Lýður - 03.06.1889, Side 2

— 70 —
sjálfs —, að þyí rúmi í blaði hans se óliyggilega varið, sem
þessar opt ítrekuðu greinir fylla, livert lieldur að litið er til
hættunnar fyrir almenning eð i skapsmuna minna, og að hægt
væri að nota rúm blaðsins miklu betur, t. d. að skýra ná-
kvæmarfyrir alpýðu pað sem stendur í „Fjallkonunni11 4.
jan. p. á.: „að öll ástæða só nú horfin fyrir alþingi til
að taka nokkuð tillit til þess, hvaða líkintli væru fyrir til
að stjórnin gœti gengið að eður ekki“.
Ég iinn að petta er gróflega „praktiskt11 og karlmannlega
sagt. J>að er bara lítilmennska pegar sá senr á undir liögg
að sækja, eða þarf að gjöra samning við einhvern, tekur hið
minnsta til greina livað sá vill sem semja parf við.!!
Hið eina er helzt kynni að vera á móti pessu er pað:
ef stjórnin skyldi hafa sömu skoðun sem vér, að álita pá að-
ferð retta gagnvart oss, sem vér álíturn rétta gagnvart henni,
sem sé, að setja íratn eindregið sina skoðun, án nokkurs til-
lits til pess, sein vér viljum. f>etta væri ekki langt frá því,
að vera jafnrétti, og varla hægt, að áfella liana fvrir pað, pótt
hún kynni að álita pann framgangsmáta réttann, sem vér
sjálfrr álítum réttann. En pað gjörir ekkert til, pó svo kynni
að fara, ,,að hér stæði lmífurinn í kúnni ', nóg ráð eru til
samt, pví þá blátt áfram, eins og „Fjallk.“ segir : „kaupum
vér oss fullkomið frelsi11, pað væri sannarlega tilvinnandi
fyrir oss pótt um enga smá muni væri að tefla. Nokkur
liundruð púsund krónur eða milljónir í eitt skipti fyrir öll,
hvað gjörir það til nema ekki neitt. J>egar búið er að af-
nema víntollinn og leggja toll á kaffi, sykur og dúka, pá lield
ég að ekki muni mikið um að hrissta petta litilræði fram úr
erminni.!
J>etta er nú stórpólitík, sem vert er að verja tfma og
rúmi til, frernur en að mála skuggamyndir af mönnum, sem
ritstj. sjálfur álitur til einkis nýfa.
Við liliðina á framan tilfærðu á fyrstu siðu í byrjun árs-
ins flytur „Fjallk.11 petta. „Bæði í vorri nú gildandi Sijórn-
arskrá og f r u m v ö r p u m a 1 p i n g i s ú i r o g g r ú i r a f
ákvörðunu m, sem ekkieru býggðaráheill
pjóðfélagsins né einstaklinga pes s.“
Er nú ekki petta lallega að orði komizt? og er nú petta
ekki einmitt pað sama seni ég hvað eptir annað lieíi sagt.
um frumvörpín frá 1885—S6—87 ? pótt ég haíi fengið ákúr-
ur fyrir, en parna kemur nú samt í Ijós, að við Asmundsen
erum ekki svo ósampykkir pegar við skellum okkur á stór-
pólitíkiua.
Tr. G.
ísland að blása upp.
Hér vil jeg „leggja orð í belg11 og segja álit mitt í
stuttu máli; ekki samt til að svara fyrirlestri séra Jóns
Bjarnasonar, pví ég hef enn ekki séð liann. Eg tek að
eins hugmyndina. pað mun órækt, að frá landnámstíð hefir
ísland verið að blása upp, en líka að gróa upp; pví par
sem örblásið er, fer bráðum að gróa upp, neina par sem
óprotleg eldfjallaaska fýkur á, svo sem á Hangárvöllum og
einkum í Landsveit, par sem margar jarðir hafa eyðst og
eru að eyðast, sem lítil von er að grói upp aptur. J>ó má
sjá, að t. d. norðurhagarnir í Odda liafa fyrir nokkru
verið eyðisandur; par er nú nýgræðingur; og svo er víðar.
