Lýður - 24.12.1888, Blaðsíða 1

25 n rkir af blaðinu kosta 2 kr., erlendis
2,5Qkv.Bomst fvrirframtil útsölumanna.
Au<;lýsiiigar teknar fyrir 2 aura hvert
orð, 15 stafir frekast, af feitu letri 3 au.,
cu stóruletri 5 au.; borgist fyrirfram.
LÝÐTJR

Eitgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenu; Halldór Pétursson
Akureyri og Björn Jónsson á Öddeyri.
8. blað.
Akureyri 24. desember 1888.
1. ár.
Iðnadarmenn á landi hér,
—•
„.,,, ... . ... tóm íuy,'.í.'íil , ,
Sljoleiki stjornar, þings og þjoðar, — sljoleiki blað-
anna framar öllu — gagnvart iðnaðarraálum lands vors er
eitt sérstakt ihugunarefni, sem taka paif fram. |>að eru
þeir Tryggvi (xuimarsson ogdanskurinn Arthur Fcddcrsen
einir, sem stóðu fyrir öllum afskiptum Islands á sýninguuni
í Höfn. Sum blöð vor voru ekki sein að nota tækifærið —
ekki til að fræða landa sína að nokkru ráði eða gagni, heldur
til að níða tilraun nefndra manna til að sýna par einhverja
islenzkamuni—tilpessað svo sýndist, sem vér værum þó ekki peir
sérvitringar og bjálfar, að vér fyrirlitumsýninguna eða Íiefðum
ekkert til að sýna. Tilraun manna pessara er lýst svo, sem
hún hafi eingöngu sprottið af hégóinagirni og hagsmunahvöt
sjálfra peirra.
Slík viðurkenning, sem nefndir menn hafa pannig fengið,
er bæði illgimileg og skaðleg. fað getur vel verið að peir
fáu munir, sem par voru sýndir, hafi ómerkilegir verið og
eins pað, að peir hafi verið látnir á óhentugan stað á sýn-
ingunni. Hverjum er það að kenna? Hversvegna voruvorir
föðurlaudsvinir ekki búnir að seuda betri gripi og sjá peim í
tíma fyrir betii stað með pví i tíma að koina sér vel við
forstöðunefndina? Gufubrædda lýsið og saltliskurinn, sem
hyorttveggja vann fyrstu verðlaun, hefir pó að m. k. varla
gjört iðnaði laudsins neina stórkostlega skömm!? Hið
sanna er petta: |>eir herrar Tr. Gunnarsson og Arthur
Feddersen eiga heiður og pökk skilið fyrir þeirra frammi-
stöðu. Sýning A. F. var að vísu ófuHÍQniin, en sannfrétt
höfum vér, að munir þeir sumir, er hann sýndi, hafi verið
góðir og vakið töluverða eptirtekt. Og pað er víst, að minnk-
unin, ef nokkur er, fyrir pá m.uni, feilur fyrst ogfremstekki
á pá menn, er sýndu munina, heldur á pjóð vora. Og
hvernig á pjóð vora? Minnkunin fellur fyrstá hennarsinnu-
leysi og sérvizku. Hún pykist hafa fé til að ausa út fyrir
stjórnarbaráttu pá, sem margir vitrustu menn landsins ráða
frá, en neitar eyrisvirði fyrir hluttöku landsins í peirri sýn-
ingu, sem verða skyldi einn hinn glæsilegasti framfaravið-
burður fyriri öll Norðurlönd, sera skeð hefir! Eða böl'um
vér enga muni til að sýna? Já, fyrir hluttökuleysið hlýtur
pað svo að líta út í augum erlendra manna, En var p a ð
góð pólitík fyrir landið, að skapa pað álit á þjóð vorri?
Höfum vér enga muni að sýna? Vér höfuui nóga iðn-
aðarmuni að syna, og vér, hörmum það sárt, hve petta gat
hraparlega tekizt til, Slíkar sýningar eru meiri og sögulegri
viðburður en alpýða skilur, og hluttekning iðnaðarmanna
sjálfra í þeim, er iðnaði landanna álitin miklu meiri fram-
farahjálp en nokkur lög eða réttarbót. í stað pess að vér
misstum af pe^sari sýning i'yrjr sjálfskapar viti, hefðum vér
átt að senda til hennar heila farma af fólki — sem flesta
af vor^m efnismönnum, og gáfaðar konur lika. Eða hver
meining er í pví, að blaðra um héraða sýniugar hjá oss, en
nefna ekki á nafn aðra eins sýningu og pá i Höfn? Lítill
vegur væri að fara að hugsa um að halda sýningu fyrir allt
landið - fegar fólkið hefir dálítið rétt við eptir vesæld sína.
