Austri - 12.03.1895, Blaðsíða 2

i U S T R T .
2G
Xu. 7
hinna nýiuHtu tíma, að þó ab
það sé mikill hagnaður að geta
haft mó til eldsneytis, þá muni
bráðum þykja eins mikið um- |
vert abra kosti hans, og muni j
þusundir manna geta. framfleytt j
sér og súium & ýmisl. atvinnu i
viö framleiðslu margvislegra efna j
úr honurn. j
J). Sch. Thorsteinssen.
Kveimaskolaiíiálið.
_
Á S K O R U N .
—o—
-A. íúndi síuuni í gær hofir sýslu-
nefiidin í Norður-Múlasýslu samþvkkt
að gangast fyrir pví að koma upp
kvennaskóla hfcr á Austurlandi, ef
hinar aðiar sýslunefndir amtsins, að
mínnsta kosti sýslunefnd Suður-Múla
sýslu, vildu verða henni samtaka í
pví. Hefir sýslunefndin kosið oss
undirskrif'aða í nefncl til að hafa á
hendi ýmsar bráðabyrgðarframkvæmd-
ir í pessu m.ili, fram að sýslufundi
peim er væntanlega verður haldinn
fyrir báðar Múlasýslur, og máske
Skaptafeflssýslu, snemma í júní í vor.
Éitt af pví sem sýslunefndiri sam-
pykkti pessu múli viðvikjandi. var að \
leita samskpta til að byggja skóla-
hús'ð, handa hinum væiitanlega kvenna-
skóla, og var pvi hlutverki beint að
nss nefndarmönnum að leita srmskota
pessara hjá ibúum Austuramtsins.
Yfcr leyfum oss pví hfcrmeð að
skora á allu íbúa Austuramtsiris sem
únna sannri fnenntun kvenna, að hefja
úú pegar samskot, til pess að reist
verði fyrir pau sæmilegt kvennaskóla-
hús hér á Austurlandi. Berum vfcr
pað traust til allra hinna beztu rnanna
og kvenna í sveitunum að peir gjörist
förgöngumenn pessa máls, pvi vfcr von-
um öllum sfc pað Ijóst að sönnkvenn-
mcnútun er bezta úíidirstaða sannr-
af pjóðmenntunar, og pó hægt sé að
koma stúlkum til kennslu á kvenna-
skólana i hinum landsfjórðungunum, er
pað miklum örðugleikum og kostnað
bunclið, og fer pví mörg stúlka, eink-
úm hinar fátækari og úrræðaminni,
á mis við menntun fyrir fjarlægð
skólanua. enda muu flestum peirra
rikum og fátækum vera pað betra að
geta fengið menntun heima í sínu
'eigiti hfcraði, pví pað reynist opt (
sannur málshátturinn: „Hollt er heima j
hvaðK.
Vfcr leyfum oss að óska pess
að allir sem fyrir samskotum gangast
gjöri svo vel, og skýri einhverjum af
oss undirskrifuðum frá árangrinum,
fyrir hyrjun júnimánaðar næstkom-
andi.
p. t. Eiðum tí. m: rz 1895.
Jón Jóus.soh Magnús Bjarnarsou
(alpin.) (prestur)
Jónas Eiríksson
(skólastjóri).
Eptirfaraudi tillögur vöru sam-
pvkktar á sýslufundi Norðinýhnga
5. p. m.
26. Lögð fram áskorun frá út-
gefendum blaðsins „Framsóknar" dags.
1. marz 1895 um stofnun kvennaskóla
á Austurlaridi.
Eptir langar umræður sampykkti
sýslunefndin eptirfarandi tillðgur:
a. að kvennaskóli verði stofnaður á
Austurlandi.
b. að skólinn verði settur á Eiðum
(sampykkt með ölluis atkv. gegn 1).
c. að sýslunefndir pær, er kostabún-
aðarskólann á Eiðum taki lán, til
pess að stofna skólann sem íyrst.
d. að leitað verði nú pegar samskota
urn sýslurnar, til pess að fá kostn-
aðinn við að koma upp skólanum
borgaðan sem fyrst.
e. að 3ja manna nefnd verði kosiu
til að hafa á hendi framkvæmd
pessa máls fyrst um sinn.
f. að sýslunefndum Suðurmúlasýslu
og Austurskaptafellssýslu verði
pegar tilkynntar pessar tillögur
sýslunefndarinnar, og óskað að
pær taki mál petta til meðferðar
á næstu fundum sínum.
g. að sameinaðnr sýslufundur verði
haldiim í næsta júnimánuði fyrir
báðar Múlasýslur og Austurskapta-
fellssýslu.
Síðan var kosin nefndin, sem
nefrid er í stafliði „e“ og hlutu kosn-
ingu Jón alpm. Jónsson, Magnús
prestur Bjarnarson og Jónas skóla-
stjóri Eilúksson.
póknast að setja. J>ess utan ætlast
eg til að leiguliðanum skiljist, að pað
er honum fyrir beztu sjálfum, ef
landsdrottinn gjörir honum pað að
skyldu, í byggingarskilmálunum, að
hafa tún, og rækta pað og girða sem
fyrst, svo hann geti sem fyrst haft kú
eða kýr.
