Kirkjublaðið - 01.05.1896, Page 10
90
vísindi, að rninnsta kosti, niðnrstöðnrnar, og þær eru:
ifjnorabimus (o: vjer vitum ekki og við það gkal sitja!)«
Þessi framsetning má virðast öfgakennd, en þó mun hún
rjett vera. En — hvaðan er þessi mótsetning komin?
Til þess að svara þossu verðum vjer að hverfa langt til
baka og láta söguna svara því — auðvitað mjög stutt
og einfaldlega.
Eorngrikkir og Rómverjar kunnu engan kristindóm,
eins og menn vita, en frá þeim, og einkum Grikkjum,
stafa flestar vísindagreinir í nýju sögunni; þó má þakka
hinum spönsku Serkjum (Márum) hitia fyrstu lífskveikju
náttúruvísindanna á miðöldunum, þótt þeir optast viðhefðit
orð og aðferð Aristótelesar. Orðin alketní, almanak,
ziffrar o. fl. ertt arabisk. Þessi fornvísindi náðu líka til hinna
hæztu hugmynda, um upruna heimsins, guða og manna,
og önnur metafýsisk (djúpspckileg) efni. Þó máttu þegar
í þú daga kenningar spekinga ekki koma um of í bága
við trúarbrögð ríkjanna, sem voru pólitísk og varin með
lögum og helgu valdi (átórítoti) rlkisins. Nú kom kristin-
dómurinn og varð loks ríkistrú, varitt af sama valdi opt-
ir siðvenju heiðninnar. Löngu áður en Konstantinus
mikli lifði stofnaðist biskupsvaldið, sumpart eptir eðlis-
þörf kristninnar í öndverðu, sumpart eptir fyrirmynd
guðstjórnarinnar (teókratí) hjá Gyðingum; og loks mynd-
aðist páfi og páfadómur. Skiptu þvl völdum heimsins
milli sín konungar og biskupar með páfanum í broddi
fylkingar, og æ óx vald páfanna, svo að fyrir miðjar
miðaldir (o: um 800) taldi páfinn sig ofar öllum veraldar-
höfðingjum. Því þótt svo skyldi heita, sem veraldleg
stjórn ætti að vera i höndttm konunganna, breiddi pátí og
kirkja blessandi hendur eða bannfærandi yfir öll kristin
lönd og þeirra maktarvöld. Páfinn vttr ekki einungis
æðsti prestur, heldur og æðsti löggjafi þjóðanna, siða-
fræðari, f'óstri og faðir. Svo hófust miðaldavísinditi, hin
svo nefnda skólastík, og hún var líka með öllti kirkjuleg
og kirkjuvaldi háð. Hin fornu eða klassísku visindi voru
þá týnd, nema táeinar bækur, t. d. nokkrar eptir Aristó
toles (gegnum Serki). En þótt vísindaþekking þá væri
í bernsku byrjaði þó þá þegar deilan um trú og þekking.