Austri - 12.06.1895, Blaðsíða 1

Keniur út 3 á mánnði eða
96 blöð til nœsta nýárs, og
kostar hér á landi aðoins 3
i:r., erlendis 4 kr. Gjalddagi
í. úlí.
CjjiiECgn :.9.i;í!eg bnniín
við áramót, Ogiid nema
koinin sé tii ritstjórans fyrir
3, október, Augiýsingar 10
aura línan eða 60, aura hver
jþitml. dálks og hiliu dj'rara
Ú fj-J'SÍU siðu
V. Ab.
SEYÐISFIRÐÍ, 12. JÚXÍ 1895
Ar, 16
Amtst)i)liasafal« agSSUÆÍ
Sparisjúðnr *7.
IJrimaálbyrgðarfélagið
Uiiion Assurance Socleíy
London, stofnab 1714 (Kapital
40 mlllionir króna),
tokur að sér brunaábyrgð á hús-
uxn, bæjuin, verzlunarvörum, inn-
ankúsmunum og fl., íyrir lægsta
gjald (Præinie) er hór gjörist.
Menn snúi sér til mín und-
irskrifaðs, sern er aðaiumbobs-
rna&ur félagsins á Islandi, eða
umbobsmanna minna, sem á Aust-
urlandi eru: herra verzlunarm.
Ilagnar Olafsson á'Nesi í Norð-
flröi og herra verzlunarmaöur
Snorri Wiuni á Soyðisfirði.
p. t. Seyðisfirði í apríl 1895.
Olafur Arnason.
Eyrarbakka.
Um
Iioldsveikisraimsðlínir
I)r. Ehlers á íslandi o. fl,,
eptir
•hcraðslæki.i Arna Jónsson
á Vopnafirði.
—o—-
Aður en Dr. Ehlers kom
til lslands, var það orðið full-
kunnugt, að sér.stök sóttkveykja
(bacil) er orsök til holdsveik-
innar, Utn þaö er engi ágrein-
ingur meðal lækna, on þefm
hefir eigi borið saman um það
að öllu leyti, hvaðan sóttkveykj-
an væri komin.
Aður ensóttkveykjanfannst,
höfðu myndazt 3 aðalskoðanir
um uppruna holdsveikinnar,
sumir álitu, ab hún væri sprott-
in af óhollri feebu t. d. heilag-
fiski, silungi, súru sméri eða
illu neyzluvatni, aðrir álitu veik-
ina arfgenga Qg nokkrir töldu
hana næma.
Eptir að sóttkveykjan var
fnndin, hafa nokkrir keknar liald-
ið frarn þeiiTÍ gömlu kcnningu^
að veikin væri sprott-in afóhollri
fæðu, eða ilhi neyzluvatni, en
fáir eru þeir, enda hafa þeir
harla lítið til síns máls, því það
er fullsannaö, að slíkt or alls-
ondis ómögulegt. Kenningin um
generatis aequivoca er fyrir
nokkru liðin undir lok. Heilag-
íiski, silungur, súrt smjör eba
íllt neytsluvatn, getur eigi fram-
leitt, eða skapab nokkra lifandi
skepnu, og með því sóttkveykja
holdsveikinnar er lifandi skepna,
verður annarsstabar að leita að
uppruna hennar.
Yér viturn eigi hvernighin-
ar lifandi skepnur, dýr og jurtir
hafa orðið til í fyrstu. Vér
þekkjum þær eins og þær koma
oss fyrir sjónir og ver vitum,
að tilvera þeirra er bundin á-
kveðnum lífsskilyrðum, þannig
eru jurtirnar bundnar við jarb-
vegirm og sóttkveykja holdsveik-
innar hefir og sinn ákveðna
jarðveg í hörundi mannsins.
\'ér vitum og að margskonar
sóttkvevkjur aukavt og marg-
faldast fyrir utan mannlegan
líkaina í saur og sorpi og alls-
j konar öþokkn, en þær skapast
þar ekki, heldur berast þær
þangaö frá sjúkum mönnum og
geta flutzt þaðan aptur yfir á
heilbrigba menn og sýkt þá og
svo koll af kolli.
Aptur á móti er það al-
mfiiin skoðun mebal lækna, að
ill og of einskorin fa:ða veiki
mjög mótstöðuafl mauna gogn
sjúkdómmn, en slíkt viðkemur
eigi framar holdsveiki, en bðr-
um sjúkdomum svo menn viti.
Nokkrir læknar hafa haldið
því fram eptir að sóltkveykjan
var fundin, að veilcin gengi aö
erfðum. Sú kenning or eigi
eins fráleit (absurd) og mataræð-
iskenningin, því menn geta hugs-
að sór, að sóttkveykjan gangi
vib getnaðinn frá foreldri til
aflcomenda, eða berist fóstrinu
frá móðurinni á mebgöngutíman-
urn, en engar sannanir eru fyrir
því, að svo sé, þvi cigi vita
rnenn íil, að neitt barn hafi
fæbst holdsveikt og að öbru leyti
virðist engin líkindi til, ab slíkt
geti átt sér stað, því sóttkveikja
holdsveikinnar mun að mestu
vera bundin við hið ytra liöx’-
und hiuna sjúku.
