Lýður - 22.01.1889, Blaðsíða 3

— 33 —
veitir matreiðslu ásamt þjónustu fyrir víst verð, nefuil. 36 kr.
fyrir hvern pilt yfir veturinn. Með pessari breytingu hefir
pað tvennt unnist, að skólaveran er langtum kostnaðarminni
en áður, pví að uú kostar hún ekki meir en rúmlega 100 kr.
yfir skólaárið í stað meir en 200 kr. sem áður var; ennfrem-
ur geta piltar hagað fæðinu nokkurn vegin eptir vild, par
sem peir ráöa pví sjálíir, og er pað peim talsvert þægilegra.
Nú sýnist dálitið vera farið að batna í ári aptur, enda má
pegar sjá muninn, hvað skólann snertir; í fyrra kom að eins
«inn nýsveinn á hann, og voru pá ekki á honum fleiri en sjö
piltar alls; en nú í haust komu níu nýsveinar, og ætluðu
pó jwkkrir öeiri að koma, en urðu af ófyrirsjáanlegum ásta-ð-
am að liætta við, einn jafnvel eptir að haun var kominn af
stað til skólans. J»ó nýsveinafjöldiun se minni en búast mætti
við, ef vel leti í ári, og skólinn befði á ser eindregna almenn-
ingshylli, get ég pó ekki verið pví sammála, að skólinn se á
heljarpröminni, eins og nýlega hefir staðið í gcein einni um
skólamál í 'Nerðurljósimi.
J>á er eiu ástœðan, sem menn færa á móti skólanum, að
hann sé of kostnaðarmikill fyrir landið, og 'vilja sumir pví
lækka kennuriíiium urn einn, svo kostuaðurinn verði miuni.
En gætum nú vandlega að, hvað útheimtist til pess að geta
heitið og verið sæmilega menntaður maður, og pað pó ekki
sé hugsað hærra, en að vera menutaður alpýðumaður. Til
pess parf að hafa vissan þekkingarforða (ef ég iná komast svo
-að orði) í pessum fimm fræðigreinuin, málfræði, sagufræði,
Jandafræði, stærðaí'ræði ogt náttúrufræði. Enginn mun ueita
pví, að til pess að námið verði sem ávaxtarsamast fyrir nem-
andann parf kennarinn ekki einungis að vera rel lagaður til
að kenna, heldur eianig sem best að sér í pví, sem banu
írennir. En tii pess að geta verið verulega vel að sér í ein-
hverri vísindagrein, dugar eklci að dreifa kröptunum, heldur
sameina pá sem tnest við petta einu eða pá við skildar vís-
indagreinir. Af fyrgreindum vísindagreinum eru prjár mjög
fjarskildar uefnilega málfræði, stærðafræði og Háttúruíræði, og
■er pví ekki við pví nð búast, að tveir menn að eins gætu ver-
ið svo fullnuma i peim, að kennslan gæti erðið eins góð og
œskilegt væri. Ef keimararnir væru par á móti prir og sinn
kenndi hverja kemislugreinina af pessuin preraur, eins og nú
«r við Möðruvallaskóla, er meiri trygging fyrir að kennslan
gæti orðið í góðu lagi. Eins og öllum get'ur að skilja yrði
kostnaðuriun hinn sami fyrir skólapiita hvort sem kennararu-
væru tveir eða prír, en nieð pvi að fækka peiiu, áynnist pað
eitt, eptir pvi sein pogar er sýnt, að skólinn yrði verri, og
mun varla líklegt að hann yíði betur sóttur f'yrir pað. í
sambandi við petta skal ég geta pess, að skólinn hefir að minnsta
kosti engan skaða haft af pví að fá Stefán Stefánssen
fyrir kennara í náttúrufræði í stað Jpervaldar Tlioroddsens.
]pá er að niinnast á priðja atriðið, livort heppilegra muni
að flytja skólann í bæ, ul. til Akureyrar eða lteykjavíkur,
■eöa pá að láta hann standa par sem hanu er. ]pað að hafa
skúlaun á sveitabæ eins og nú er, Lefir pann hag í för ineð
sér, að pað er hægra að hafa stjórn með piltum, að peir stundi
nám sitt með aláð, en lendi ekki út i eiulivern soll, sem
hættara væri við í kaupstað; hius vegar má fcelja pað til
Lagsmuna, ef skólinn er í kaupstað, að pá væru aðflutuing-
ar hægri, pilfcar gæfcu eptir pví seiu peir vildu verið heima-
sveinar eða bæjarsveinar, pað er að segja, búið sig undir
kennslustundirnar í skólahúsinu eða fetigið sér herbergi úti i
hænum, einn eða flciri saman, til að lesa í. J>eir liefðu
frjálsari bendur með að fæða sig sjálíir eða kaupa sér fæði en
kostur er á á sveitabæ, o. s. frv. Fleira mætti telja til gi'.dis
hvoru fyrir sig, én í pessu efni er ei-tt að atbuga, á Möðru-
völlum ier .allstórfc skólahús, sem kostað hefir utn 27000 kr.,
vilji mean Sytja skólanu, pá er óvísfc að hægt verði ann-
að við kúsið að gjöra en að rifa pa% og er pá kætfc við að
«æsta litið yrði úr pvi. Verði nokkuru tima sú breytiug
gjörð á skólanum, sem minnst liefir verið á, að stúlkur fái
•uðgaug að hotíum jafnt sem piltar, muia vafalaust lieppilegast
að fiytja liann í bæ, en pareð slíkt mun eiga ærið langt í land,
ætlaég ekki að fara um petta fiekari orðum, ég vil einungis
geta pess, að kærni til pess að skólinn yrði fluttur, mun vafa-
laust rettara að flytja hann til Akureyrar en Reykjavíkur, bæði
af pví að ósanngjarnt væri við Norðurland, að svipta pað peim
skóla, sein upp er kominn mest fyrir framgöngu Norðlinga,
en pó einkuin af pví að öli innlend vara er talsvert ódýrari
á Akureyri, en útlend vara viðlika, og skólapiltum yrði námið
par pví talsvert ódýrara en í Reykjavík.
