Austri - 20.12.1891, Page 1

Komn út til nýárs, 3 blöð
k mánuði. Verð : 1 kr. 50 aura,
erlondis 2 krónur. Borgist
fvrir lok október, annars 2kr.
Uppsögn, skrifleg, bund-
in við ára'mót. Ogild nema
komin sé til ritstjórans fyrir
1. oktober. Auglýsingar 10
aura línan, eða 60 aura hver
þml. dálks.
I. íirg.
SEYÐISFIRÐI, 20. DES. 1891.
Nr. 14.
Bóltasafn Austuramtsins.
—0----
Nú eru þá amtaskiptin kom-
in á. Við nýár verðum vér Aust-
firöingar lausir allra mála við
Norðuramtib og eignum og sjóð-
um bins fyrveranda Noróur- og
Austuramts veröur skipt eptir
réttu hlutfalli, eins og getið er
um i siðasta tbl. „Austra“
En eitt er þaö, sem vér lát-
um af liendi án þess ab fá neina
uppböt fyrir.
þ>að er Amtsbðkasafni ð.
Ab vísu liöfum vér, eins og eðli-
legt er, haft lítil not af því sök-
um fjarlægðar þess, en samt vit-
um vér til þess, að menn úr
Norðurþingeyjarsýslu bafa notab
Amtsbókasafniö á Akureyri. Og
má vel vera, að menn liafi líka
fengib bækur þaðan hingað aust-
ur, þó oss sé þab ekki kunnugt.
En þó vér höfum lítiö get-
að notab þessa eign vora, J>á var
það þó samt sem áður vor eign,
og þegar menn missa góðan hlut
úr eigu sinni, þá verbur mönn-
um fyrst fyrir að reyna að út-
vega sér annan í staðinn, er lielzt
sé ekki lakari en sá, er menn
hafa misst.
Ýmislegt hefir verið fundið
að Amtsbókasafninu á Akureyri;
og því verður ekki neitað, að
þar liefir verið lirúgað saman allt
of miklu af lítt nýtum bckum
og rómanarusli; en þar eru þo
ágætar bækur innanum, og er
árlega keypt töluvert af nýjum
bókum, svo menn ættu að geta
fylgt þar dálítið með tímanum.
En vér Austlendingar eigum
ekkert bókasafn.
Yér vitum að allir beztu menn
munu vera oss samdóma um, að
ekki má lengi við svo búiðstanda.
Noröurland hefir sitt bókasafn á
Akureyri, Vesturland sitt í Stykk-
ishólmi, og bæbi þessisöfn fá ár-
legan styrk ur landssjóði til bóka-
kaupa. t Keykjavík er lands-
bókasafnið og bokasafn latínu-
skólans.
|>annig hafa allir fjórðungar
landsins sín bókasöfn, aðrir envér.
Yér hljótum að bæta úr
þcssu gem allra £yrsj_ Oss er
ekki mmnj þörf á bókasafni
en hinum fjórðungunum. Yér
höfum nú fengið amtaskiptunum
framgengt og nú vei'ðum vér að
sýna, að vér stöndum ekki að
neinu leyti á haki hinum lands-
fjórðungunum.
Helzta skilyrði fyrir andleg-
um framförum eru góð bókasöfn.
þ>etta liafa líka allar menntaðar
þjóðir viðurkennt og sýnt í orði
og verki.
Án bókasafna er ekki haigt
að gjöra nokkurn hlut að ráði,
er ab vísindalegum ritstörfum lýt-
ur. Og það þarf ekki ab fara
svo hátt. Bókaeign vor er ekki
svo mikil, ab liún líkt því full-
nægi lestrarþörfum og lestrar-
fýsn vorri. Að vísu eiga ein-
stakir prívatmenn talsvert af bók-
um tii eigin afnota, en það eru
engin likindi til þess, að menn
vilji lána almenningi sínar vönd-
ubu og dýru bækur. Bókakaup
eru dýr, undir þeim tilkostnaði
að kaupa nýjar vísindalegar bæk-
ur til muna geta ekki risið nema
ríkismenn. Hér á Austurlandi
eru margir ritfærir menntamenn,
sem vafalaust mundu láta meira I
til sín taka í bókmenntum vor-
um en þeir hingab til hafa gjört,
ef bókasafn kæmist liér á stofn,
því án bókasafns er lítið hsegt
ab gjöra að vísíndalegu ritsmibi.
Oss vantar allar nauösynlegar
bækur, öll þau ágætu hjálpar-
meðul, sem menn í hverju smá-
þorpi erlendis eiga hægt með að
ná til.
