Lýður - 02.05.1889, Síða 1

25 iu-kir aí blaAinu kosta 2 kr., erlendis
2,50kr.Borgist fyrirframtil útsölumanna.
auolysingar teknar fyrir 2 aura hvert
oi'rf 15 stafir frekast, affeitu letri 3 au.,
cn stóruletri 5 au.; borgist fyrirfram.
ftitgjörðir, frjettir og auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenn: Halldór Pétursson
Akureyri og Björn Jónsson á Oddeyri
16. Mað. Akureyri 2. maí 1889. 1. ár.
Útdrattiiv úr yerðlagsskram Uíörður- og Austuramtsins,
er gilda frá miðju maim. 1889 til jafnlengdar 1890.
Mis- Vað- Hross Sauða —.
Ær Sauður Hv.ull lit ull Smjör Tólg mál Saltfsk. Harðfsk.Nautssk. Kýrsk. skinn skinn Dags-Lambs J§ g
lembd.veturg. lpundlpundl pd. lpund 1 _al. 1 vætt 1 vætt 1 fjórð. 1 fjórð. 1 fj. lfjórð. verk fóður iS'S
Kr.au.Kr.au. Au. Au. Au. Au. Kr.au. Kr. au. Kr.au. Kr.au. Kr.au. Kr.au.Kr.au.Kr.au. Kr.au ^
Húnavatnssýsla 11,171',9,11 60 43>/2 61 34‘/* 1,247* 7,27V2 11,39 1 3,88 11,5 5 9,13 7,5 1 7* 2,15 724,25 50
Skagafjarðarsýsla 11.95'8,63 62 43V* 56 33 1,20 8,80 '10,357,14,80 12,46 9,77 7,26 2,30 "4,13 47
Eyjafs.ogAkurekaupst.ll,37 7.60 60 431/* 47 25 0,907* 8,237* 9,041/213,93 11,86 9,567*5,94 2,03 4,157*44
þingeyjarsýsla 12,26 8,081 „ 62 45 " 49 237* 1,08»/, 8,92 9,46 12,15 10,25 7,98 6,387*2,24 4.217*47
Norður-Múlasýsla 13,38 9,557* 637*46 637*29 1,2972 9,07 7, 11,32 12.78 10,967*8,077*6,05 2,657*4,20 54 7*
Suður-Múlasýsla. 12.35 9,07 7* 63 ~ 477* 687, 257*1,407* 9,587* 12,147* 12,69 11,197*8,687*7,787*2,83 4,27 521,
Störkostleg nýmæli.
þannig verðum vér að kalla, tiilögu „Islendingafé-
lagans“, sem ritað heíir hiua miklu og skörulegu grein,
som blaðið „Lögberg“ færir oss í mörgum númerum.
G-reiniu hljóðar um viðreisn Islands og er radikal , sem
kallað er, svo fjarstæð hugsunarliætti venju, og pólitik hér
heima lijá oss, að eigi er ólíklegt að iiestir liti fyrst á
öfgarnar (sem peim mun finnast), og taki siðan hið gamla
ráð, að leggja hana á hylluna og bíða eptir pví, sem liinir
scgja. Yér ætlum nú að Jiafa liitt ráðið: vér ætlum að
taka grein pessa eins og stórfelt nýmæli, sem í alla staði
sé ihugunarvert. I petta sinu höfum ver samt ekki rúm
til að bjóða nema stutt yfirlit og iuntak pessarar greinar.
Höfundarins (ritstjórans) ástæða finnst oss sé fólgin og
framsett í pessum orðum hans: „Allt pyrfti að umsteypast
á Islandi: stefna landsstjórnar, hugsunarháttur hennar og
embættismanna landsins, uppfræðslan á skólunum, stefna og
hugsunarháttur alpýðu, búnaðaraðferð, aðferð við fiskiveiðar,
verzlunaraðferðin, iðnaður að komast upp i landinu, ak-
vegir að komast á, strandferðir að aukast, og járnbrautir
og telegrafar að leggjast“. „Til pess“ — segir hann enn
fremur — „að pessar stórkostlegu breytingar komist á hjá
jafn bældu og fastheldnu fólki og Islendingar eru, pyrfti
einhverja öíiuga breyting, eitthvað sem liristi petta litla
mannfélagsmusteri frá liæsta turni niður að lægsta grund-
velli svo allir v ö k n u ð u“
Og með hverju vill svo liöf. vekja oss?
