
eiginlegum skilningi- Hann er svo gjörður, að hann lflýt-
ur, að hafast eitthvað að, sjálfrátt eða ósjálfrátt; en satt er
pað, að þessi iðja er opt ósýnileg, og af Jieim rökum köll-
um vér pann iðjulausan, sem vér eigi sjáum hafast neitt að.
Hér verður sem optast, að vér villumst af því að vér dæm-
um eptir sjóninni einni saman. Skoðunin verður einstreng-
ingsleg og pá dómurinn einnig.
Yér segjum um velmegandi bónda, sem hvorki hirðir
skepnur, rær til fiskjar, né gengur að slætti eða á við önn-
ur jarðarverk með húskörlum sínnm, að hann sé iðjulaus
og jafnvel latur, og pó er vinna hans þarfari búinu og arð-
samari en h.vprutveggja húskarla hans. Hvað gjörir hann
pá? les hann eða ritar? Nei. En hvað gjörir hann pá ?
Hann lætur búið ganga vel. |>etta sést opt berlega við
fráfall hans. Bú pað er stóð með blóma, meðan bans naut
við, fer allt í mola, pegar liann fellur frá, og pó er sýui-
lega eins mikið unnið. Hvernig víkur þessu við ? Bóndinn
kugsaði, og hann lét aðra framkvæma hugsanir sínar. Hefði
hann unuið sjálfur, aru allar líkur til að hann hefði eigi
liaft jafnmikið tóm til að hugsa.
I embættismenn vora er opt hnjóðað fyrir pað, að þeir
gjöri ekkert, sé svo latir að peir komi engu í verlc.
„Af hverju kemur kvefið og hóstinn?
pað kernur af leti, og pvi er nú ver,
enginn nennir að. afgreiða pöstinn,
aldrei úr bólinu lireppstjórinn fer.
Prófasturinn prédikar leti,
með pípu amtmaður labbar um gólf,
aldrei drattast faktor úr fleti
fyr en klukkan orðin er tólf.“
J>etta er kall iðjuseminnar, sem alltaf er eitthvað að
bjástra, smíða axarskapt, ef eigi annað, og er pað engan-
vegiun lastandi.
En alpýða kallar embættismenn opt iðjuleysingja og
letingja, af pvi að liún þekkir ekki störf þeirraog hefir pauekki
fyrir augum, þótt peir gjöri nokkur sýnileg verk, svo sem
eru bréfaskriptir, reikningsfærsla, úrskurðir, dómar og fleira
pesskonar. Ef petta á að fara vel úr hendi, parf pað
töluverð millibil sýnilegrar vinnu, pað þarf umhugsun.
Lestur er sjaldan kölluð vinná, nema hjá námsmönnum.
Mörgum pykir hann óparfúr og tfmaeyðsla tóm hjá peim
mönnum, sem lokið hafa prófi, nema pá pví aðeins, að
peir riti svo og svo mikið jafnframt. Vér höfum pekkt
menn sem hafa sa'gt: Sá eða sá var ómerkur maður, það
lá okkert eptir hann. En árangurinn af lestri kemur eigi
einungis fram i pví að rubba upp svo og svo miklu á
prenti. Hann kemur einnig fram í proskun peirri og skyn-
semi, sem sá, er les, beitir við verk sín. Vera má, að
prestur liafi ekkert ritað, en árangur lestnrs hans kemur
fram í ræðum lians og gjörir pær nytsamar fyrir tilhcyr-
endur lians. Tilheyrendur hans eru lnð fyrsta og nán-
asta verksvið lians* það er skvlda hans að láta pá fyrst
verða aðnjötandi hans andlegu krapta, og pað er engurn
unt að segja, hve langt leiða kunna „limar“ pess iðjuleysis-
verks, er hann innrretir tilheyrendum sínum, pví að verk-
unin lætur svo lítið yfir sér, að áhrif hennar dyljast full-
komlega almenningi. Kennarinn hefir hinar sömu skyldur
við lærisveina sína. Hann á fyrst að veita peim í ávöxtum
tömstunda sinna, pað er, i hugsunum sínum og fræðslu, er
hann hefir fengið í tómstundum sínum. Margir pessir
menn vinna meira að menntun félagsbræðra sinna, en þeir
sem fyll'a svo og svo margar arkir með prentsvertu, JDóm-
arar gjöra parfara verk félagi sínu með pví efni að beita
hugsun sinni, reynslu og mannþekking og skynsemi við
dóma sína, en pótt peir stæðu allan daginn á höfði i kál-
garði sínum. Svo er og að pví gætandi, að bæði likamlegt
og andlegt verk, ef pað á að verðá gott, parf allmikillar
hvildar, eða réttara sagt, vinnuskipíis. „Að flaustra er ekki
að fiýta sér“, á við um marga vinnu. Vílji menn gjöra
eitthvað vel, mega peir hvorki gjöra pað með ofmiklum á-
kafa, eða ofmiklum hraða, pví að pað parf bæði umhugsun
fyrirfram, og stöðuga skoðun eða dóm meðan pað er í
smíðum.