|>að eru aðalsýningar, sem á að tala um og kosta fé til
að halda. |>ær halda pjóðinni saman; þær verka fyrir allt
og alla; þær vekja, efla, göfga land og.Iýd; þær á að styrkja
með almannafé. Höfðum vér ekkert að sýna? Vér böfðum,
og verhöfum, nóg að sýna. |>j svq se að sjá af hinum blöð-
unum, að harðindum og apturiör lands vors m»gi ekkert um
kenna af pví sem aflaga fer, þá er sannfæring vor sú, að
iðnaðarmenn vorir, sjómenn, og enda bændur ísumum grein-
um, þurfa ekki að bera hinn minnsta kinnroða fyrir
atvinnubræðrum þeirra í Danmörku eða öðrum Norðurlðnd-
um, — sé allt rétt skoðað og metið. t hverju mundu vorir
menn standa þeim að baki í peim hlutum, kunnáttu eða
dugnaði, sem peim er.sjálfrátt? Sjómenn. vorir kunna eins
vel og pora eins vel að fara um sjóinn á opnum förum eins
og peir, sem bezt kunna pað í útlöndum; og læri peir æðri
8jómennsku, standa þeir öðrum víst ekki á baki. Timbur-
eða trésmiðir vorir, járn- silfur- gull- og skósmiðir finnást hér
eins hagir og annarstaðar. Já, hvað gáfur, hvað hagleik
snertir, mætti eflaust sýna og sanna, að vor litla þjóð fóstrar
fleiri efnismenn að tiltölu en nokkur önnur þjóð. Handlægni
og hugvit heíir ávallt verið einstaklega almennt á íslahdi, og
það er erlaust ekki hending eiu eða tómt afbrigði, að Al-
bert J>orvaldsson var íslenzkurí föðurætt. Hagleiksgáfan ligg-
ur í kyni voru. Hagleikurinn eykst og eflist mest hjá þeim
kynslóðutn, sem mest eru. upp á sjálfa sig komnar, „pvi
neyðin kennir naktri konu að spinna." En pessi hagleiks-
gáfa parf pvi fremur viðhalds við, sem hún, eins og flest
unnað gott, var farin að dofna og landsmenn vorir að týna
niður — með fram fyrir pá sök, að aðfluttar smíðar ruddu
innlendum úr vegi. Og pað sanna er, að iðnaði og hagleik,
smekk, vandvirkni og dugnaði fer miklu minna fram í land-
inu tm skyldi. Orsakirnar, sem síðastliðinn mannsaldur hafa
tafið og trufkð eðlilegar framfarir í iðnaði vorum seni öðru
eru: fjárkláði, fiskileysi, hafís, harðæri, ,húmbúg", prjál
pólitík, fjarlægð, fátækt, fáfræði og — styrktarleysi frá hálfu
pings og stjórnar að efia iðnaðinn, t. a. m. með hluttöku í
sýningum.
Nú, fyrst vér erum slíkir bagleiksmenn — munu menn
segja — er oss pá svo nauðsynlegt að læra af sýningum?
Já, þótt vér eigum hagleiksmenn, þurfa þeir flestir að lœra
enn meiri hagleik og nýjan hagluik, Vér þurfnm að fylgj-
ast með ððrum þjóðum i réttum hagleik, réttum smekk;
vér vitum að þessi öld er uppfinninga öld, að daglega
er fundið nýtt og n^tt, sem parfiegt er, og að ómögulegt er
fyrir afsekkta pjóð að fylgja framförum heimsins í verkleg-
um efnum nema fyrir mestu kappsmuni. Og ef vér í ýmsu
erum að týna niður fornum og pjóðlegum hagleik, pá purf-
um vér pvi heldur að læra nýjan. Er oss ekki einkum bor-
ið á brýn, að vér stöndum nálega öllum þjóðum að baki i
hagsýni og verkhyggni eða í pví, sem nefnist praktiskir hlut-
ir? f>að er alkunnngt, að vöruvöndun hefir til þessa
verið þjóð vorri til skaða og ámælis. Hvergi má læra þá
list að vanda vörur fremur en á syningum. Prjónles
þykir nú ekki lengur vera vara, sem borgar sig, enda þykir
það hata ólag, t. d. sökkar og vetlingar. En heimilis- iðni
einkum tóvinuu, þarf samt hjá oss að efla. Innisetur hafa
fáar þjóðir meiri en vér, eða tíma og tóm til tóvinnubragða.
Skurðhagleikur var hér á landi miki.ll fyrrum; hann er, nú
orðinn fágætur. Um konst er ekki að tala meðan konst-
söfu eru ekki til né tilsögn, en konst-gáfur mundu hjá oss
linnast, og almenn tilsögn í dráttlist (teikning) ætti að fara
að tíðkast í hverjum skóla, þvi sú list er byrjun konstlista
yhr höfuð eða móðir þeirra. Haunyrðir kvenna hér á
andi hafa jafnan verið töluverðar og gætu enn verið landi
voru til sóma, hvar sem þær kæmu fyrir heimsins sjónir, og
þar sem hin nýja tóvinna og fatagjörð er be«t á landinu,
pyrfti ekki lengi að velja hluti, sem öhætt væri að sýna á
erlendum mörkuðum eða sýningum. Forngripasafn vort, þött
litið sé, er dýrmætur kjörgripur, dýrmættr spegill til þess að
sýna hvar þjóð vorri hefir farið fram eða aptur i iðnaði, en
ekki kennir pað oss að íiuna nýtt eða það, að geta orðið