Sunnanfari - 01.03.1894, Blaðsíða 2

66
og taldi Ari sér þá tvö hundruð hundraða í jörðum
og önnur tvö hundruð hundraða í lausafé, en biskup
taldi dóttur sinni hundrað hundraða og tuttugu
hundruð betur í jörðum og tíutigi hundraða í öðrum
fjám, en því lét biskup Ara lofa *að vera börnum
herra Guðbrands til styrks og forsvars utanlands
og innan, hvað honum er mögulegt og við hverja,
sem er að eiga, að fráteknum hans systkinum.«
Ari og Kristín bjuggu í Ogri í Isafirði, en
höfðu þó um hríð annað bú á Reykhólum eptir að
hann keypti þá 1601 og þar til Magnús sonur
þeirra fékk þá 1620. Héldu þau sig mjög til
höfðingsskapar um alt og gerðist Ari snemma
sýslumaður í Stranda og Isafjarðarsýslu og hélt
þeim til dauðadags; hann kvað og framan af hafa
haldið Barðastrandarsýslu; auk þess hafði hann
umboð yfir Strandajörðum, ísafjarðarsýslujörðum,
bæði Aðalvikurjörðum og öðrum, svo og yfir Barða.
strandarsýslujörðum. Séra Jón sonur hans segir
að hann hafi haft »forráð fimtíu kongsins jarða«
og haft »tvær sýslur« og verið »sextíu ár sýslu-
mann,« og hefir hann því orðið sýslumaður Stranda-
manna tveim árum áður enn hann kvæntist, þegar
hann hafði einn um tvítugt.J) Sem yfirvald var
Ari meiri skörungur en menn vita dæmi til á voru
landi í þá daga, og kom röggsemi hans bezt fram
1615, þegar spanski trantaralýðurinn óð yfir bygðir á
Vestfjörðum með ránum og þjófnaði og öðrum
ójafnaði. Nefndi Ari þá ena beztu menn { dóm,
er dæmdi þá réttdræpa hvar sem stæði, sem síðar
var staðfest á alþingi; fór Ari þvi næst að þessum
piltum með sínum mönnum og lét drepa 18 þeirra
1 Æðey og á Sandeyri; var þá þungbúið veður og
ábúðarmikið og laust eldingum í fjöll; telur Jón
lærði það reiðiteikn frá guði til Ara, en Ari taldi
það sigurmerki og eggjaði með þvi sina menn.
þrettán voru og enn drepnir á Dýrafirði.
Ari var mestur maður vexti á Islandi um sína
daga annar en Oddur biskup Einarsson, nær hálfri
fjórðu alin að hæð, og báru þeir höfuð yfir allan
þingbeim. Hann var allra manna karlmannlegastur
og göfuglegastur á velli, og höfðingi i sjón og raun,
og var það tilviljun ein bæði 1606 og 1619 að
hann varð ekki Iögmaður, því að í iögmannskjörum
var hann í bæði skiptin, enda var hann mestur
höfuðskörungur til þess starfa. Hann var heldur
en ekki mikill fyrir sér og rikur í héraði, og sat
yfir hvers manns hlut og var hlutdeilinn. Hann
var stórauðugur, fégjarn og féfastur, en rausnar-
maður þegar i það fór. En viðsjáll maður var
hann, og aldrei varð hann Guðbrandi biskupi
tryggur vinur né hans fólki, þótt hann lofaði því
þegar hann fékk Kristínar. Hann situr sjálfur i dóm-
inum með öðrum fleirum 1620, þegar þeir dæma
embætti Guðbrands biskups á konungs náð, og
’) Reyndar vitum vér elcki að svo stöddu önnur rök fyrir
sýsíumensku Ara fyrri en að Herluff Daa veitir honum
Strandasýslu 1. Júlí 1607 og ísafjarðarssýslu 1. Júlí
1608, báðar uppá Hfstið (hdr. safn MSt. 27. 4to).
átti þó að mæta af hendi biskups sem svaramaður
hans, og mátti þó vita það vel, að fátt mundi Krist-
ínu husfreyju hafa fallið þyngra en að faðir hennar
nær áttræður yrði fyrir svo mikilli vanvirðu. Ekki
vildi Guðbrandur biskup né Haldóra dóttir hans
heldur íhlutun Ara um staðarráð á Hólum 1626,
þegar biskup var kominn í kör, og gera ætlaði Ari
börn Páls Guðbrandssonar aTÍiaus eptir lát biskups
1627, þótt það tækist ekki, og þótt það færi þvert
ofan í loforð hans á giptingardegi. Ageingur var
hann og við ekkju Jóns lögmanns föðurbróður síns,
og ekki skilaði hann þingeyraklaustri i hendur
Páli Guðbrandssyni svo ánægjanlegt væri fyrri en
hann var skyldaður til þess með dómi. En ekki
var að spyrja um atorkuna og mikilhæfnina, hvar
sem á var lagzt.
Kristín Guðbrandsdóttir er fædd á Hólum 1576;
var hún hin mesta ágætiskona, og er ekki annars
getið en að samfarir þeirra Ara og hennar hafi
verið góðar. þau áttu fimm börn og eru frá
sumum af þeim komnar miklar ættir og merki-
legar. Til er enn testamentisbréf Kristinar gert í
Ögri 25. Nóv. 1632 og er merkilegt. Er þar talið
mikið kvensilfur og hannirðir. 20. Maí 1633 gefur
hún þorláki syni sínum 30 hundruð i bókum, sem
hún eigi norður á Hólum, og hefir feingið i arf
eptir Guðbrand biskup föður sinn. Hefir séreign
hennar verið mikil.
Ari og Kristín dóu bæði 1652. Hún 3. Okt-
ober, en hann 11.
Myndir þær, sem hér birtast, eru gerðar eptii
kórbrík úr Ögurskirkju, sem nú er á Forngripa-
safninu í Reykjavík. Standa þau hjónin þar sitt
hvorumegin við mynd af Kristi á krossinum, en
Kristsmyndinni er hér slept. Myndirnar eru nú
orðnar nokkuð máðar, og myndin af Kristínu auk
þess skemd, en þó ekki svo, að enn þá megi ekki
ná henni heilli. þótti því réttast að bjarga mynd-
um þessum áður en þær skemmast svo, að þær
verði ónýtar. Neðan undir myndunum standa nöfn
þeirra hjóna á dönsku, dauðadagur, dánarár og
aldur.
Gröptur Bjarna syslumanns Haldórssonar
á Þingeyrum.
Á barmi grafar beizkan róm
brýndi’ enn heiptargjarni:
Lafrenz fyrir drottins dóm
dauðum stefndi Bjarni.
Skömmu síðar sjálfur var
sviplega burtkallaður,
stefnufrestinn fékk ei þar
feigur sýslumaður.
Slys að útför steðja hans,
slitna hanka silar
og í kistu keisberans
klampi’ og planki bilar.