Lýður - 02.05.1889, Blaðsíða 1

25 nrkir aí blaðiuii kosta 2 kr., erlendis
2,50kr. Borgist fyrirframtil útsölumanna.
auglýsingar teknar l'yrir 2 aura bvert
orð 15 stafir írokast, aí'feitu letri'8 á'u.,
cn stóruletri 5 au.; borgist fyrirfram.
Hitgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenn: Halldór Pétursson
Akureyri og Björn Jónsson á Oddeyri
16. Mað.
Akureyri 2. maí 1889.
1. ár.
Útdráttur úr verðlagsskrám Norður- og Austuramtsins,
er gilda frá miðju maim. 1889 íil jafnlengdar 1890.
Mis- Vað-
Ær Sáúður Hv.ull litull Smjör Tólg mál
lembd.veturg. lpvmdlpuudl pd. lpund 1 al
Húnavatnssýsla
Skagafjarðarsýsla
Kr. au. Kr. au. Au. Au.
11,171';, 9,11 60 43V2
11.95 "8,63 62 431/2
Eyjafs.ogAkurekaupst.il,37 7.60 60 43»/2
þingeyjarsýsla 12,26 8,08V„ 62 45
Norður-Múlasýsla 13,38 9,55ý2" 63y2 46
Suður-Múlasýsla. 12,85 9,07 % 6347 Vs
Au.
61
56
47
49
Hross Sauða ^
Saltfsk. Harðfsk.Nautssk. Kýrsk. skinn skiim Dags- Lambs <? á
l vætt 1 vætt 1 fjórð. 1 fjórð. 1 íj. lfjórð. verk fóður §'¦§
Au. Kr.au. Kr. au. Kr.au. Kr.au. Kr. au. Kr.au.Kr.au.Kr.au. Kr.au r*
34Vjj 1,24% 7,27V2 n'39 13-88 ] ^55
33 ],20 8,80 10,357,14,80 12,46
25 0,90 V2 8,23% 9,04 ý2 13,93 11,86
23V'2 1,08V, 8,92 9,46 12,15 10,25
63V229 1,29V29,07V, 11,32 12,78 10,96V2 8,07'/26^05 " 2,65V24,20 54V2
68Va 25y3l,40y29,58y212,14y2 12,69 11,19 Vg 8,68V27,78V2 2,83 4,27 52'„
9,13 7,5iy22,15V24,25 50
9,77 7,26 2,30 4,13 47
9,56'/25,94 2,03 4,15Va44
7,98 6,38V22,24 4.2iy247
Störkostleg nýmæli.
J>annig verðum vér að kalla tillögu „Islendingafé-
lagans", sem ritað heíir hina miklu og skörulegu grein,
sem blaðið „Lögberg" færir oss í mörgum númerum.
Grreinin hljóðar um viðreisn íslands og er radikal , sem
kallað er, svo fjarstæð hugsunarhætti venju, og pólitik hér
heima hjá oss, að eigi er ólíklegt að ilestir líti fyrst á
öfgarnar (sem peim mun finuast), og taki siðan hið gamla
ráð, að leggja hana á hylluna og biða eptir pví, sem hinir
segja. Vér ætlum nú að Jiafa'hitt ráðið: vér ætlum að
taka grein pessa eins og stórfelt nýmæli, sem í alla staði
se ihugunarvert. I þetta shui höfum ver samt ekki rúm
til að bjóða nema stutt yfirlit og inntak pessarar greiuar.
Höfundarins (ritstjórans) ástæða finnst oss sé fólgin og
framsett í pessum orðum hans: „Allt pyrfti að umsteypast
á Islandi: stefna landsstjóniar, hugsunarháttur hennar og
embættismanna landsins, uppfræðslan á skólunum, stefna og
hugsunarháttur alpýðu, búnaðaraðferð, aðferð við fiskiveiðar,
verzlunaraðferðin, iönaður að komast upp í landinu, ak-
vegir að komast á, strandferðir að aukast, og járnbrautir
og telegrafar að leggjast". „Til pess" — segir hann eun
fremur — „að pessar stórkostlegu breytingar komist á hjá
jafn bældu og fastheldnu fólki og Islendingar eru, pyrfti
einhverja öfluga breyting, eitthvað sem hristi petta litla
mannfélagsmusteri frá hæsta turni niður að lægsta grund-
velli svo allir v ö k n u ð u"
Og með hverju vill svo höf. vekja oss?
