Sunnanfari - 01.09.1891, Síða 5

21
bókmenntanna er hann ekki. Eins og Melsteð
er kunnugt, þá heitir einginn maður faðir réttu
nafni, nema hann eigi annaðhvort son eða dóttur,
og svo er það líka í bókmenntasögunni, en eing-
inn af þeim 38 rithöfundum, sem útgefandinn
telur á eptir Bjarna eru börn Bjarna, eptir skiln-
ingi bókmenntanna; öll skáldin eru Bjarna ólík
að hugsunarhætti og meðferð á efni; hann stendur
nærri því sem »klettur úr hafinu«, en það rýrir
að eingu leyti kosti hans sem skáld.
Svo er að skilja, sem útgefandinn sé á
þeirri skoðun, að allar bókmenntir vorar á þess-
ari öld séu komnar frá Dönum, en Danir hafi
feingið þær frá þ>jóðverjum. þ>ó talar hann
ekki um annan bókmenntastraum en þann, sem
Henrik Steffens flutti til Danmerkur í byrjun
aldarinnar. Steffens, segir hann, var »gagn-
tekinn« af þeim Schelling og Tieck, hann
»gagntók« aptur Oehlenschláger og auk þess
»gagntók« hann ýmsa hina efnilegustu menn í
Danmörku (og þá náttúrlega Bjarna Thoraren-
sen)og Bjarni »gagntók« svoþá Baldvin Einarsson,
Jónas Hallgrímsson, Tómas Sæmundssonog Kon-
ráðGíslason; sumum kann nú að finnast það dálttið
viðvaningslega skrifað, að fjórtaka sögnina að
gagntaka, — ekki fallegra orð — rétt eins og
maðurinn hafi ekki haft fleiri orð á hraðbergi,
til þess að lýsa því, hvernig andlega samband-
inu milli þessara manna var háttað, en hugsan-
legt er það líka, að fyrir honum hafi vakað há-
tíðlegur ættartölustíll, eins og þetta: Abraham
gat ísak, ísak gat Jakob ogjakob gat Joseph
og bræður hans. Bókmenntastefna sú, er hófst
í Danmörku við komu Steffens til Kaupmanna-
hafnar hafði áhrif á íslendinga í Höfn, en vel
má þó tala um fleiri bókmenntastrauma en
þennan eina, eins og eg veit að Melsteð er
fullkunnugt um, en hann hefir ekki gætt þess
nægilega — að minnsta kosti ekki í þessari bók
— að viðreins íslenzkrar tungu er ekki minnst að
þakka þeim fáu íslendingum, sem rituðu málið
vel um aldamótin, og meðal þeirra má fremur
öllum öðrum nefna Jón Espólín. Mál Gísla
Konráðssonar — föður Konráðs Gíslasonar —
er mjög svipað máli Espólíns, enda voru þeir
vinir miklir, og Konráð var settur til mennta af
því hann kunni móðurmál sitt frábærlega vel
og hafði hann numið það í föðurhúsum. J>að er
mikill ókostur á bók þessari, að ekkert er í henni
eptir Jón Espólfn. Hann var að sönnu þrítugur
maður þegar öldin hófst, en ritstörf hans eru
frá þessari öld og þau eru svo mikil og merki-
leg, að það er nærri því óskiljanlegt, að Melsteð
skuli fara fram hjá þeim þegjandi.
Annars hefði Melsteð eins vel getað kosið
ýmsa aðra rithöfunda eins og suma þá, sem hann
hefir tekið eptir i þessari bók, og skal eg að eins
nefna þá Eirík Jónsson, Haldór Friðriksson, Björn
Haldórsson, Skúla Gíslasor, Jón Guðmundsson,
Arnljót Olafsson og Björn Jónsson.
Eptir Pétur biskup Pétursson hefir Mel-
steð ekkert tekið í bókina og færir hann fyrir
því tvær ástæður; fyrri ástæðan er sú, að ræður
hans og prédikanir heyri alveg eins til kirkju-
sögunni sem bókmenntasögunni; þetta er satt,
en er þá ekki hið sama að segja um sálmana í
bókinni? Hin ástæðan er þessi: Ræður Péturs
biskups eru kunnar á hvers manns heimili og
var þess því eingin þörf. |>að er svo litið bók-
mennta snið á þessari ástæðu að ekki er vert að
eyða mörgum orðum um hana, og er þá sálma-
bókin ekki líka til á hverju heimili? Og kann
ekki hvert mannsbarn á íslandi kvæðið »Eld-
gamla ísafold«? Melsteð hefir þó tekið það í
bókina, eins og rétt var.
Melsteð þykist gjöra það hálft um hálft i
gustukaskyni að taka nokkuð eptir yngstu
skáldin í bók sína. J>að munu vera þau 4, sem
síðast eru talin, þeir Gestur Pálsson, JónasJón-
asson, Einar Hjörleifsson og Hannes Hafstein.
Melsteð afsakar sig með þessum orðum: »þ>au
(skáldin) hafa sýnt að þau hafa skáldskapargáfu,
en eru alveg ókunn meðal annara en íslendinga
sjálfra. Jeg hef þess vegna gjört alt það, sem
jeg mátti til þess að vekja eptirtekt á þeim er-
lendis og til þess að það gæti orðið þeim sjálf-
um hvöt til þess að neyta þeirrar gáfu, sem
þeim er gefin. þ>að er eitt af meinum vorum
að það er svo fátt, sem hvetur skáld vor og
vísindamenn«. það er víst ekki mart, en eg er
ósköp hræddur um að það hveti þessi skáld
sára lítið, þó Melsteð stingi í vasa sinn nokkrum
krónum úr pyngju Gyldendals verzlunarinnar, fyrir
það sem þau hafa skrifað, og svo finst mér öll
þessi setning hins heiðraða útgefanda dálítið
dríldin; það er eins og hann sé frægur maður
erlendis, og það svo frægur, að það nægi að
hann bendi á einhvern, þá muni heimurinn líka