Sunnanfari - 15.10.1900, Síða 2

5°
Ljóðagerð Bjarna Thorarensens.
Hr. Jón Ólafsson flutti í vetur vandaða og
skemtilega minningarræðu um Jónas Hallgríms-
son og hefir látið prenta hana. Að einu at-
riði undanskildu geta víst flestir eða allir verið
höf. sammála. En því eina atriði þarf líka að
mótmæla Því að það er í meira lagi varhuga-
vert.
Höf. heldur þvífram,að það sé »algerður mis-
skilningur«, að ljóðagerð Bjarna Thorarensens
heyri til skáldskap 19. aldarinnar, að öðru leyti
en því, að hann orti kvæði sín eftir aldamótin.
Að öllu öðru leyti verði að skipa Bjarna Thor-
arensen á bekk með 18. aldar skáldunum. Hann
sé síðasta og jafnframt langmesta skáld þess tíma-
bils.
Staðhæfing þessa byggir höf. á þeirri kenningu,
að alt sé undir jonninu komið, þegar um ljóða-
gerð sé að ræða — »fyrsta atriði — formið;
annað atriði — forrnið: og þriðja og síðasta at-
riði — formið!«
Samt. er eins og höf. hafi skyndilega orðið
þess var, að hann hefði þar kveðið helxt til af-
dráttarlaust að orði. Því að tveim línum neðar
dregur hann úr ummælum sínum áþennanhátt:
»Það er fylsta alvara min, að það standi —
ekki á engu, en — tilltölulega á miklu minna,
hvað það er, sem sagt er, heldur en hvernig það
er sagt, að því leyti, sem skáldlegt gildi ljóð-
kvæða snertir«.
Eg skal nú ekki deila við höf. um mikilvægi
formsins í samanburði við efnið, hugsanirnar.
Eg er vitaskuld á alt annari skoðun en hann. I
mínum augum er ekki hugsanarýr ljóðagerð sér-
lega mikils virði. Eg held ekki, að nokkur mað-
ur verði mikið skáld fyrir »formfegurð, orðskrúð
og hljóm«, sem höf. leggur alla áherzluna á. Eg
held, meira að segja, að það sé vottur um bók-
mentalega hnignan, þegar slikar skoðanir taka að
ryðja sér til rúms. En að hinu leytinu get eg
skilið það, að aðrir, og þar á meðal höf., líti öðr-
um augum á það mál. Og mér er ókunnugt
um nokkur ráð til þess að færa þeim sönnur á,
að þeir eigi að taka minn skáldskaparmælikvarða
gildan, en hafna sínum mælikvarða.
En þó að eg gæti verið höf. samdóma um
þetta atriði, — sem eg ekki get — þá fer því
mjög fjarri, að eg gæti samsint þeirri álvktun
hans, að Bjarna Thorarensen eigi að skipa á
bekk með 18. aldar skáldunum.
Því að þó að það væri rétt, að formið sé eini
mælikvarðinn á »skáldlegt gildi ljóðkvæða«, þá
þarf hitt alls ekki að vera rétt, að það eitt eigi
að ráða úrslitum, þegar verið er að skifta skáld-
unura í flokka.
Með öðrum orðum: þó að kveða mætti á um
það af formfegurðinni einni, hve inikil eða lítil
skáld menn séu, þá leiðir alls ekki af því að
sjálfsögðu, að formfegurðin ein ráði andlegu
heimilisfangi skáldanna.
Og því er ekki heldur svo farið. Né heldur
er alment svo á litið. Sannast að segja minnist
eg þess ekki, að hafa nokkurstaðar orðið þess-
arar skoðunar var, fyr en í þessari minningar-
ræðu.
Hitt yrði of langt mál, að telja upp aíla þá
ritdómara, sem skifta skáldunum á alt annan
hátt, eins Ijóðskáldunum eins og öðrum. Eg
skal að eins benda á einn mann, sem við J. O.
berurn báðir hina mestu lotningu fyrir, að þvi
er snertir vit hans á skáldskap — rnann, sem
jafnframt leggur hina mestu áherzlu á formfegurð-
ina.
Það er dr. Georg Brandes, sem eg á við. í
einhverju helzta riti sínu, »Hovedströmninger i
det 19. Aarh. Literatur«, þvi riti hans, sem ein-
kum gerir grein fyrir flokkaskifting skáldanna,
eins og nafnið bendir á, fæst hann yfirleitt mjög
lítið við formfegurð skáldritanna, sem hann minn-
ist á. Hann skiftir skáldunum eftir hugsunum
þeirra, yrkisefni, skilning, þeirra á tilverunni, af-
stöðu þeirrra við aðrar hliðar menningarlífsins o.
s. frv. — eftir alt öðru en formfegurðinni.
En nú var einmitt Bjarna Thorarensen svo
farið, eins og auðvelt væri að sanna og þegar
hefir verið bent á í fyrri rituni, að hugur hans
var yfirleitt fráhverfur þeim hugsjónum, er mest
einkendu 18. öldina, ef til vill, þegar alls er
gætt, fráhverfari þeim en hugur nokkurs annars
skálds á öldinni. Og hann hneigðist afdráttar-