Sunnanfari - 01.07.1902, Blaðsíða 2

hóli, afa Páís amtmanns og þeirra systkina. Jón
A. Hjaltalín útskrifaðist úr lærða skólanum 1861
og af prestaskólanutn 1864, báðum með 1. eink-
unn. Tvö árin næstu dvaldist hann í Reykjavík
við ýms kenslustörf. Síðan (1866) fluttist hann
til Lundúna, ásamt konu sinni, Margréti Guðrúnu
Jónsdóttur landlæknis Thorstensen, er hann hafði
gengið að eiga vorið 1863. Það þótti mikið í
ráðist þá, að ætia sér að hafa ofan af fyrir sér
þar, öllum ókunnur og lítt fær í þarlendri
tungu. En vonum framar tókst það. Hann fekst
við kenslustörf og ritstörf, er snertu einkum is-
lenzku, og flutti fyrirlestra í ýmsum bæjum á
Englandi og Skotlandi um Island og íslenzkar
bókmentir. Því næst varð hann (1871) undir-
bókavörður við Advocates Library í Edinborg og
8 árum síðar (1879) við University Library sama
staðar. Næsta ár (1880) varð hann skólastjóri
við hinn nýstofnaða gagnfræðaskóla á Möðru-
völlum og þjónar því embætti enn.
Með há-íslenzkri gestrisni tóku þau hjón lönd-
um sínum, er að garði bar meðan þau áttu heima
í Edinborg, en þeir voru margir, með því að
þar var þá eins og nú áfangastaður á leiðinni
milli Khafnar og Islands. Og ekki minni 'rausn
héldu þau uppi eftir það er þau komu að Möðru-
völlum.
Um embættisrekstur hans segir svo einn skýr
og skilorður lærisveinn hans frá Möðruvöllutn:
»Þegar hann tók við forstöðu Möðruvallaskól-
ans, hafði hann eðlilega mikið og vandasamt verk
að vinna, með að koma eðlilegu og hagkvæmu
skipulagi á skólann, og leggja þar með grund-
völl þann, er skólinn átti að standa og blómgast
á. Meðal annars var það ekki lítill vandi, að
láta kensluna verða að tilætluðum notum fyrir
alla nemendur, er i skólann voru teknir jafnhliða
og í sarna bekk tóif vetra gamlir og fullorðnir
menn, jafnvel alt að því hálffertugir að aldri,
sem við bar stundum, einkum fyrstu árin. Hins
vegar var þar ekki við að fást gamlar venjur eða
kreddur, er brjóta þyrfti á bak aftur, og því bæg-
ara að sníða alt fyrirkomulag skólans í sem hag-
kvæmastan búning, eftir þvi sem ástæður leyfðu.
Yfirleitt má fullyrða, að skólastjórnin færi honum
mikið vel úr hendi. Smá-snurður hafa að vísu
hlaupið á nokkrum sinnum, einkum framan af,
en rangt rnundi að kenna honum upptökin. Munu
og flestir lærisveinar hans játa nú, og það jafn-
vel þeir, sem á sínum tima stóðu nokkuð önd-
verðir gegn honurn, að honum hafi tekist með
óvenjulegri stillingu og sanngirni að jáfna mis-
fellur þær, sem á hefir brytt undir skólastjórn
hans.
Það mun óefað einróma dómur lærisveina
hans, að naumast geti betri kennara. Kenslu-
greinar hans haía veriðí Islandssaga, íslenzka og
enska; og eru engar öfgar að fullyrða, að kunn-
átta nemenda af Möðruvallaskólanum hafi ein-
mitt í þessum námsgreinum verið sérstaklega góð,
þegar hafður er í huga undirbúningur þeirra og
námstiminn. Aðaleinkenni kenslu hans er, ekki
að troða sem mestum þurrum fróðleik í nem-
endur sína, beldur að kenna þeirn að hugsa og
athuga. Sérstaklega mun margur vera honum
þakklátur fyrir það, hve mikið hann hefir grætt
í skilningi á sögu landsins.
íslenzkukenslan hefir og á sinn hátt verið engu
síðri. Skriflegar ritgerðir hafðar á viku hverri í
báðum bekkjum, heimastílar um ákveðið efni.
Hættir sumum kennurum við, að vilja láta
nemendurna binda sig við skoðanir kennarans,
og lýsa vanþóknun á öllu öðru. Slíkt hefir J.
A. H. varast, og að eins heimtað vel rökstuddar
skoðanir, og að ritgerðirnar væri innan siðsam-
legra takmarka. Hugsunarvillur eiga aftur á
móti ekki upp á pallborðið hjá honum. En leið-
beiningar hans fara jafnan fram með kyrlátri
lempni, og nemendurnir vita ekki nema óbeinlín-
is af því, að skólastjórinn sé að tala við þá; það
líkist fremur því, sem fróðari og reyndari mað-
ur sé að tala við yngri og óráðnari bróður sinn.
Enskukensla J. A. H. er svo háttað, að þeir,
er til þekkja segja, að skemtilegri kenslustundir
geti þeir naumast hugsað sér.
Margur fátækur piltur hefir komið í skólann,
sem hefir verið örðugt að enda þar nám sitt, og
eru ýms dæmi þess, að skólastjóri hefir á ein-
hvern hátt greitt svo götu þeirra, að þeir hafa
getað haldið áfram, þegar liann hefir fundið gáf-
ur og iðni fara saman.
f. A. H. ann mjög islenzkum glímum, og hef-'