J>að er illkljúfandi fyrir purra-
búðarmanninn að hafa kýr, ef hann
parf að Jcaiqja handa peim fóðrið.
Eóðri hann pær á tömri töðu og
purfi að kaupa hana, kostarpað handa 1
kú minnst 200 kr. Ætli hann sfcr að
fóðra með mat og töðu verður pað
einnig mjög dýrt.
Mjúlkin er sferlega góð í bú að
leggja, en pað er svo aðeins veruleg-
ur hagur að halda kýr, að ekki purfi
beinlínis að kaupa fóðrið.
Rækti purrabúðarmaðurinn sfcr
tún sjálfur, befir hann kornið í veg
fyrir pað. að hann purfi beinlínis að
kaupa fóðrið handa kúnni, eðakúnum.
þ>að kostar hann að vísu vinnu og
máske nokkra peninga, að rækta og
girða tún, en túnið er honum líka
sama sem peniagar á rentu peg-
ar verkinn er lokið. |>að eru
margir peir timarnir sem purabúðar-
manninum eru öarðbærir við sjóinn
og getur hann pá ekkert parfaia
gjört en að rækta sfcr tún. Enginn
maður á hægra með að afla sér túns
áburðar en einmitt sjávarútvegsmað-
urinn. Alinr úrgangur úr fiskinum
sem ekki er brúkaður til matar eða
SamanÍJur ð u 1*
ci
lanclbiínaði 0£ sjávarútvegi.
Eptir
Svein Jónsson á Brimnesi.
—o —
(Framh.)
J>að væri sannarlega engin van-
pörf á að gjöra tilraun til, að ráða
bót á pessu yfirvofandi ófarsældar
útliti fyrir aj i varútvogsbóndanura.
Jarðaeigendnr og jarðaumráðendur í
sjópbtssunum geta mestu um pað ráð-
ið. þeir ættu utn leið og peir leyfa
purrabúðarmanni grunnstæði undir
hús handa sér, að gæta að hættuuni
sem vofir yfir höfði pessa purrabúðar-
manns ef sjórinubregzt þonam. Lands-
drottnar ættu að gjöra sfcr pað að fastri
reglu að leigja ekki fleirum purrabúðar-
mönnum húsgrunna í landareigninni
en svo, að peir geti, sfcr að skaðlitlu,
iátið svo stóran blett fylgja grunni
hverjum, að leiguliði (purrabúðarmað-
urinn) geti ræktað sfcr tún sem fóðri
minnst 1—2 kýr. Samhliða pessu
ætti landsdrottinn að taka pað fram
í byggingarskilmálumim, að ræktun á
túninu, og girðing í kringum pað færi
fram ;í ákveðnum, hæfilegalöngumtíma,
náttúrlega semallra stytztum. J>að er
pví betra fyrir leiguliðann, pess fljót-
ara sem bletturinn ber ávöxt.
Hfcr er ekki að ræða um neina
lieptingu á frjálsrmfci leiguliðans, pó
bonum sfc gjörf að skyldu, að hafa
tún, og rækta pað og girða sem allra
fyrst; pvi harn parf að gæta pess, að
hann cr ekki frjáls að byggingu eður
verzlunarvöru, svo sem hausar, hrygg-
ir og innýfli, er einmitt bezti og krapt-
mesti áburður, sfc hann rettilega not-
uður, og enginn á hægra með a.ð veita
sfcr pennan áburð en einmitt sjávar-
bóndinn, úr pví aðal atvinnuvegur
hans eru fiskiveiðar. Með pessum
sloráburði má græða upp tún úr
verztu óræktarjörð, svo sem mýrum,
móum og melum. það yrði ofiangt
mál hér að gjöra tilraun til að útlista
hvernig skyldi meðhöndla pennan ,
Aburð, eptir pvi sem jarðvegur er á
sig kominn, enda er pað eigi mitt
meðfæri, til pess vantar mig næga
pekkingu (jarð- og etua- fræðislega).
það er verkefni fyrir búfræðingana,
sem auðvitað eru of-fáir og of lítið
notaðir. Sem sagt er sloráburður
(eptir minni reynzlu) sá bezti, sem
fljótvorkaudi áburður til að fá sem
fyrst gras uppúr óræktar jörð. Og
pað er áríðandi fyrir purrabúðarinann
sem er að rækta sfcr tún, að fá gras-
fð sem fyrst til að vaxa; svo pegar
grasið er vaxið, liggur næst að fá sfcr
kúna, eða kýrnar, og pegar pær eru
fengnar, pá er aptur fengiim nýr á-
burður, til að skipta um við slor á-
burðinn, sem er mjög nauðsynlegt.