Hann vill að peir sem ráða hér lögum og lofum, og
sérstaklega fjármálum landsins, leggist á eitt með lýðnum,
eða gangi fyrir honum í pví að gjöra stórbreytingar á at-
vinnu- og samgöngumálum vorum, og taki upp alveg nýja
fjármálapólitík; hann vill að landstjórnin bætti peim „barna-
skap“ að nurla með landsfé, hætti við pá „heimsku11 að spara
eyrinn en íieygja krónunni, bætti ,að hugsa eingöngu um
kostnaðinn, heldur og um pað, hvað borgi sig seinna. Hann
vill að hún taki lán (eins og allar aðrar pjóðir gjöri) til
arðsamra stórrirkja, taki lán —segjum vér — dragi kap-
itöl og kapítalista að landinu, og brjótist í hin sömu fram-
fara-stórvirki, sem aliar vorar nágrannapjóðir hafi gjört og
séu löngu búnar að gjöra. Hann vill að vér á næstkom-
andi aldamótum höfum lokið pví verki, sem pegar átti að
hafa verið búið. A peim tíma heimtar hann að nokkrir
tugir skotskra bænda (sem landstjórnin ætti að fá hér inn)
verði búnir að kenna skotskt búnaðarlag hér á landi; hann
heimtar að landstjórnin sumpart leggi fé fram og sumpart
styðji (með leiguábyrgð og öðru) felög til að eignast góð
iiskiveiðaskip (eigi lærri eu 5 í landsfjórðungi bverj-
um), og jafnmörg verzlunarskip, svo verzlun landsins fari að
geta orðið færandi. Hann vill að ullarfabrika fyrir land-
ið sé stofnuð, og landstjórnin stýri og stjórni pví fyrirtæki
í pá átt, sem hagur vor heimti. Iiann vill að akvegir
séu gjörðir og hætt við pað kák, sem nú stend-
ur yfir. Og loks kemur stóra stykkið, og pað er hvorki
meira né niinna, en að lögð sé járnbraut (ásamt telegrafa)
milli Heykjavíkur og Akureyrar — með pví eina móti séu
verulegar framfarir mögulegar, og isinn, psssi landsins bani,
á bak brotinn. Hvernig lýst ykkur á, piltar? Hvernig,
eða hvar á að fá peninga til pessa lítilræðis? eða hvað
mundi petta kosta? Eúmar 8 millíónir, segir greinar-
liöfundurinn, og skiptir fénu pannig:
Til að bæta landbúnaðinn . . . kr. 500,009
— — koma upp verksmiðju ... — 400,000
— — — — fiskiveiðum . . — 600,000
— — — — verzlun .... — 600,000
— — leggja járnbraut og telegrata — 6000,000
En hvernig ætlast hann til að vér fáum fé petta ?
Með hlutafélögum og lántökum, svarar hann. Bæði megn-
ið af fénu og aðalverkamennina, sem vinna eða segja fyrir,
verðum vér að fá erlendis, og láta oss eigi fremur læging
pykja, en rikari pjóðum, sem pað liafa jafnan gjört. þó vill
hanu að landstjórnin sjálf með pinginu sé lífið og sálin í
öllu, að hún reyni að ná í auðmenn og vinna pá á sitt mál,
að hún reyni að fá upp hlutafélög móti pví að liún leggi
sinn skerf til og borgi vissar fjárleigur bins nauðsynlega
höfuðstóls um tiltekinu tíma. Ellegar, ef hlutafélög fáist
ekki, að hún taki pá lánið sjálf og stýri öllu sjálf. Um
hina fyrirhuguðu járnbraut segir liann, að vegalengd lienn-
ar (frá Reykjavík til Akureyrar) eptir byggð, muni verða
tæpar 50 danskar mílur, og muni eigi purfa a.ð ætla meira
en 120,000 kr. hverri mílu (braut, brúm og telegrafa). þá
vill hann að landið ábyrgist hluthafendum brautarinnar 3
af hundraði, af pessum 6 milliónum i 33 ár. ]pað yrðu lbO
púsund kr. á ári; ætti pó landsjóður eigi að greiða nema
helming pess fjár, iiitt ættu pær sýslur, sem brautin væri
lögð um, að greiða. Spursmálið er einungis, meinar hann,
að fá féð, fá lilutafélagið í gang, pá komi atvinnan, —
miklu meiri en vér hér skiljum eða skynjum—svo komi leiga
fjárins, og svo færi allt að bera sig; lundið yrði pá úr pví
allt annað land.
þetta yfiriit greinarinnar látum vér nú nægja til að
byrja með. Hvað segja svo, vorir pólitisku fyrirliðar ?
Höf. cr svo djarfur að fræða oss á pví, að engin frelsis-
eða menntamál vor muni nokkru sinni komast á réttan
rekspöl, fyr en petta komist í kring.
II ó 1 a s k o 1 i n i).
þingey ingar béldu fund mikinn í byrjun f. m.; mættu