Sunnanfari - 01.03.1902, Blaðsíða 7

23
alla krafta sína i sölurnar, til þess að njóta þeirra.
Og mér er svo þungt til þín, þrengsli og húm,
því þið eruð lífsfjendur mínir.
Og ljósþrengslum geðfeldra myrkrið er mér,
ef myrkrið er einungis rúmt.
Auðvitað er það, að þessi hugsun og orð eru
komin frá stórmennis-sál.
Og þegar lifað er samkvæmt þessari skoðun,
getur rekið að því auðveldlega, að einstaklingur-
inn verði að lifa eins óg Stephan segir um sjálf-
an sig í þessari vísu:
Lengi var eg læknir minn,
lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur.
Það fer að vonum, að slíkur maður kæri sig
litið um Hjálpræðisherinn og gangi fram hjá
guðshúsinu, sem alt af er »í skuld«.
Það kemur víða fram i kvæðum Stephans, að
hann álítur frelsið í Ameríku fósturbarn óbygð
arinnar, en ekki mannfélagsskipunarinnar.
Eg sltal benda á þetta erindi:
Og öræfanna andi,
sem átti hér ríki og völd,
ei’ þekkist þræll af bandi
í þínu frjálsa landi,
né greifi af gyltum skjöld.
íslenzki vefstóllinn.
Fornegipzkur er hann raunar og grískur; is-
lenzkur erhann kallaður, þegar hann er löngu úr
sögunni annarstaðar. Hann hélzt við hér fram á
öndverða 19. öld. Forngripasafnið, sem var
ekki stofnað fyr en löngu eftir miðja öld, átti
fullerfitt að hafa uppi á honum, sinum limnum í
hverri átt, og mjög skamt síðan tókst að setja
hann upp; hepni að náðist fyrir fám missirum í
mann, sem kunni það til hlítar, og eins að vefa
á hann, en það er Gunnar nokkur Hinriksson,
austfirzkur vefari ágætur og hagleiksmaður, frá
Skriðuklaustri, en hann hafði á yngri árum ver-
ið samtíða kerlingu fjörgamalli, er fulltíða var á
18. öld og ofið hafði í íslenzkum vefstól.
Sjá má á myndinni efst á neðri jaðar voðar-
innar í vefstólnum, með spjálkunum, er þenja
voðina; það eru 2 fjalir skásniðnar, hin efri tent, og
ganga á misvixl, reyrðar saman með ólum á
ská, svo að lengja má og stytta spjálkirnar eftir
voðarbreiddinni. Þar fyrir ofan er riýurinn, meir
en 3 álnir á lengd alls, en 2'/2 milli hleina,
kjálkanna eða stoðanna, sem hann leikur í. Rif
þennan á að hafa smíðað Ólafur Gunnlaugs-
son í Svefneyjum, faðir Eggerts Ölafssonar
varalögmanns (7 1768). Mest ber á mynd
þessari á uppistöðunni i vefnum, með kljá-
steinum neðan í, 40—50 að tölu, og eru brim-
sorfið fjörugrjót með sporöskjulagi og höggv-
ið gat á endann. Þeir strikka sem þarf á uppi-
stöðunni. Skojt sjást 2 í vefnum og þar upp yf-
ir skilfjöl (heldur en skeið). Sköftin eru 3 álna
löng, sívöl, og skilfjölin eins, en 4V2 þml. á
breidd. ékeiðin, vefjarskeiðin, sem þessum vef-
stól fylgir, er úr hvalbeini, 34 þml. á lengd,
ekki ólík sverði í lögun, hjaltlausu, með hand-
fangi svo löngu, að taka máum báðum höndum.
Þá heita lokupollar smáspýtur tvær er ganga úr
hleinunum fram í meiöana (meiðma er af-
bökun) og loka fyrir skilfjalarendana. Meiðarnir
eru mjóar skástoðir ferstrendar, festar á neðri
enda í hleinarnar.
Enn fylgir vefstólnum vinduteinn, nokkuð langt
kefli af hvalbeini, er bandið, fyrirvafið, er undið
upp á, hönkinni síðan smokkað fram af og því
næst gegnum skiiið með höndunum, en fyrir-
vafinu þá ýtt upp undir kverk í skilinu með hræl,
dálitlu hvalbeinskefli, og er það kallað aö lirœla.
Loks slegið vefjarskeiðinni á eftir upp eftir skil-
inu til að jafna fyrirvafið og þjappa á eftir því.
Með öðrum orðum: ofið alt upp fyrir sig.
Seinleg vinna mjög og allerfið, sem skiljan-
legt er, með jafn-ófullkomnum áhöldum og á-
kaflega viðvaningslegri aðferð. Vefarinn stóð við
vefstólinn og gekk fram með honum og aftur,
t. d. meðan hann var að pota fyrirvafshönkinni
gegn um skilið — smokka fingrunum inn á
milli þráðanna í uppistöðunni til að hafa hönk-
ina í gegn smámsaman. Fullkomið meðalmanns-
verk talið að vefa 1 alin á dagj; en tvíbreið hefir hún
verið eða fram undir það, þ. e. íslenzkar álnir 2,
34—36 þuml. alls.