Lýður - 24.12.1888, Qupperneq 1

25 nrkir af blaðinu kosta 2 kr., erlendis
2,50kr.Borgist fyrirframtil útsölumanna.
Auglysingar teknar fyrir 2 aura hvert
orð, 15 stafir fi-ekast, affeitu letri3au.,
en stóru letri 5 au.; borgist fyrirfram.
LÝÐUR
Ritgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsöiumenn; Halldór Pétursson
Akureyri og Björn Jónsson á Oddeyri.
8. blað.
Akureyri 24. desember 1888.
1. ór.
Iðnaðarinenn á landi liér,
Sljóleiki stjórnar, þings og pjóðar, — sljóleiki blað-
anna framar öllu —- gagnvart iðnaðarmálum Iands vors er
eitt sérstakt íhugunarefni, sem taka þaif fram. J>að eru
peir Tryggvi(xunnarsson ogdanskurinn Artliur Feddorsen
einir, sem stóðu fyrir öllum afskiptum Islands á sýninguuni
í Höfn. Sum blöð vor voru ekki sein að nota tækifærið —
ekki til að fræða landa sína að nokkru ráði eða gagni, heldur
til að níða tilraun nefndra manna til að sýna par einhverja
islenzkamuni—til pessað svo sýndist, sem vér værum þó ekki peir
sérvitringar og bjálfar, að vér fyrirlitum sýninguna eða befdum
ekkert til að sýna. Tilraun manna pessara er lýst svo, sem
hún hafi eingöngu sprottið af hégómagirni og hagsmunahvöt
sjálfra peirra.
Slík viðurkenning, sem nefndir menn hafa panuig fengið,
er bæði illgirnileg og skaðleg. J>að getnr vel verið að peir
fáu munir, sem par voru sýndir, hafi ómerkilegir verið og
eins pað, að peir liaíi verid látnir á óhentugan stað á sýn-
ingunni. Hverjum er það að kenna? Hversvegna voru vorir
föðurlandsvinir ekki búuir að seuda betri gripi og sjá þeim í
tima fyrir betri stað með pví i tíma að koina sér vel við
forstöðuuefiidina? Gufubrædda fýsið og saltliskurinn, sem
hvorttveggja vanu fyrstu verðlaun, hetir pó að m. k. varla
gjört iðnaði laudsins neina stórkostlega skömm!? Hið
sanna er petta: J>eir herrar Tr. Gunnarsson og Artliur
Feddersen eiga heiður og pökk skilið fyrir þeirra frammi-
stöðu. Sýning A. F. var að vísu óíuHJsamin, en sannfrétt
höfum vér, að munir þeir sumir, er hann sýndi, haíi verið
góðir og vakið töluverða eptirtekt. Og pað er víst, að minnk-
unin, ef nokkur er, fyrir pá muni, fellur fyrst ogfremstekki
á pá menn, er sýndu munina, heldur á pjóð vora. Og
hvernig á pjóð vora? Minnkunin fellur fyrstá hennarsinnu-
leysi og sérvizku. Hún pykist hafa fé til að ausa út fyrir
stjórnarbaráttu pá, sem margir vitrustu menn landsins ráda
frá, en neitar eyrisvirði fyrir bluttöku landsins í peirri sýn-
ingu, sem verða skyldi einn hiun glæsilegasti framfaravið-
burður fyriri öll Norðurlönd, sera skeð hefir! Eða böfum
vér enga muni til að sýna? Já, fyrir hluttökuleysið hlýtur
pað svo uð líta út I augum erlendra manna. En var p a ð
góð pólitík fyrir landið, að skapa pað álit á pjóð vorri?
Höfum vér enga muni að sýna? Vér Uöfum nóga iðn-
aðarmuni að syna, og vér, hörmum pað sárt, hve petta gat
hraparlega tekizt til, Sllkar sýningar eru meiri og sögulegri
viðburður en alpýða skilur, og hluttekning iðnaðarmanna
sjálfra I peim, er iðnaði landanna álitin mikln meiri fram-
farahjálp en nokkur lög eða réttarbót. í stað pess að vér
misstum af þessari sýning fyrir sjálfskapar viti, hefðum vér
átt að senda til hennar heila farma af fólki — sem flesta
af vorum efnismönnuin, og gáfaðar konur lika. Eða bver
meining er I pvl, að blaðra um béraða sýniugar hjá oss, en
nefna ekki á nafu aðra eins sýniugu og pá í Höfn? Lítiil
vegur væri að fara að hugsa um að halda sýningu fyrir allt
landið — J>egar fólkið hefir dálítið rétt við eptir vesæld sína.