I almennu tali átti pað sér opt stað tim Björn gamla
Gfunnlaugsson, að hann væri ekkert að gjöra. En eptir
slíkt aðgjörðaleysi ritaði hann Njölu, eða reiknaði út gang
himintungla. Margir munu meta skáld vor eptir vöxtum
pess sem peir yrkja, og opt segja menn að peir séu iðjulaus-
ir og latir, en pað last ætlum vér pá ekki eiga. Vér erum
miklu hræddari um, að þeir hafi ekki haft nærri nógu
rnikið ósýnilegt starf til undirbúnings kvæðum sínum. Æfi-
ágrip manna, sern venjulega birtast hör, eiga og allmikinn
pátt í þessum venjulegu dómum, pvi að par er aðeins re-
gistur yfir sýnileg verk mannsins, og nokkur almenn orðtæki
um dyggðir hans og mannkosti, sem bæði eiga við alla og
engan, en persónulegri háttsemi og skoðun peirra er ekki
lýst; lífsatriðum peirra er heldur eigi svo nákvæmlega lýst,
að dæmd verði liáttsemi peirra eptir þeim. |>að er pví
ætlun vor, að þeir menn láti eins mikið eptir sig, sem hafa
beitt öllum sínum kröptum, hæði andlegum og líkamlegum)
til að leysa sem bezt af hendi embættisskyldur sínar, eins
og þeir, sem láta eptir sig ritsmíðar miklar, éða aðrar
auðsæjar menjar starfa síns.
Alls eigi er pað meining vor, að mótmæla iðjusemi,
pví að hún er í álla staði lofsverð, né heldur viljum vér
gjöra lítið úr pví, að menn láti eptir sig sýnilegan starfa.
Eii siður er hætt við að petta hvottveggjá fái ekki viðúr-
kenningu manna, heldur en hitt, að mönnum sé hrugðið um
iðjuleysi og ónytjungsskap , pótt þeir alls ekki eigi pað
skilið.
Vér höfum að eins viijáð benda mönnum á, að líta íi
fleira en pað sýnilega eitt, ef þeir vilja par dæma réttan
dóm, sém peir opt dæma rangan.
GríM’fi'.
Séra Páll sál. Sigurðsson (frá Gaulverjarbæ).
Eptir M. J.
(Niðurl.)
Séra Páll var bóndason úr Vatnsdal í Húnnvatnssýslu —
péirri sýslu, sem auðugust virðist á landi voru að atgjörvis-
fólki. Hann lærði undir skóla hjá séra Jóni próf. Jónssyni á
Steinnesi, peim manni, er bæði var vel sð sér í bókfræði og
orðlagður kennimaður. Séra Páli sagði mér, að pessi kennari
sinn hefði fyrstur vakið í sér sál og hjarta, skyn á fögru orð-
færi og virðingu fyrir öllu sönnu og háleitu. Hann kunni
klausur úr ræðum hans og mun ósjálfrátt síðar meir hafa eitt-
livað líkt eptir honum, þótt ég geti eklti um pað fullyrt neitt.
Menu læra cigi allfe af bókum. Eitt er víst, að séra Páll