Austri - 20.08.1895, Blaðsíða 2

Nk 23
A U S T R I.
90
e. deild, með pví mælti fiutningsm.
’jsorl. Jónsson og Jón Jakobsson, og
auk pess Hallgr. biskup Sveinsson.
Xefnd kosin: J*orl. Jónsson, L. E.
Sve'inbjörnsson, Hallgr. Sveinsson.
Hefir víst eindregið fylgi í e. d.
J. J.
Nd. Frumvarp.
til laga um kaup á eimskipi og út-
gjörð pess á kostnað landssjóðs. Erá
samgöngumálanefndinni: Valtý Guð-
mundssyni, Jens Pálssyni, Jóni þór-
arin'ssyni, Klemens Jónssyni og Skúla
Thoroddsen.
1. gr. Á kostnað .landssjóðs skal
kaupa eimskip, er sé að minnsta kosti
600 smálestir (tons) netto að stairð
og hafi farpegjarúm fyrir að minnsta
kosti 60 nianns í 1. farrými og 40 í
2. farrými. Allt sé skipið yfirbyggt
og liafi að minnsta kosti 11 milna
hraða á sjöttungi sólarkrings. fSkipinu
skal fvlfiia lítill eimbátur, er nota
megi til flutninga frá og að slíipinu á !
höfnum. Til pess að ka.upa slíkt skip !
má verja allt að 350,000 kr.
2. gr. Eimskip pað, er um ræðir ;
) 1. gr. skal gjört á kostnað lands-
sjóðs, og skal pvi siglt milli Islands
og útlanda og kringum strendur lands-
ins samkvæmt ferðaáætlun, er alpingi
sampykkir.
3. gr. Árleg útgjöld ti.1 útgjörð-
ar skipsins skal veita á fjárlögunum,
enda renna allar tekjur pess í lands-
sjóð.
4. gr. Kaup á skipinu og útgjörð
pess skal falin á hendur farstjóra und-
ir yfirumsjön fargæzlumanna. Heimili
pess skal vera í Keýkjavík og skal
farstjöri hafa aðalskrifstofu sína par
og taka par möti lögsókn í öllum
peim málum, er höfðnð knnna að
verða gegn honum sem farstjöra.
5. gr. I farstjórninni eru auk
farstjóra tveir fargæzlumenn, er al-
pingi kýs í sameinuðu pingi til tveggja
ára í senn. Deyi annarhvor peirra ^
milli pinga, éða fatlist á annan hátt, |
kýs landshöfðingi rneð ráði liins til
bráðahvrgða mann í hið auða sæti.
6,
Landshöfðingi skipar far-
stjóra samkvæmt tillögum fargæzlu-
manna og víkur honum frá, pegar á-
stæða pykir til. Farstjóri setnr hæfi-
legt vcð eptir pví, stm landshöfðingi
ákveður.
7. gr. Farstjórinn annast ráðn-
ingu skipverja á skipið, farpjóna á j
skrifstofur sínar og fargreiðslumenn á ;
peim stöðum er purfa pykir, og á- j
kveður laun peirra. Hann ákveður og J
fargjald og farmeyri, verð á vistum |
og öllu, er par að lítur. |*ó skal :
liaim til alls pessa hafa sampykki j
fargæzlumanna.
8. gr. Farstjórinn skal semja !
nákvæma reikninga yfir tekjur og út- i
gjöld skipsins á liverjum ársfjórðungi, |
og senda pá með fylgiskjölum til
landshöfðingja, og fer svo um endur-
skoðun peirra og úrskurð á peim,
sem um aðra landsreikninga. I
9. gr. Farstjörinn skal liafa í |
föst laun 4000 krónur á ári og auk '
]>ess 4°. 0af öllum fargjöldum og farm- J
eyri skipsins. Fargæzlumenn skulu
hafa 600 króna, póknun hvor á ári.
Farstjóri og fargæzlumenn skulu hafa
ókevp's far með skipinu hvert er
peir vilja á ferðum ]iess samkvæmt
áætlun.
