Kirkjublaðið - 01.03.1893, Blaðsíða 3
5i
liafa verið annað en umboðslegt skrifstofugagn dönsku
stjórnarinnar.
Vilja þá íslendingar að fyrra bragði varpa því sem
eptir er af biskupsvaldinu íslenzka fyrir fætur ábyrgðar-
lítillar hálf-útlendrar stjórnar?
Jeg efast að svo stöddu um, að það sje almennings
vilji íslenzku þjóðarinnar, mjer finnst það enda særandi
fyrir þjóðernis- og þjóðræknistilfinning hvers Islendings.
En biskupsembættið er ekki orðið nema nafnið, hið
forna vald biskupanna er horfið, það kostar landið ærið
fje, því er ráðlegast að leggja það niður og f'á landshöfð-
ingjanum yfir íslandi í hendur hin helztu störf þess.
Þannig mæla þeir, er afnema vilja embætti þetta.
Að líkindum er það ekki hið forna biskuparíki kat-
ólskunnar hjer á landi, sem þeir þykjast sakna f'yrir hönd
biskupsembættisins, heldur einkum veitingarvald hinna
geistlegu embætta (jus patronatus), sem biskupar höfðu
lengi f'ram eptir öldunum. Rýrnun þessa valds er og
einna mesti hnekkirinn, sem biskupavaldið hefir orðið
fyrir af' hinu erlenda valdi. Þetta vald hefir að visu
aldrei verið algjörlega í höndum biskupa einna í íslenzku
kirkjunnar. Fyrst framan af veittu biskupar að visu öll hin
lægri embætti, en fóru þó mjög eptir tillögum presta og
safnaða í veiting þeirra, og samkvæmt kirkjuordinanzíu
Kristjáns IV. er ákveðið, að söfnuðirnir skuli sjálfir kjósa
presta sína. Ueyndar mun það aldrei hafa kornizt reglu-
lega á hjer á landi með því lika að hinir útlendu amt-
menn tóku þá að skipta sjer af veitingum andlegra em-
bætta og þannig draga valdið úr höndum biskupanna og
safnaðanna. Þessi fyrirmæli kirkjuordinanzíunnar stóðu
þó að nafninu til þangað til öndverðlega á 18. öld, að
konungur tók til sín veitingarvald 5 hinna stærstu presta-
kalla á landinu, en bauð stiptamtmanni að veita hin ept-
ir tillögum biskups, (sbr. konungsbr. 10. mai 1737 og 29.
jan. 1740). Þessu var þó síðau um miðja þessa öld vikið
þannig við, að stiptamtmaður og biskup skyldu í samein-
ingu veita prestaköilin (sbr. konungsúrskurð 14. maí 1850).
Það er því ærið langt síðan, að biskupar vorir misstu
að lögum þetta veitingarvald að nokkru leyti, svo að vjer