Ýmsum mun veita betur, blástri og uppgróðri, á ýmsum
timabilum. eptir veðráttufari o. fl. Evðing skóga hefir
einkum á hálendi og í lilíðuin, iiýtt fyrir uppblástri; mest
af pví menn hafa rifið skógiun upp með rótum. Margir
hafa sýnt dugnað sinn í pví um dagana. A fiötu láglendi
hafa menn eigi eins getað pað; en par iiefir vetrarbeit eytt
skóginum. Yrking með öxi eyðir peim ekki, en getur
stundum bjargað þeim frá eyðingu. þegar lihiið er tekið
að kala t. a. ni. eptir vetrarbeit, vikurfok eða að fiðrildis-
maðkur hreiðrar sig í blöðunum og drepur alla smákvisti
svo hríslurnar deyja, opt á stóru svæði, þá er eina ráðið
að rjóðurhoggv a strax, áður en kalið nær rötinui; pá
kemur ungviði innan skamms upp aptur. Eu ekki má
beita á ungviðið. J>etta er mér kunnugt af reynziu. Hnign-
un landbúnaðar hjá oss mun ekki koraa niest af ujipblástri
og elcki heldur af eyðing skóga. pó hún sé slærn, ] ar eð hin-
ir fornu landkostir voru mjög svo fólgnir í óbrigðulum úti-
gangi penings i skógum. Eu með slikri notkun hlutu peír
líka að smá eyðast. Yerst liygg ég sé úttæming frjó-
semin nar úr jarð vegi n u m. Grasið er víðast bitið
upp eða slegið árlega, án þess jörðinni bætist nein teljandi
efni í staðinn, að túnum sleptum og peim engjuin, sem
frjóofnablöndnu vatni er veitt á; en pað er óvíða að fá.
Áveituvatn — pó pess sé kostur, seni eigi er allstaðar —
ræktar jörðina að sama skapi, sem pað færir lienni frjóv-
efni; vanti þau, gjörir pað ekki annað en flýta fyrir út-
tæmingunni. jþað má segja að vér höfum í 1000 ár liíáð
af peirri írjóvsemi, seni jarðvegurinn liafði er landnáms-
menn komu; má ekki undra pó jörð sé ekki eins grasgefin
og fyrri, og pað er hún heldur ekki. Jafnvel fyrir tæp-
um mannsaldri báru margar jarðir meiri fénað með minni
tilkostnaði en nú. Til að bæta úr pessu parf aukna
r æ k t u n ; b ú n parf a u k i n n V i n n u k r a p t, og h a n n
parf auknar samgöngur og vi ðskipti, svo a r ð u r
framleiðslunnar borgi sig re betur og botur, án pess
nienn neyðist til að spara vinnukostnað eða ofsetja á hcy
og baga, eins og á sér stað meðan búnaðurinn á svo bágt
með að bera sig. Eptir pvi sem úr possu raknar, eptir
pví glaðnar yfir framtíð landsins. — J>að mun líka órækt
að Island hefir ávalt verið að blása. upp andlega og
jafnframt að gróa upp. Eldri hugmyndir liafa sífelt
blásið burt og aðrar komið. þ>að liefir gengið koil af
kolli, og gengur víst altaf. Apturför í suniu og framför í
öðru fylgjast vist að hér eins og annarstaðar. |>ó mun
framförin bafa betur, einnig hjá oss. Avallt verðum vér
s k a m m s ý n i r; pó er sjónarsvið vort holdur að vík-ka. Avallt
verður trúin hjá oss að iklæðast búningi jarðneskra Itugmynda,
pó hallast hún meir og meir að liinum æðri og andlegu hugmynd
um Avallt verðum vér b r e y s k i r; pó er mannúðartilfinning
yfir höfuð að glæðast og pví kemur breyskleikinn fram í væg-
ari myndum en áður. Yfir liöfuð verður oss ávallt ábóta
vant og mislagðar liendur er úr pví skal liæta. En á pessu
græðum vér reynslu. J>að er t. d. framför, að vér erum
hættir að segja pað, sem vér sögðum lengi með lielzt of
miklum sanni, að „bókvitið verði ekki látið í askana11. En
pessu fylgir einskonar apturför, að pví leyti sem hlutfallið
niilli peirra, sem starfa að framleiðslunni og greiða
fyrir lienni og hinna, sem lifaafhenniánpess að
styðja liana, er að færast yfir í pað horf. sem mjög er
athugavert, eptir pví sem hér er ástatt, og gotur, ef eigi
er hyggindum beitt, leitt af sér fjárhagslegan uppblástur
eða úttæmingu. það má líkja menntuninni við áveituvatn:
að pvi leyti sem liana vantar frjóvgandi efni fyrir efnahag-
inn, fiýtir húii úttæmingu lians, með pví, bæði að leggja
kostnað á framleiðsluna og að draga menn frá honni. Yév
purfum að fá sanna menntun, sem vekur elska og
virðing á frainleiðslustörfu m eins og bókmennt-
um og sameinar hvorttveggja, að pví er orðið getur.
|>að hugarfar, og yfir höfuð allt sannarlegt framfara liugar-
far, munum vér einna lielzt fá af viðkynningu við Aineríku.
Og pað niun hafa mikla pýðingu fyrir fraratíð vora, að
eiga frændaafla í Ameriku, er beini til vor menntunar-
straumnum paðau. Br. J.
Dr. Guðbrandur Vigfússon.
Frændi þe3sa merldlega landa vors, dr. Jón jporkelsson
i Khöfn, helir látið prenta i „ísafold' 25. p. á. mjög fall-
egt yfirlit yfir æíi hans, starfsemi og íráfall. Yér sem
þekktuin hann persónulega og höfum notið svo mikils fróð-
leiks og ánægju af rituin hans, getum ekki stillt oss að birta