Kirkjublaðið - 01.05.1897, Blaðsíða 8

72
sögurnar sýna. Þessi heiðni 17. aldarinnar hjer á landi
kom utan að, og má rekja feril hennar allt til hálfvilltra
heiðinna Austurlandaþjóða; og svipuð hindurvitnatrú kem-
ur enn fyrir hjá villtum heiðnum þjóðum í öðrum heims-
álfum. Það má reyndar þykja furða, að slik vitleysa
skyldi geta komið fyrir hjá kristnum menntaþjóðum, sem
svo eru kallaðar; en þetta hefur komið af nokkurskonar
sjúkdómi, eins og höf. landfræðissögunnar enda bendir
til. Þetta sjúkdóms-eitur hjátrúar og galdratrúar hefir
borizt um löndin að sínu leyti eins og eiturefnið íýmsum
stórsóttum. Það er kunnugt, að eins konar æði og vit-
firring getur á stuttum tíma gripið því nær heilar þjóðir
eða meiri eða minni hluta þeirra. Sliks eru fjölda mörg
dæmi í mannkynssögunni, og nægir að eins að minna á
stjórnleysis- og grimmdaræðið, sem kom upp í París og
víðar í Frakklandi um eitt skeið f stjórnarbyltingunni
miklu undir lok 18. aldar. Flest hin stórkostlegustu
hryðjuverk miðaldanna eiga og rót sína að rekja til
samskonar æðis. Að þesskonar brjálsemi hefir hjer á
landi einna mest kveðið á 17. öldinni, en við og við hef-
ir bólað á henni í einstökum hjeröðum bæði hjer á landi
og annarstaðar, einnig á þessari öld, þó að í öðrum stýl
hafi verið.
Tilefnið til þess að jeg hefi ritað grein þessa er það,
að jeg hefi orðið þess var, að menn hafa spunnið út úr
hinni fróðlegu og skemmtilega rituðu landfræðissögu dr.
Þorvaldar Thoroddsens ýmiskonar misskilning, sem jeg
álít skaðlegan. En sjerstaklega hefir mig tekið það sárt,
er menn vilja skella allri skuldinni á kirkju og kristin-
dóm fyrir allt, sem aflaga hefir farið á liðnum öldum,
þótt það sje mjög fjarri sannleikanum. Dr. Þorvaldi
sjálfum kenni jeg ekki um misskilning þennan, þótt hann
óbeinlínis hafi gefið tilefni til hans; þvi að það er alkunn-
ugt um þennan ágæta rithöfund, að það er einn aðalkost-
ur hans sem rithöfundar, hvað hann er óhlutdrægur og
laus við allt ofstæki, hvað sem hann ritar um. Hefðu
bæði lærðir og leikir gott af því að taka hinn látlausa
og hóflega rithátt hans sjer til fyrirmyndar.
V. B.