10. gr. Lög pessi öðlast gildi
Sama dag og pau eru staðfest,
! Tillaga til þingsályktunar mn
! sJiipun nefndar lil að run-nmka að-
i (jjörðir lauddjórnarinnar i hinu svo-
i neftida fi'kúlamáli, (81) ein umr.
Guðjón Guðlauc/sson: Eins og
h. pingdm. sjá f’er tillaga pessi fram
á, að neðri deild alpingis skipi nefnd
til að rannsaka aðgjörðir landsstjórn-
arinnar í hinu svonefnda „Skúlamáli“,
eða réttara sagt til að leita upplýs-
inga um tildrögin til málshöfðunar
gegn íyrv. sýslumanni Skúla Thorodd-
sen og orsakirnar til pess, að hann
siðan var leystur frá embætti.
það er ýmislegt í pessu máli
sem oss pingmönnum og öðrum lands-
mönnura er fullkunnugt, og á hiun
bóginn ýmislegt, sem er alls ókunnugt
bæði pingi og pjóð.
Eitt af pví sem oss er fullkunn-
ugt, er ]iað, að árið 1892 hom fyrir
lítilfjörleg yfirsjón í embættisrekstri
sýslumanns. j'nð var aðeins lítilfjör-
legur formgalli í sakamálsrannsukn í
máli, sem orðið er alkunnugt undir
nafninu „Skurðsmálið11.
]nð er lílca knnnugt, aðráðherra
íslands skipaði sérstakan dómstól,
commissarius, til að rannsaka petta
mál og vita nvort sýslumaður hefði
ekki framið brot gegn 127. gr. hegn-
ingarlaganna. J>egar pessi rannsókn
hafði staðið um hríð, varhonum vikið
fi'á embætti, og tilfærir stjórnin pá
ástæðu fyrir frávikningunni, að Skúli
Thoroddsen sé talinn grunaður um
brot gegn 5 greinum hegningarlaganna
nfl., 125.. 127., 135., 142. og 144. gr.
og um leið var skipað fvrir um sér-
staka rannsokn, ekki einungis í Skurðs-
málinu, heldur á allri embættisfærzlu
Thoroddsens.
]>að vita menn ennfremur að
pessi rannsókn hefir haft ýmsar ó-
heppilegar afleiðingar fyrir ýms héruð
landsins og jafnvel fyrir landið allt.
Meðan A rannsólminni stóð var á-
standið í ísafjarðarsýslu svo hágborið
að eg treysti mer ekki til að lýsa pví.
Fáir gátu verið óhultir fyrir réttar-
höldum og svardögnm. Ýmist logaði
allt héraUð í málaferlum, eða fraus
af kuldastermi haturs oggremju milli
flokl cannn, peirra, sem andvígir voru
Skúla Thoroddsen, og hinna, sem
miklu heldur vildu honnm vel. ]>etta
hafði pau álirif, að pau frækorn eyði-
lögðust, sem búið var að sá til fram-
fara og blómgunar héraðsins, en upp
kom i staðinn illgresi eitt, sem ekki
er víst hvort búið er að uppræta enn.
]>á vitum vér pað, að pegar rann-
sökninni var lokið, var höfðað saka-
mál gegn Skúla sýslumanni; gekk pað
svo í gegnum alla dómstóla og vitum vér
úrslit pess par. Sérstaklega munu öll-
um minnisstæð hin síðustu afdrif pess
við hæsta rétt ríkisins, sem margir
meðal Jijóðar vorrar og pað jafnvel
peir, sem fengið hafa hina æðri og
betri pekking, álíta ekki einungis hinn
fullkomnasta dómstól ríkisins, heldur
jafnvel á öllum Norðurlöndum. Svo
hafa suraum pingmöunum farizt orð
um pennan dómstól og skal eg ekki
hrekja pau. f'essi dómstóll spm talið
er öráð að vér íslendingar sleppum
og sem Danir telja oss bðrnum líka
ef vér viljum sleppa, hann hefir kom-
izt að peirri niðurstöðu, að hr. Skúli
Thoroddsen sé sýkn af öllum kærum.