„Yér erum svo fátækir, vér
getum ekkert“. f>etta er við-
kvæðið víbast hvar, þegar farið
er fram á eitthvað það, er pen-
ingaútlát þurfa til. f>essi eilífi
barlómur ætti ekki aö viðgang-
ast lengur, því hann stendur í
vegi fyrir öllum framförum vor-
um. Yér íslendingar erum ó-
þarflega sárir á peningum vorum
þegar þarfleg fyrirtæki eiga í
hlut, en helzt til örlátir er um
margan óþarfann er ab ræba. f>etta
höfum vér sameiginlegt við allar
litlar þjóðir. En litlu þjoöirnar
mega sízt vera sárar á fé sínu
til almennings framfara því þær
þurfa að styrkja öll nauðsynleg
fyrirtæki af almannafé. í hin-
um stærri löndum geta mörg slík
fyrirtæki borið sig og eru gróða-
vegur fyrir fjölmarga. í fólks-
mörgu landi geta almenn samtök
komið miklu til leiðar án þess
að leita þurfi styrks af almanna-
fé. En hér biðja menn seint
og snemma um st-yrk og vilja
vanalega sáralítið ieggja til sjálfir.
f>að er eðlilegt ab menn biðji
um styrk, en alþingi og stjórnin
mundi miklu fremur veita hann
ef það sæist, að menn vildu eitt-
livað ofurlítið leggja til sjálfir,
rétt til þess ab sýna lit á því
að mönnum væri einsanntummál-
efnið sjálft eins og styrkinn af al-
mannafé.
Með nýárinu byrjum vérAust-
firðingar búskapinn sem sjálfstætt
amt, sem lengi hefir veriö ósk
almenninge hér e^'stra. Vér á-
lítum það ekki neinn óheppileg-
an hyrningarstein undir þessum
nýja amtsbúnaði að byggja hann
á aukinni menntun og upplýsingu
alþýðu, sem vel valin bókasöfn
mundu mjög mikið stubla að.
f>að er ekki ætlan vor að
byrja stórt í fvrstu. En með
frjálsum samskotum væri liægt
að útvega ofurlítinn vísitilböka-
safns. f>á mundi og næsta al-
þingi varla neita oss um styrk
fremur en hinum landsfjórðung-
unum, og það því síður sem vér
Austfirðingar höfum ekkert hróð-
urlóð tekið í skiptunum á bóka-
safninu áAkureyri. Eins höfum
vér góða von um að ýmsir ís-
landsvinir erlendis mundu yilja
rétta osb hjálparhönd í þessu efni
erþeirsjá aðvér viljumhjálpa
oss sjálfir.
Yér skorum því hérmeðfast-
lega á alla menntavini liér aust-
anlands, ab taka þetta mál uppá
dagskrá, og íliuga það vel, á hvern
liátt því yrði haganlegast komið
á framfæri, og senda „Austra“til-
lögur sínar í því efni.
Frá utlondum.
Bandaríkin liafa gjört Chilimönn-
um tvo kosti; að peir annaðhvortbæðu
þá fyrirgefningar og seldu fram J>4
er ráðist höfðu á herskip peirra „Bal-
temore“ og ógnað sendiherra peirra
par í' landi, ella mundn peir veita
peim atgöngu.
í Paraguay í Suðurameríku er
nýlokið uppreistartilraun, er sá flokk-
urinn er kallai sig hinn frjálslyndari,
liefir gjört. Réðust peir á herbúðir
stjórnarsinna, en urðu i’rá að hverfa
eptir allharða hríð og töluvert mann-
fallafbáðum, par ámeðal féllu foringjar
beggja. — Lítur svo út að fremur sé
los á þjóðveldunum í suðurhluta Amo-
ríku.
I Noregi eru nú kosningar til
stórpingsins um garð gengnar og hafa’
vinstrimenn nú haft atkvæði á píngi
enda spillti Oí'tedals-hneyxlið mjögfyr-
ir hægri flokknum. Nú hera vinstrl
menn sakir á pá biskup Heuch í
] Christiansand, er var yfirboðari Ofte-
dals, og fyrverandi ráðaneytisforseta
hægri manna Stang, um pað, að þeir
hafi vísvitandi dulið hrot Oftedals,
svo pað spillti ekki málstað hægri
manna á meðan á kosningum til stór-
þingsins stæði. Oftedal fer úr landi,
en ekki vita menn enn hvar hann ætl-
ar sér að setjast að.
í Björgvin varð mikið ujjpþot af
pví að lögreglupjónn liafði sett mál-
ara nokkurn i fangelsi fyrir pað að
honum virtist hann drukkinn á götunni.
En par raá enginn drukkinn maður
sjást á götu og varðar pað fangelsi
og útlátum. En hér reyndist pað að
maðurinn var veikur af slagi og dó
litlu síðar en hann var látinn laus,
og kenna menn lát lians aðhjúkrun-
arleysi í fangelsinu.
Ckr. Koren skjalavörður, norsk-
ur vísindamaður hefir nýlega fundíð
i hókahlöðunni í Oxford æfagamalt
liandrit um Ólaf helga frá c. 1050.
sem er merkilegt að því leyti, að pað
sannar að Ólafnr konungur var álit-
innhelgur maður i liinni enskukirkju
fám árum eptir fall hans á Stiklastað
og að Stiklastaðarorusta hefir staðið
29. júlí 1030, en ekki 31. ágúst. eins
og almemnt hefir verið álitið.
Dr. Friðþjófur Nausen norður-
heimskautafarinn, leggur ekki af stað
í norðurferð rína nú eptir nýárið, eins
og fyrst var ráð fyrir gjört. Heim-
skautaför pessi á ekki að byrja fyr
en úr nýári 1893, þvíþaðer fyrst fyrir
skömmu farið að smíða skipið til ferð-
arininar í Laurvík í Noregi.
Stríð eða friður. Hið stóra ame