Lýður - 09.09.1889, Blaðsíða 1

25 nrkir al blaðinn kosta 2 kr., crlendis
2,50Ur.Borgist fyrirframtil útsölumanna.
aualýsingar teknar fyrir 2 aura hvert
orð 15 stafir frekast, af feitu letri 3 au.,
on stóruletri 5 au.; borgist fyrirfram.
r
ilitgjörðir, frjettir o'g auglýsingar
sendist ritstjóranum.
Aðalútsölumenn: Halldór Pétursson
Akureyri og Björn Jónsson á Oddeyri
24. blað. Akureyri 9.
------------THIMBTTMHI IWII II •" - 1 1 ---* --- ------ ----------
„Saiueiningiii'4 og kirkjumál vor.
„Myrk og þögul merkin stóðu:
HENE: TEKEL: UPHARSIN“.
„Skyldur vorar við Ísland. Eptir Fr. J.Bergmann".
J>essi ritgjórð i„Samein.“, 4. árg. 3. nr., er einhver hin
snarpasta og fjörugasta kveðjusending, sern við syndugar
hræður liér heima höfum enn fengið frá bræðrum vorum
vestan um haf. J>essi ritgjörð „eggjar oss lögeggjan“ gað
svara og taka til máls, og úr pví ritstjóri L ý ð s er sá
eini prestur á landi voru, sem heldur út blaðkorni, mun
ekki tjá að hann þegi með öllu. Höf. er hinn nýi, gáfaði og
fjörugi prestur landa vorra par vestra, er sótt hefir sina
kennimanulegu menntun og vígslu til háskóla Norðmanna í
Kristianíu, er barnungur og pví nýkominn fram á skeiðvöll
hins islenzk-ameríkanska mannlifs. Ritgjörð /;essi ber vott
um mikinn áhuga og fjör og líka um töluverða hærri mennt-
un og málsnilld.
Hann byrjar á því, að bera saman ísland og Ameríku,
frelsið og lífið p a r við ófrelsið og dauðann h é r, hinar
praktisku framfarír p a r, við verklega eyrnd og ómyndar-
skap li é r. Hann tekur skoriuort fram skyldur fólks vors par
að reyna til að reisa oss frá dauðum. Hvervetna annarsstað-
ar segir hann sé líf og hreitíng, hér sjáist hvorki né heyrist
nokkur hin minnsta andans hreifing eða hræring. Að vísu
játar hann, að „þar (o: hér) séu tiltölulega fleiri gáfaðir
menntamenn en í nokkru öðru landi, — en peirhugsa
e k k i, t a 1 a e k k i, h el d ur þ e g j a — s te i n þ e g j a“. —
„Er það ekki nakin skylda allra þeirra, sem hér eru og þess
eru umkomnir, að leitast við að leiða hugi landa sinna heima
innlheim hugsananna hér, útlista fyrir þeiin hinar ýmsu and-
ans hreifingar og reyna til að gróðursetju sannleiksfræ þeirra
í jarðvegi þjóðlífs vors, svo að ofurmegn heimskunn-
ar verði ekki lengur vort dýrðlegasta þjóð-
areinkenn i“. Ef landar vorir vestra vanrœkti þessa
skyldu, segir hann að „grafskript vor yrði með þvi móti tví-
söngur milli heimskunnar og varmenuskunnar, og þaon söng
yrði ófagurt að heyra". Hann játar, að þeir vestra gjöri sér
töluvert far um að vekja okkur upp, en að þeir þurfi að taka
betur á. „það sem þjóð vorri riður lífið á nú sem stendur
er k r í t i k, dynjandi, miskunnarlaus kríiik m e ð þ r n m u m-
og e 1 d i n g u in yfir allan hennar andlega vesaldóm. jpessi
krltik þarf að vera borin af brennandi kærleik fyrst og fremst
til sannleikans, og þar næst til vorrar aumingja bágstöddu
þjóðar sjálfrar. Hún má bvorki vera eigingjörn né ósann-
gjörn, en sárbeitt, svo hún smjúgi gegnum merg og bein.
Hún má ekki einungis rifa niður, lieldur byggja upp með
annari bendinni þar sem hún rifur niður með hinni. J>eir
sem bera hana fram, mega hvorki lita til hægri eða vinstri
til að hlýða á Pilisteadómana, er dynja verða látnir yfir þá,
en í herklæðum trúarinnar verða þeir að ganga beint fram
og segja guðs eigin leiptranda sannleika meðbræðra sinna
vegna, sjálfra sín végna, sannleikans vegna, guðs vegna, —
ókvíðnir og óbræddir við öll eptirköst“. — Svo játar höf. að
landar sínír þar vestra taki sér æ betur og betur fram í
þessa stefnu (o: að vekja okkur) og bendir til hinna nýjustu
blaðagreina þeirra. „Guðs bles an yfir hvert sannleiksfrækorn,
sem heim er sent. Guðs blessan yfir hvern þanr. mann, sem
reynir að vekja vora sofandi þjóð“. — Höf. segir að sumir
þar vestra vilji „leiða bag íslands hjá sér“ og telur það gróf-
an misskilning, þvi sökum þeirra eigin lífs og frelsis, sem ár-
lega fái hópa heiman að, ríði lítíð á að vekja jafnframt lífið
í okkur hér.