Armauer Hansen hefir sjálf-
ur ránnsakað afkomendur holds-
veikra N orbmanna í Yesturheimi
í þrjá liön og hvergi fundió
holdsveikisvott meðal þeirra.
Hinir holdsveiku er vestur fluttn
voru að tölu 161, svo hér er
eigi um ueitt smáræðis sönn-
unargildi ab ræba.
Dr. Ehlers Uefir fundið á
Islandi fulla 5 tugi holdsveikra
manna, þar sem engi holdsveiki
var áður í ætt þeírra. Hvaðan
gátu nu þessir merm fengið
holdsveikina? Er til annar mögu-
legleiki, enað þeir hafi smittazt.
Eg vil biðja þá, sem enn efast
um að holdsveikin sé næm og
lítilsvirða rannsóknir Dr. Ehlers
hér á landi, ab gjöra svo vel
og svara síðari spurningunni.
Er annar mögulcgleiki til en sá, að
þcír ha.fi smittazt? — Já eða, nei?
Hver sem segir já og færir gild-
ar ástæður fyrir, gefur Iæknis-
fræðiuni alveg nýjar upplýsing-
ar og verður frægur, en hver
sem segir nei, verður ab játa, að
l)r. Ehlcrs hefir fundið sönnun fyrir
því á Islandi, að holdsveilcin sé nœm.
Eg fyrir mitt leyti get ekki
séð, a.ð nokkur minnsti efi sé á
því, að holdsveikin sé næm.
En hinir næmu sjúkdómar
eru eigi allir jafn næmir og er
það gvo alkunxiugt, að eigi þarf
orum um það að eyða.
Holdsveikin er lítið næm.
cða með cbrum orðum: Holds-
veikissóttkveykjan á tnjög örb-
ugt meb að komast ffiá ve'ikum
manui yfir í heilbrigðaii mann
og festa þar rætur.
Nálega allar tilraunir til aö
setja holdsveiki, eins og bólu,
hafa misheppnazt, engi þeirra
holdsveiku Norðmanna, sem eg
áður hef getið um, rb fluttu til
Vvsturheims, hafa smittað menit
fyrir vestan haf, enda slcýrir
Armauer Ilansen svo frá, ab
þrifnaður lrafi verið að • mun
betri meðal landa simra fyrir
vestan, en heima fyrir í Noregi-
Ótal dæmi xná færa fyrir því,
ab heilbrigðir menn hafa mn-
cengizt holdsveika menn án
þess að smittast og eg yeit 3
dæmi til þess, aö annað; hjóna
hefir verið sýkt af holdsveiki
og dáið úr lienni, án þess að
hafa smittaö maka sinn.
þessi dæmi eru næg til að
sýna þab, að holdsveikin. er eigi
aðeins lítið nœœ, holdur rnjög
svo lítið næm, en nú hefir veik-
in á síðustu árum reynzt all-
injög næm ab rninnsta kosti á
2 stööain á íslandi. . Hvernig
stendur á því?
Dr. Ehlers hefír fundið or-
sökina og er hún stórkostlegt
óþokkasafn í baðstofum á ís-
landi, sem hefir alið upp og
magnað svo holdsveikis sótt-
lcveykjuna, að liúfi á þessum
stöðum stendur eigi á baki
margra' mjög svo næmra systrá
sinna.
Er það nú i sannleika mciniuf/
manna Jiér á Jandi, að útlendur vís-
indamaður, gdi ho.fi nókkra áistmðu
til að draga hér dulur á?
Mig furðar eigi svo mjög á
því, þó sýslumenn, hreppstjórar,
prestar, alþingismenn og blaða-
menn fylli íslenzku blöðin með
illmælum og óbænum yíir Dr.
Ehlers fyrir þa:r upplýsingar er
liann hefir aflað vísindimum með
rannsóknum sínum á holdsveik-
inni á landi hér, en hitt virðist
xnér gegna méiri furðu, að
læknar skuli talcaisama streng.
Aðal ritgjörö og umsögn
I')r. Elilers um holdsveikina á
íslandi er i spítalatíðindunum
dönsku (Hospitaltidende 1894,
nr. 41 — 42). Utdrátt af lýsingu
hans á byggingum hér á landi,
óþrifnaði landsmanna og mat-
aræði raá lesa í 7. blaði ísa-
foldar þ. á. eptir embættisbróður
minn, þorstein héraðslækni
Jónsson í Yestmannaeyjum. Ut-
dráttur þessi er stýlaður þann-
ig, að það sýni sig berlega, ab
I)r. Ehlers hafi samið ógóögjarna
og ósanna lýsingu á höguru
vorum og heimilisháttum.
Téð ritgjörð Dr. Ehlers
hefir þessa fyrirsögn: „Bidrag
til Bedömmelsen afden spedalske
Sygdoms Aarsagsforbold- og
hefir hún verið sérprentuð og
send læknum á íslandi af höf-
undinum.
Ritgjörð þossi er þvi eigi
nm byggingar á Islandi, þrifnað
landsmanna ogheimilishætti yfir
liöfuð, heldur um orsakir holds-
veikinnar og liggui það því í
au.g,um uppi, ab hver, sem um
ritgjörðina dærnir, á ab leggja
sérstaka áherzlu á það aðalefni.
sem hún liefir inni að halda.
Engi get-ur búizt viö að
finna í sl'ikri ritgjörb lýsingar