Hann vill að peir sem ráða hér lögum og lofum, og
serstaklega fjármálum landsins, leg«ist á eitt með lýðnum,
eða gangi fyrir honum í pví að gjöra stórbreytingar á at-
vinnu- og samgöngumálum vorum, og taki upp alveg nýja
fjármálapólítík; hann vill að landstjórnin hætti peim „barna-
skap" að nurla með landsfé, hætti við pá „heimsku" að spara
eyrinn en íieygja krónunni, hætti ,að hugsa eingöngu um
kostnaðinn, heldur og um pað, hvað borgi sig seinna. Hann
vill að hún taki lán (eins og allar aðrar pjóðir gjöri) til
arðsamra stórrirkja, taki lán —segjum ver — dragi kap-
ítöl og kapítalista að landinu, og brjótist í hin sömu fram-
fara-stórvirki, sem allar vorar nágrannapjóðir hafi gjörtog
seu löngu búnar að gjöra. Hann vill að ver á næstkom-
andi aldamótum höfuin lokið pví verki, sem pegar átti að
hafa verið búið. A peim tíma heimtar hann að nokkrir
tugir skotskra bænda (sem landstjórnin ætti að fá hér inn)
verði búnir að kenna skotskt búnaðarlag hér á landi; liann
lieimtar að landstjórnin sumpart leggi fe fram og sumpart
styðji (með leiguábyrgð og öðru) félög til að eignast góð
fiskiveiðaskip (eigi lærri en 5 i landsfjórðungi hverj-
um), og jafnmörg verzlunarskip, svo verzlun landsins fari að
geta orðið færandi. Hann vill að ullarfabrika fyrir land-
kr.
500,000
400,000
600,000
600,000
6000,000
ið sé stofnuð, og landstjórnin stýri og stjórni pví fyrirtæki
í pá átt, sem hagur vor heimti. Hann vill að akvegir
seu gjörðir og hætt við pað kák, sem nú stend-
ur yfir. Og loks kemur stóra stykkið, og pað er hvorki
meira né minna, en að lögð sé járnbraut (ásamt telegrafa)
milii Reykjavíkur og Akuroyrar — með pví eina mótl séu
verulegar framfarir mögulegar, og ísinn, psssi landsins bani,
á bak brotinn. Hvernig lýst ykkur á, piltar? Hvernig,
eða hvar á að fá peninga til pessa lítilræðis? eða hvað
mundi petta kosta? Eúmar 8 millíónir, segir greinar-
höfundurinn, og skiptir fénu panuig :
Til að bæta landbúnaðinn . .
— — koma upp verksmiðju . . .
— — — — fiskiveiðum
— — — — verzlun ....
— — leggja járnbraut og telegrafa
En hvernig ætlast hann til að vér fáum fe petta ?
Með hlutafélögum og lántökum, svarar hann. Bæði megn-
ið af fénu og aðalverkamennina, sem vinna eða segja fyrir,
verðum vér að fá erlendis, og láta oss eigi fremur læging
pykja, en ríkari pjóðum, sem pað hafa jafnan gjört. J>ó vill
hann að landstjórnin sjálf með pinginu sé lífið og sálin í
öllu, að hún reyni að ná í auðmenn og vinna pá á sitt mál,
að hún reyni að fá upp hlutafölög móti pví að hún leggi
sinn skerf til og borgi vissar fjárleigur hins nauðsynlega
höfuðstóls um tiltekinu tíma. Ellegar, ef hlutafelög fáist
ekki, að hún taki pá lánið sjálf og stýri öllu sjálf. Um
hina fyrirhuguðu járnbraut segir hann, að vegalengd henn-
ar (frá Reykjavík til Akureyrar) eptir byggð, muni verða
tæpar 50 danskar mílur, og muni eigi purfa a.ð ætla meira
en 120,000 kr. hverri mílu (braut, brúm og telegrafa). J>á
vill hann að landið ábyrgist hluthafendum brautarinnar 3
af hundraði, af pessum 6 milliónum í 33 ár. |>að yrðu lbO
púsund kr. á ári; ætti pó landsjóður eigi að greiða nema
helming pess fjár, hitt ættu pær sýslur, sem brautin væri
lögð um, að greiða. Spursmálið er einungis, meinar hann,
að fá íeð, fá hlutafélagið í gang, pá komi atvinnan, —
miklu meiri en ver hér skiljum eða skynjum—svo komi leiga
fjárins, og svo færi ailt að bera sig; landið yrði pá úr pví
allt annað land.
|>etta yfirJit greinarinnar látum vér nú nægja til að
byrja með. Hvað segja svo, vorir pólitisku fyrirliðar?
Höf. er svo djarfur að fræða oss á pví, að engin frelsis-
eða menntamál vor muni nokkru sinni komast á rettan
rekspöl, fyr en petta komist í kring.
H ó 1 a s k 6 1 i 11 11,
Jnngeyingar héldu fund mikinn í byrjun f. m.; mættu