Sunnanfari - 01.05.1897, Blaðsíða 3

87
1 himininn flytja þeir fýst mina í sel
er flýja mig vökunnar annir;
þá renni jeg göndum um ragna hvel
og reikistjarnanna hrannir;
því draumvonin býr fyrir handan höf
— í hæðinni sunnan og ofan við gröf
í allaufgum angandi runni
hjá ódáins ljósveiga brunni.
Giiðm. Friðjónsson.
ísleiidiiigasögur.
Hvar sem tveir íslendingar eða fleiri eru
komnir saman undir reisifjöl, ætti að vera bóka-
skápur og í honum allar Islendingasögur í skraut-
búnu skinnbandi.
Þær fást nú með gjafverði um land allt og
kosta ekki meira aliar saman, þegar þær eru
komnar út, en tóbaksfúlga sú, sem meðaldýrk-
andi þeirrar vöru tyggur og skyrpir á einu ári.
Örkin í sögunum kostar aðeins 6 aura.
En gildi efnisins verður ekki metið til pen-
inga. Það hefur jafnan sama verðmæti, hvort
sem meðalalin hefur 45 eða 60 aura, og hvern-
ig sem tískan skiftir hömum og veltir sjer.
Pað cr hryggilegt, en því miður satt, að
fjöldi íslcndinga hefur aldrei lcsið fornsögurnar
og þekkir þær eingu betur cn kötturinn himin-
tunglin.
Því hefur verið haldið fram, að lestur þess-
ara sagna hafl alið og fóstrað ólöghlýðni og
þjóðarhroka í íslendingum.
En það held jeg sje skáldskapur.
Hitt er öllu líklegra, að sögurnar hvísli
þessari hugsun í eyra lescnda sinna:
Feður ykkar voru menn í brókum. Þjer,
niðjar þeirra og afkomendur, ættuð sömuleiðis
að geta verið menn með mönnnm, ef þjer ein-
ungis vilduð. —
Margar torfærur eru nú á vegum bókmennta
vorra, og ein þeirra eru lestrarfjelögin, sem nú
munu vera komin á fót í flestum sveitum lands-
ins.
Það verður eigi betur sjeð, en að þau muni
verða bókmenntunum að fótakefli og jafnvel að
banameini.
Það má telja lestrarfjelögunum það til gild-
is, að þau breiða út þekkingu og lestrarfýsi og
veita auðveldari aðgang að þeim fjársjóðum en
annars væri kostur á.
En þau eyðileggja sölumarkaðinn.
Fjelögin ná oftast- yfir heila sveit, og er
vanalega keyft eitt eintak bókar í hvert fje-
lag. En einsog auðskilið er, svarar bókaút-
gáfa ekki kostnaðinum, þótt jafnmörg eintök
seljist og sveitir eða lestrarfjelög eru í landinu.
Annars eru ýmsar bækur gefnar út á islensku,
sem þarflaust cr að nái meiri útbreiðslu en svo.
En það er þjóðinni vansæmd að skipa fornsög-
unum á þann bekk.
Annaðhvort er íslensk hugsun orðin þrótt-
vana og merglaus, eða lestur þessara sagna
vekur hjá henni tiiflnningu fyrir þessu tvennu:
öflugu, hljómfögiu máli og hugrakkri manndáð.
Yngismeyjum vorum er gott og gagnlegt að
dvelja á kvcnnaskólum. Þó þori jeg að full-
yrða, að þeim er allt eins nauðsynlegt að lesa
um Bergþóru, Guðrúnu Ósvífsdóttur, Þorgerði
Egilsdóttur, Þorbjörgu digru o. s. frv. og taka
þær sjer til fyrirmyndar. Ef þær fá eigi rjetta
hugmynd um húsfreyjubrag og kvennlega rögg-
semi, þegar þær renna hugsjónum sínum eftir
þessum skörungum, þá kasta þær ekki hjegóma-
gervi Evu sáiugu, þótt þær leggi sig eftir
heklunál og rósasaum.
„Þetta ber að gjöra, en hitt eigi ógjört að
láta“, segir meistari Jón.
Ungum mönnum er líka nauðsynlegt, að
{ nema spakleg fræði að óljúgfróðum mönnum.
| En vafasamt er, hvort þjóð vor hefur hag af
þeim hugsunarhcetti, sem vcldur mestum troðn-
ingi á skólaveginum, í embættismannastiganum.
Margir lærðir menn, sem talið er að lesið
hafi gríska höfunda og latneska, og sem kost-
að hafa landið ærinn auð, hafa aldrei lesið forn-
sögurnar að ráði.
Það má segja, að slíkir menn seilast um
hurð til lokunnar.
Það getur verið að því verði neitað, aðles-
endur fornsagnanna fái þekkingu á góðu máli
fyrir lestur þeirra, og að það verði fært fram
svo sem sönnun í því máli, að sumir doktor-
arnir okkar (í Höfn) skrifi furðulega Ijelegt