Ennfremur er pað kunnugt að
málarekstur pessi hefir haft mikinn
ko.Jnað í för með sér. ]>ví auk pess,
sem pað hefir oytt stórf'é fyrir Skúla
Thoroddsen, hefir ]mð líka eitt íé og
i tíma fyrir óðrum einstökuin möniium
' í Isafjarðarsýslu og jafnvel víðar, en
pó er pað landsjóðuriim, pessi sjóður
i sem vér pingmenn eigum nð ráðstafa,
sem orðið hefir fyrir verulegum út-
gjöldum vegna málareksturs pessa og
j ]'á er eðlilegt, pó pjóðin vilji fá að
i vita hverjar orsakir liafi verið til
j pessarar raálshöfðunar, er haft hefir
j svona mikil fjárútlát í för með sér.
Allt petta vitum vér og parf ekki
nefnd til að rannsaka pnð, og enn
vitum vér eitt, sem ekki sízt hefir
kornið málinu inn á pingið, og pað er
pað, að stjúrnin hefir prátt fyrir sýknu-
dóm hsestaréttar, leyst Suúla Thor-
oddsen frá ernbætti með eptirlaunum.
]>að eru eklci sízt possar aðgjörðir
stjóruarinnar, sem hafa gjört, að pjóð-
| in hefir pótzt neydd til að skora á
| alpingi að leita ujiplýsinga i pessu
máli.
]>etta er nú pað sem vér vitum,
en svo er raargt sem vér ekki vitum.
Yér vitum t. d. ekki hversvegna skip-
aðnr var sérstakur dómstóll í „Skurðs-
málinu“, par sem að eins var að ræða
um formgalla, er sýslumanni hafði
orðið á. Hví var ekki farið vægileg-
ar í pað mál, pví mátti ekki láta sér
nægja að heimta skýrslu af sýslu-
manni og kannske leggja sekt á hann
úr pví aðeins var um formgalla að
ræða?.
]>etta eru menn ófróðir um. Enn-
fremur er pjóðinni ókunnugt, hvers-
vegna stjórnin hefir fundið ástæðu til
að víkja Skúla Thoroddsen frá em-
bætti ura stundarsakir enda pött henni
pætti ástæða til að láta rannsaka
petta eina atriði í „Skurðsmálinu“.
Vitanlega segir stjórnin að pað hafi
verið fyrir pennan grun um brot á
hinum tilfærðu greinum hegningar-
laganna. En hvaðan hafði stjórnin
fengið að vita nokkuð sem gæti vakið
pennan grun, grun um brot á pessum
greinum hinna almennu hegningarlaga?
T.Tm petta parf nefndin að leita upp-
lýsinga.
]>að hið síðasta og mikilvægasta
sem pjóðin ekki skilur og parf pví að
fá upplýsingar um, er pað, hversvegna
stjórnin hafi leyft sér að víkja hr.
Skiila Thoroddsen frá embætti með
eptirlaurium, pegar hann er búinn að
fá sýknudóm fyrir hæstárétti. ]>að
er auðvitað að stjórnin hefir mikið
vald í pessu efni, en hvernig hún fer
að forsvara pað, að elta manninn
fyrst með málafeiTum og síðan að
beita valdi, pegar hún verður undir i
málaferlunum, pað skiljum vér ekki.
Ennfremur er pað ein spurning, sem
nefndin parf að leita upplýsinga um,
hversvegna stjórnin hefir veitt pessum
embættismanni lausn frá embætti sínu
uin leið og hún lætur pess getið, að-
hún álítur hann færan til að gegna
öðru samskonar embætti.
Með öðrum orðum: Yér vitum
pað sem komið hefir beint fram, vér
vituin pað vel, hver niðurstaðan er
orðin, en vér vitum ekki undirrótina,
orsakirnar til pess sem orðið er. ]>að
eru pessar orsakir, sem nefnuin pyríti
að rannsaka og komast eptir, pví
„varðar mest til allra orða ,að undir-
staðan rétt sé fundin“.