Af pví, sem nú er tekið fram, mun hver maður sjá, að
ég er ekki á sömu skoðun og meiri hluti pingvallafundar-
manna, að bezt sé að leggja skólann niður. Hvað pessa á-
lyktun píngvallafundar suertir, skal pess getið, að tillngan um
niðurlagning skólans var sampykkt að eins með eins atkvæð-
is mun. |>eir, sem greiddu atkvæði með, munu sumir liverj-
ir liafa liaft í huga, að einungis einn nýsveinn kom í fyrra
haust í skólann, og hugsað sem svo, að yrði ekki aðsóknin
betri eptirleiðis væri skólinu frá, eu munu nú að líkind-
um á öðru máli, par sem níu hafa komið nýir prátt fyrir
lmrðærið og ven er um fleiri eptirleiðis. |>areð nú er furið að
lifna yfir skólanum, og líkindi til að hann fari að verða bet-
ur sóttur en verið heíir í seiuni tið, pá ættu allir góðir dreug-
ir, sem unna framförum og gagni pjóðar sinnar, að verða
samtaka í að styðja að pví að skólinn gæti erðið að sem
mestu gagni. Serstaklega mætti vona góðs í pví efni af úr-
valaliði pjóðar vorrar, alpingi. Vær' pað einlægur vilji manna
að veita skólanum vöxt og viðgang, pá gæti pingið í sam-
bandi við stjóruiua stutt inikillega að pvi með tvennu eða
jafnvel prennu móti; i fyrsta lagi með pví að setja hann í
samband við lærðaskólann í Rvík; í öðru lagi með pví að
veita efnilegnin en fátækum námspiltum dálítinn styrk, og í
priðja lagi með pví að styðja að útgáfuin alpýðlegra fræði-
bóka. J>essi prjú atriði vil ég minnast dálítið frekar á.
A seinni árum liafa optar en einu sinni komið fram
ummæli í pá átt, að nauðsyn bæri til að takmarka latinu-
námið í lœrða skólanum, en stunda eptir pví meir aðrar vís-
indagreinir, er nauðsyniegii séu og nytsamari fyrir lífið Hvað
sem pessu líður, pá get ég ekki séð, að neitt purfi að vera pvi
til fyrirstöðu, að latínan sé afnumin sem undirbúuingsnátns-
grein undir lærða skólann. jpvert á móti gæti pað orðið 'lat-
ínunáminu til mjög mikils gagns, að piltar byrjuðu ekkiápv(
að læra latínu fyrri en i skólann væri komið, pví bæði er pað
að pá fengju peir betri kennsíu í lienni en optast nær á und-
irbúnÍMgstiraanum, og svo er liitt, að peoar í skólann er kom-
ið, eru peir búnir að ná meiri proska, en pegar peir byrja
undirbúningsnáinið, og eru pessvegna færari utn að taka raóti
kennslu í jafn erfiðu máli og latíuau er. En petta lief jeg
nákvæmar talað um á öðrum stað, og sleppi pví pess vegna
lwr. Eg vil aðeins geta pess, &ð með pví að láta ekki latínu-
námið byrja fyr en í fyrsta bekk lærða skólnns, er Möðruvalla-
skóli kominn í samband við banu, pannig að piltar útskrifaðir
paðan gætu pá rakleiðis srengið í latínuskólann, í stað pess
eins og nú er, að peir piirfa að læra einn vetur i viðbót við
námið á Möðruvaiiaskóla, til peiis að geta fengið inngöngu í
lærða skólann.
Eins og kunnugt er, er ártega allmikið fé (7760 kr.) veitt til
styrktar lærisveinum í lærða skólanum, en ekkert peim, er
ganga á Möðruvallaskóla. J>egar pess er gætt, að peir
sein útskrifast ]nf lærðaskólanum, fá par með auk menntunar
siiniar viss borgaraleg réttinái, nefnil. rétt til að ganga á há-
skólann og einbættasicóla hér á landi, en að piltar frá Möðru-
vallaskóla par á móti fá eugin léttindi pegar náminu er lokið
fi'emur en hver annar óbreyttur alpýðumaður, ]sá væri engan-
veginn ósanngjarnt að fátækir en efnilegir piltar á Möðruv.sk.
gætu fengið dálítiuB styrk líka. J>egar pess -eanfremur er
gsstt, að skólinn er ætlaður álpýðu, og alpýðan ræður gegu-
um kosuingarnaf pingsetu flestallra pingmánna (30 aí 36),
pá er pví fremur ætlandi að pingið, sem pantiig samanstend-
uí' inestmegnis af alpýðufulltrúum og vafalausfc olveg afc ai-