þegar purrabúðarmaðurinn hefir
pannig ræktað sfcr tún og fengið sfcr
kýr, pá er liann ekki leugur purra-
búðarmaður, og pó að tvær kýr sfc
ekki nein stórkostleg gripaeign, pá
er pað pó eign sein ekki er eins ö-
viss eins og fiskurinn í sjónum. Hann
(sjávarbóndinn) getur pá með minni
skelfingu hugsað til hættunnar sem
vofir yfir purrabúðarmanninum pegar
fiskileysis árin koma. Eyrrum á bág-
indanrum mun pað eigi sjaldan hafa
komið fyrir að eigi var annar matur
til á heimilinu en mjólkin úr kúnuni,
búsetu í lan linu, fyr en hann ht fir (um lengri eða skemmri tíma) og niun
feugið leytihjá landsdröttni, meðptiin : hún ekki sjaldan hafa bjargað mönn- ,
skilmálum, sem honum (landsilr.) | frá hungursdauða pegar aunað praut, 1
þetta er nóg til að sýna að 2 kýr
eru ekki litils virði í búi sjómannsins,
hann mun bezt finna pað pegar annað
prýtur. það mun óhætt að segja
pað, að góð kýr gefi af sér mjólk í
húið, um árshringinn, ekki minna on
nppá 200 krónur, pó mjólkurpotturinn
sfc ekki virtur, sem búsílag, meira
enn 10 aura, og væru nú kýrnar 2,
og nægilegt fóður, pá eru pað ekki
litlir peningar sem pær gefa af sfcr;
auk pess er mjólkin oinkar holl fæða,
serstaklega fyrir sjómanninn sem opt
verður að gjöra sér að góðu að lifa
á óbreyttri og stundum ekki sera nota-
legastri fæðu.
Lög um purrabúðarmenn 12. jan.
1888, ákveða, að hverjum,sem byggja \i!l
purrabúð utan kaupstaðar, skuli mæla
út lóð sem ekki sfc minni en 400 □
faðinar að stærð. Ef lóðin er ekki
stærri sem purrabúðarmanni er leyft
að hafa til afnota, pá er hún honum
ónóg, pví hann getur ei ræktað meira
en svo sem svarar kálgarðsstærð af
slíkum blett.í. þótt lögin ákveði ekki
lóð, kanske af hlífð við lands-
drottna purrabúðarmannanna, pá banna
pau lieldur ekki að lóðarbletturinn megi
vera stærri.
J arðaeigendur, og jarðaumráð-
endur í sjóplássunum ættu samhuga
að gjöra sitt til, framvegis, pegar
peir leyfa purrabúðabyggingar í lönd-
um sínum, að afstýra peirri hættu,
sem ávalt vofir yfir purrabúðarmönn-
unum pegar íiskileysis á>- ber að
höndum. þeir hafa pað auðveldlega,
að miklu leyti, með pví að Ieyfa eklci
purrabúðarbyggingar í löndum sínum,
með ö rum skilmálum en p?im, að
maðurinn, sem byggingarleyfið fær,
rækti og givði kringum svo stórt tún,
að na'gilegt fóður fáist af pvi rækt-
uðu handa 2 kúm. Hverja aðra skil-
mála sem landsdrottnar kynnu að
vilja setja, væri peir náttúrlega sjálf-
ráðir um, enda er engin ástæða til
að efa mannúðlega brevtni peirra í
pví tilliti,
það ldyti að vera sönn ánægja
fyrir hvern laudsdrottinn að vita að
hann hefðigjört sitt bezta til að skjól-
stæðingum síuum líði vel, og væri ekki
í auuarieius hættu einsog peir mundu
vevið hafa, ef ekki hefði verið svona
vel að peim hlyunt. Landsdfottiún gelur
ekki liðið mikinn skaða við petta ef
hinir leigðu blettir ern umgirtir, svo
hans eigin kvikfénaður verði ekki
fyrir ónæði af túuavörn leiguliðanna.
Og með velpókmm getur lianu litið
yfir land sitt vrkt og ræktað. Undir
péssum kriugumstæðum er leiguliðinn,
sem útvegsbóndi, mikið betur settur
enn ella. Hann getur óhræddur
hugsað til fiskileysisáranna og auk
pess hefir lionum með pessu verið
fengið verkefni til að vinna og hugsa
um, og pað er svo nauðsynlegt lífsskyl-
yrði fyrir jafnvægi sálar og líkama.
Eigi parf hann að kvíða pví, að hey-
vinnan á túnbletti pessum inuni mikið
tefja eða trufia fyrif sjávarútvegi hans,
pvi hann er ekki lengi — með sjó-
mönnum sínum — að slá túnið, sem
er fast við bæ, hans. „Hæg eru
heimatökin“ segir gamall málsháttur.
það er annars sorglegt til pess
pess að vita, hvað nautgrip'aræktin
er lítil hér á austurlandi og víðar,
sfcrstaklega í sjóplássunum, par sem
pörfin er einna mest fyrir hana, og
par seirt áburðurinn er svo auðíenginn