J>að eru aðalsýningar, sem á að tala um og kosta lé til
að halda. J>ær halda pjóðinni saman; pær verka fyrir allt
og alla; pær vekja, efla, göfga land og lýð; pær á að styrkja
nieð almannafé. Höfðum vér ekkert að sýna? Vér höfðum,
og vér höfum, nóg að sýna. J>ó svo sé að sjá af hinum blöð-
unum, að harðindum og apturlör lands vors megi ekkert um
kenna af pví sem aflaga fer, pá er sannfæring vor sú, að
iðiiaðarmenn vorir, sjómenn, og enda bændur ísumum grein-
um, purfa ekki að bera hinn minnsta kinnroða fyrir
atvinnubræðrum þeirra i Danm.örku eða öðrura Norðurlönd-
um, — sé allt rétt skoðað og metið. t hverju mundu vorir
menn standa peim að baki í peim hlutum, kunnáttu eða
dugnaði, sem peim er sjálfrátt? Sjómenn vorir kunna eins
vel og pora eins vel að fara um sjóinn á opnum förum eins
og peir, sem bezt kunna pað í útlöndum ; og læri þeir æðri
sjómennsku, standa peir öðrum víst ekki á baki. Timbur-
eða tiésmiðir vorir, jám- silfur- gull- og skósmiðir finnast hér
eins hagir og annarstaðar. Já, hvað gáfur, hvað hagleik
snertir, mætti eflaust sýna og sanna, að vor litla pjóð fóstrar
fleiri efnismenn að tiltölu en nokkur önnur pjóð. Handlægni
og hugvit hefir ávallt verið einstaklega almennt á íslandi, og
pað er eflaust ekki hending ein eða tómt afbi'igði, að Al-
bert J>orvaldsson var íslenzkurí föðurætt. Hagleiksgáfan ligg-
ur I kyni voru. Hagleikurinn eykst og eflist mest hjá peim
kynslóðum, sem mest eru upp á sjálfa sig komnar, „pvi
neyðin kennir naktri konu að spinna.“ En pessi hagleiks-
gáfa parf pvi fremur viðhalds við, sem hún, eins og flest
annað gott, var farin að dofna og landsmenn vorir að týna
niður — með fram íyrir pá sök, að aðfluttar smíðar ruddu
innlendum úr vegi. Og pað sanna er, að iðnaði og hagleik,
smekk, vandvirkni og dugnaði fer miklu minna fram i land-
inu nn skyldi. Orsakirnar, sem síðastliðinn mannsaldur hafa
tafið og truflað eðlilegar framfarir í iðnaði voruin sem öðru
eru: fjárkláði, fiskileysi, hafis, harðæri, rbúuibúg“, prjál^
pólitík, fjarlægð, fátækt, fáfræði og — styrktarleysi frá hálfu
pings og stjóruar að efla iðnaðinn, t. a. m. með hluttöku í
sýuinguiu.
Nú, fyrst vér erum slíkir hagleiksmenn — munu menn
segja — er oss pá svo nauðsynlegt að læra af sýningum?
Já, pótt vér eigum hagleiksmenn, purfa peir flestir að lœra
enn meiri hagleik og nýjan hagleik, Vér purfnm að fylgj-
ast með öðruuj pjóðum í réttum hagleik, réttum smekk;
vér vitum að pessi öld er uppfinninga öld, að daglega
er fundið nýtt og nýtt, sem parflegt er, og að ómögulegt er
fyrir afsekkta pjóð að fylgja framförum heimsins í verkleg-
um efnum nema fyrir mestu kappsmuui. Og ef vér í ýmsu
eruui að týna niður foruum og pjóðlegum hagleik, pá purf-
um vér pví heldur að læra nýjan. Er oss ekki einkum bor-
ið á brýn, að vér stöndum náiega öllum pjóðum að baki I
hagsýui og verkhyggni eða í því, sem nefnist praktiskir hlut-
ir? J>að er alkunnögt, að vöruvöndun hefir til pessa
verið pjóð vorri til skaða og ámælis. Hvergi uiá læra pá
list að vanda vörur fremur en á sýningum. Prjóules
þykir nú ebki lengur vera vara, sem borgar sig, enda þykir
það hafa ólag, t. d. sökkar og vetlingar. En beimilis- iðni
einkum tóvinnu, þarf samt hjá oss að efla. Innisetur hafa
fáar þjóðir meiri en vér, eða tíma og tóm til tóvinnubragða.
Skurðhagleikur var hér á landi mikill fyrrum; hann er nú
orðmn fágætur. Um konst er ekki að tala meðan konst-
söfn eru ekki til né tilsögn, en konst-gáfur mundu hjá oss
önnast, og almenn tilsögn í dráttlist (teikning) ætti að fara
að tíðkast i hverjum skóla, pvi sú list er byrjun konstlista
ylir höfuð eða móðir peirra. Haunyrðir kvenna hér á
andi hafa jafnan verið töluverðar og gætu enn verið landi
voru til sóma, hvar sem þær kæmu fyrir heimsins sjónir, og
par senv hin nýja tóvinna og fatagjöró er bezt á landinu,
pyrfti ekki lengi að velju hluti, sem óhætt væri að sýna á
erlendum mörkuðum eða sýningum. Forngripasafn vort, pött
lítið sé, er dýrmætur kjörgripur, dýrmættr spegill til pess að
sýna hvar pjóð vorri befir farið fram eða aptur í iðnaði, en
ekki kennir pað oss að íinna nýtt eða pað, að geta orðið