sept. S889. 1. ár
Kirkju- og kristindóm íslands tekur höf. þar næst fram
sein hið lang-þýðingarmesta mál vor allra. „E n“ — segir
hann — ,,u m það má 1 er ekki talað eitt orð á Is-
landi“. þar næst gefur höf. „hinuin o: 200 guðfræðingum
lands vors sérstaka áminningu, þeim ,.„sem hafi tekið að sér
að vera leiðtogar þjóðar sinnar“. „þeim getur ekki dulizt, að
kiikjan á Islandi er nú sein stendur í meira niðurlægingar-
standi en í nokkru öðru prótestantisku landi. 0g þeir vita
fullvet, að þessi niðurlæging er einmitt pr e sta sté 11 i nn i
sjálfri að kenna. J>eir vita fullvel, að heilir hópar af þjóð
vorri eru að snúa baki að kirkju og kristindómi. jpeir horfa
á kirkjurnar tæmast, sjá færri og færri beygja kné til að neyta
hins heil. sakramentis með hverju ári sem líður. — En
það sést ekki á neinu að þá taki það sárt. þ ir
láta sem þeir viti ekki af þessu. Enginn lýkur upp munni
sínuin, ekki eitt orð er talað. enginn af þessiim 200
drottins þjónum finnur sigknúðan til að tala máli
hinnar niðurlægðu, fyrirlitnu kirkju. Síðan talar
hann um þá inerð, sem út lcomi hér af öðruin blöðum og
tímaritum en kirkjulegum, „en.ef presti á Islandi dettur
í hug að drepa niður penna, finnur hanu aldrei upp á því að
rtta nokkurt orð viðvikjundi kirkjumálum landsins freinur eu
það væri óhæfa“. Um Kir k j utíðindi n sáltigu segir hann:
„J>au komu út (á 2. ár) að eins til að vera komandi kyn-
slóðum talandi votíur um bið andlega volæði hinna ísl. presta-
stéttar". Enn fremur segir hann þessi stóryrði: „Yíir
kirkju- og kristindóins-málum þjiðar 'vorrar hvílir hið
v o ð a 1 e g a s t a m y r k u r. A n d 1 e y s i ð og sinnuleysið
ríðurþarvið ei n tey mi n g m eð stóð af hneyksl-
um og afglöpumá eptir sér. þaðer hryggileg
s j ó n!“ —
Svo kemur enn hin skarpasta áskorun, að þeir þar vestru
láti til sín taka. „J>að se'in henni (okirkjunni hér) ríðuv lítíð
á er dynjandi, hlífðarlaus kiitik, sem flettir ofan af öllum
hennar meinuin og hleypir drepinu út úr hennar kaunum ng
kýlum. Henni ríður lílið á að það sé gjört af vinum henn-
ar, en ekki óvinum. f>eir hella vanalega eitri í sárin“.
„Mitt í voru , kirkjulega stríði stöndum vér bundnir á
höndum og fótum af þeírn andlausa bugsunarhætti og þeim
vanakristindómi, sem vér höfum tekið í arf af ættjörð vorri.
Og nýir og nýir hópar af fólki koma árlega með heilan far-
angur í mörguin koffortum af þessu meinlega efni“. —
„Hið gleðilegasta sem ég get hugsað mér, einnig fyrir óss
hér, er það, að nýtt andans veður gæti farið að blása á fóst-
urjörð vorri, og prestar hinnar isl. kirkju, sem eru svo mikl-
um gáfum og andlégum hæfilegleikum búnir, færi að vukna
til ineðvitundar um hina andlegu köllun sina, og færi að
ræða hin saineiginlegn velferðarmál við bræður sína hér fyrir
vestan með kristdegri alvöru og kristilegum bróðurkærleik*1.
Hann endar svo ritgjörð sina með áskorun til guðfræð-
inga íslands, ,,að rjdfa nú þögnia og láta eitthvað til sín
heyra“, og krefst þess, að kirkjulegt tímarit verði sem
bráðast sett á stofn fyrir kirkjumál vor og kristindórn.
Hvernig sem nú aðrir prestar Islands eða aljiýða dæmir
grein þessa, sem \ér höfum nú fram sett i ágripi, erum vér
höf. þakklátir fyrir hana. Hún kemur ekki frá isleuzk-ameri-
könskum húmbúgsprédikara, heldur frá ísl.-aineríkönskúin
kristindómsm.inni, ungum og fjöruguin ættjarðar- og sann-
leiksvini. Ea grein þessi þyrfti að fá krítik, og það „dynj-
andi krítik1. Vér þekkjum að vísu ekki til lilýtar höfunjar