Kirkjublaðið - 01.02.1896, Blaðsíða 6

n
hreifanda«, guðdóminn, sem vjer raunar ekki þekkjum
af reynslunni, en, það sem betra er, af innri og ytri
nauðsyn. Þessi kraptur Spencers annast nú sköpunar-
verkið, fyrirkomulag og viðhald heimsins. En — með
tímanum, á þúsund ára þúsunda fresti þreytist hann;
sólin »sem hann ekki þekkir, og ekki getur þekkt«, er
að smágefa frá sjer, þangað til hún loksins sloknar, án
þess þeir Spencer og Derschel, sem þó þekkir stjörnu-
þokuinar, og veit, að þær eru að þjettast, gjöri ráð fyrir,
að »krapturinn« hafi nyja sól til á sínum tíma í hinnar
stað. Að endingu iáta þeir alheiminn leysast upp f agnir
(atómur), en eru þó eJeJci vonlausir um, að þær aptur
kunni að taka saman og þjettast i nýjan heim. Þeir
staðhæfa ekkert um það. Um allt þetta hafa þeir enga
reynslu; maður getur eigi haft reynslu fyrir því ókomna.
Öll þessi kenning er vlsindalegur hugarburður, sem einn-
ig gæti haft sitt gildi, væri hann hugsunarrjettur. En —
viti menn! þeir fullyrða, eins og nú er almennt viður-
kennt, og heldur eigi striðir á móti ritningunni1, að efnið
hafi verið til frá eilífu. Það sem eigi hefir upphaf, hefir
heldur eigi endir, og þvi er það sjálfsagt, að heimurinn,
í hverri svo mynd, sem menn hugsa sjer hann, og hverj-
um breytingum, sem hann kann að vera undirorpinn,
er eilífur, en — að láta hann enda í meiningarlausu agna-
foki er bugsunarvilla. Hvað er orðið af kraptinum og
kröptunum, sem hreifa, sameina, niðurskipa? Eru þeir
eða hann einnig orðinn að ögnum?
Og nú siðalærdómurinn, sem öllum heimspekisstefn-
um og öllum trúarbrögðum bæði fornum og nýjum í
höfuðefninu hefir komið nokkurn veginn saman um
ágreiningslítið ? Um hið góða og sanna, um dyggð, skyldu
og samvizku, sem annars er varla teljandi meiningar-
munur um — hvað verður um þetta allt hjá natúralistunum?
— Þeir hafa engan siðalærdóm, þó þeir aldrei nema
reyni, fyrir öiðasakir, að fleyga siðalærdóm (Ethik) inn
1) í upphafl skóp Guð himin og jörð og jörðin var í eyði og
tóm og myrkur var yfir djúpinu, og Guðs andi lagðist á djúpið
o. s. frv. — Gen. I, 1.