Eg gat pess áðan, að pjöðin
pykist verða að leggja heldur mikið
fé fram fyrir petta mál, sem hún að ’
svo stöddu álítur ófyrirsynju hafið, til
pess að hún vilji ekki vita orsakirnar
til pess og pessvegna hefir hún komið
f'ram með kröfur um, að pingið kom-
ist fyrir orsakirnar. Auk pess kemur
heiðni frá hr. Skúla Thoroddsen um
mikið fé fram yfir hin væntanlegu
eptirlaun og hlyti rannsókn hinnar
j væntanlegu nefndar að hafa einhver
áhrif á undirtektir pingsins undir pessa
fjárbeiðni.
Skal eg ekki raiða fleira um mál
petta að sinni, en eg vona að hin
h. pingdeild sjái, að mikil ástæða er
til, að nefnd ]mssi verði skipuð, frá
hvaða sjónarmiði sem á málið er litið,
ekki aðeins frá sjónarmiði pess em-
liættisfnanns, sem hér ræðir um, og
pjóðarinnar sjálfrar, heldur og frá
sjónarmiði stjörnarinnar. ]>ví liafi
stjó>'nin á einhvern hátt misbeitt
valdi sinu í pessu máli, pá ætti pjóð-
inni að vera kært að fá að vita, hver
i liður hennar hafi gjört pað. ] aug-
* nm pjóðarinnar er mikill munur á
pvi, hver liður stjérnarinnar hafi kom-
ið hér eða annarsstaðar öðruvísi fram
en vera ætti, pví eins og menn vita
er hugsunarháttur pjóðarinnar sá, að
ráðherrann sé maður er ekki skilji
hugsuriarhátt manna hér né pekki
landsháttu pessa lauds og pví sé ekki
við góðu að búast af honum. En uin
landshöfðingjann vita menn pa.ð, að
hann er innlendur maður, fæddur og
nppalinn af pessari pjóð, sem pví
virðist mega vænta sér töluverðs góðs
af honum. Verði hann valdur að pví
að stjórnin misbeiti valdi sínu gegn
pjóðinni eða einstökum mönnum, hlýt-
ur henni að mislíka slík framkoma
enn meir.
En sem sagt, rannsóknin getur
allt eins vel leitt pað í ljós, að hér
sé ekki uin pað að ræða að lands-
stjórmn liafi missbeitt valdi sínu. og
pótt svo kynni nú að verða litið á
málið eptir rannsöknina, pá ér pó
ekki víst að hún leiði aí sér neinn á-
fellisdóm yfir hrestv. landshöfðingja,
sízt fremur en nú á sér stað, heldur
ef til vill miklu síður. Alit petta er
ósannað. Frá pessu sjónarmiði er
nefndarkosningin pví ekki síður nauð-
synleg.
Athvœðagr.: Till. samp. með
19 samhlj. atkv. I nefudina kosnir:
Guðjón Guðlaugsson moð 19 atkv.
Sig. Gnnnarsson -— 16 —-
Sighv. Árnason •— 14 —•
]>. Tlioroddsen — 13 —
Einar Jónsson — 12 —
Fundi slítið.
Amtsráðsfundur Aiistur-
amtsins
var haldinn hér í Seyðisfirði frá 12.—
14. p. m. af amtmanni Páli Briem og
amtsráðsniönnnnum, Árna Jónssyni,
porgrími ]>ófðarsyni, Árna Kristjáns-
syni og Sigurði Einarssyni. Hér fer
á eptir stutt ágrip af helztu mál-
unum.
1. Forseti lagði fram reikninga vfir
tekjur og gjöld ýmsra sjóða.
5. Framlagðir voru ýmsir reikning-
ar viðvíkjandi biinaðarskölanum
á Eiðum.
3. Forseti skýrði frá pví að lands-
höfðingi fynndi eigi ástæðu t.il að
skipa Norðurpingeyingum að ganga