Sunnanfari - 01.03.1902, Blaðsíða 3

19
Stephan G. Stephansson.
Eftir
Guðrn. Friðjónsson.
I.
Nýlega var eg spurður, hvern eg héldi
mestan bragarsmið, þeirra manna sem nú kveða
á íslenzku. Eg svaraði hiklaust:
Stephan G. Stephansson.
Þetta er deiluefni að vísu. Lengi má færa á-
stæður með og móti, þegar einn maður er tekinn
fram ýfir annan. Þegar um það er deilt, hver
sé mestur skáldmæringur, verður margt að korna
til greina, og verður það lengst álitamál, hvaða
kostir séu þyngstir á metunum, hvort heldur um
skáldskap er að tefla, eða aðrar iþróttir. Einum
er gefin hagmælska og fyndni. Annar er kjarn-
yrtur, stirðkvæður og þungskilinn. Vanmáttur
eins er styrkur annars o. s. frv.
Eg skal enga dul draga á mælistikuna, sem
eg legg á skáldið. Þann mann tel eg mestan
smið, sem smíðar flesta frumlega smíðisgripi.
Þvi tel eg það skáld mest, sem flest kvæði yrkir
frumleg og einkennileg — sem auðugast er af
efni, orðum og skoðunum.
Alla þessa kosti hefir Stephan G. Stephansson
með svo miklum yfirburðum yfir öll islenzk
skáld, sem nú eru á lífi, að þau komast hvergi
í nánd honum að þessu leyti. *
Og engin skáld vor hafa tunguna á valdi sínu
til jafns við hann — að því er kemur til ný-
yrðasmíða. Hann er svo listfengur á þessa vísu,
að hann slær mótaða mynt úr málgulli þjóðar
vorrar, hvar sem hann er staddur.
Og þó er hann ekki meira en meðalskáld að
hagmælsku.
Því er miður, að kvæði Stephans eru á víð
og dreif í blöðum og tímaritum Vestur-íslend-
inga, og hefi eg aldrei séð sum þeirra. Þetta,
sem eg hefi séð, hefi eg ekki við höndina; þvi
að blöðin slitna og glatast. Eg verð því að
treysta á minnið og gefa fáeinar bendingar um
skáldið i trausti þess.
Þessi ritgjörð hlýtur því að verða sundurlaus
og molakend og fjarri þvi, að gefa heildarhug-
mynd um höfundinn, sem augsýnilega er heill
og samfeldur í hugsun og skoðunum.
II.
Margur Braganiður hefir verið fátækur um
dagana af skoðunum og þarf ekki að seilast aft-
ur í fornöld til þess að finna þessum orðum
stað. Þegar bezt hefir látið, hafa skáldin okkar
haft erfðasyndar- og erfðatrúar-skoðanir kirlcj-
unnar. Þessa hleðslu hafa þau haft i Suðrabáti
ainum og hefir þá hásetum þeirra og viðskifta-
mönnum þótt farmurinn dýr og harla mikill.
Eg ætla heldur ekki að lasta þennan varning.
En þegar hann er tekinn að erfðum, þykir mér
hann ekki afar-dýrmætur. Ef hann er gróðafé,
þá er sftur meira í hann varið.
Stephan G. Stephansson hefir engan erfðafjár-
hlut innanborðs, þegar tungan er undan skilin.
Farmurinn í dvergaskeið hans er vinnings-fé
skáldsins, »drengskapur og sannfæring sjálfs«
hans, og hefir hann heitið í einu kvæði sínu, að
bjarga honum »af síðasta skipbroti lífsins«.
Skáld vor hafa lengi reynt sig á að kveða um
konunga og ríkismenn — lifandi og dauða. Þau
hafa gert sér upp — skælur yfir gröfum efna-
manna, jafnframt því, sem þau hafa grátið hjartan-
lega, og innilega yfir moldum ástvina sinna. Stund-
um hafa þau velt sér í sóleyjum og baðað sig í
sólskininu, þ. e. a. s. kveðið um náttúruna.
Þetta ber að gera.
En hitt má ekki láta ógert, sem Stephan hef-
ir tekið sér fyrir hendur, að vefa strauma
og storma samtíðar sinnar inn í uppistöður nátt-
úrulýsinga og viðburða.
Lítum á skáldið »Úti á víðavangi«. Það hefir
gengið yfir stóra sléttu — sem hvergi verður
séð i landabréfum. Þessa sléttu mætti kalla Al-
menniugs-láglendi. Hún er afarstór og reynist
göngumanninum »sporaþung og þreytu-drjúg«.
Hún er svo stór, að á hverju kvöldi er það
langt frá fyrirhuguðum náttstað. Ferðinni er
beitið til fjalla, — til hæðanna, sem engir hafa
kannað, bak við brúnina, sem gnæfir hæst.
Stephan skilur nauðugur við fólkið niður frá,
sem er gestrisið og gott. En þó vill hann ekki
snúa aftur. Hæðirnar, sem hann stefnir á og