Austri - 26.03.1906, Blaðsíða 1

Blaðið kemur (it 3—4 ainu-
um á mánuði hverjum, 42
arkir minnst til næsta nýára
Blaðið kostar um árið: hér á
landi aðeins 3 krónur, erlendis
4 krónur. Gjalddagi 1. júli hér
á landi, erlendis boagist blaðið
yriifram
(Jpps0gn skrifleg, bundin vij
áramót, ógild nema korni- sé ti]
ritstjórans fynr 1. október og
kaupandi sé skuldlaus fyru'
blaðið. Innlendar auglýsingar
10 ausa línan,eda 7t' anrahver
þumlungur dilks, og hálfu dýr-
ara á fyrstu síðu.
XVI Ar Seyðisflrði 26. marz 1906. HK. 9
íslenzk mál
i Ríkisþingi Dana.
Eptir
Hjert.
Einn af Hœgrimönnnm í Eólksping-
inu danska, (neðri málstofunni), Dr.
Birch að nafni, komst ót í það í „eld-
húsdagsrseðu4* sinni einni í október-
mánuði i haast er leið, að finna að
boðskap konungs til Alpingi* Is-
lendmga síðattliðið sumar. En for-
seti Fólkíþingsins greip þegar fram í
fyrir honum og mælti, að þetta vœrj
sérmál IslaEds og væri pví Rikis
þmgi Dana óviðkomandi; bannaði hann
umræður nm það efni. Gjörðist y*
mikill í þinginu út úr þes*um ummíel-
nm forsetans, og sagði hann þ?í af sór
íorsetatigninni. J>ess var ^etið 1
dönskum blöðum á eptir, að forsetinn
hefði felt þennan úrskurð sinn eptir
bendingum og fyrirmælum ráðgjafanna
dönsku.
Stjórnarblöð Dana tóku i þann
strenginn, að þessi úrskarður forset-
ans væri réttur í alla staði, en blöð
andstæðinga stjórnarinnar, sérstak-
lega blpð Hægrimanna, mótmæltu
kröftuglega úrsknrðinum og töldu
hann rangan.
Eólksþingið sjálft felldi síðan úr-
skurð sinn í málinu á þaun hátt, að
það eudurkaus hinn sama forseta og
s ý n d i með því þá skoðun sína,
að sá úrskurður forsetans væri rettur,
aðsórmál Islands væru ó-
viðko mandi Ríkisþinginu
d a n s k a .
Dr. Birch sætti sfðar (í nóvenber-
mánuði) lagi, þegar heyrnardanfur
vaiaforsetl stýrði fnndi, og gjprði þá
fyrirspurn til dönsku ráðherranna,
hver bæri ábyrgð á boðskap og yfir-
lýsíng konungs til alþingis Islendinga
1905?
Eorsætisráðierrann danski, Chri*t-
ensen-Stadil, svaraði honum þegar
fyrir hpud ráðaneytisins, að hið
danskaráðaneyti bæri
byrgðina fyrir Ríkis-
þinginu, en ráðherra
Islands fyrir alþingi Is-
I e n d i n g a .
Eius og allir Islendiugar ættu að
vitaog kunna utanbókar/ var aðal-
kjarninn í þessum dýrmæta konnngs-
boðskap þessi orð:
„Hin nýja skipnn (þ. e. breytingin
á stjórnarskrá vorri) hefir í för með
sér raikla breyting á allri stoðu Al-
þingis cg leggur því á herðar ankna
áhyrg?, nú er raálameðferð
Rikisþinffgins hefir ekki
lengur neináhrif á ákrörð'
unmínaumþað, hvort ráð-
herraskipti eiga að verða
á I s 1 a n d i, e in s o g þ e g ar er
fram komið viðráðaneytis-
skiptin í byrjun þessa árs.
J>að er von mín að alþingi
s k i l j i þessa ábyrgð sína“. o. s. irv.
|>að er nú ljóst orðið, að ýmsir
stjórnmálamenn Dana, einkum
Hægrimenn og sum blöð þeirra, eru
þeirrar skoðunar, að alþingi íslend-
inga sé gefinn oímikill réttur og of-
mikið vald með þesfari yfirlýsing kon-
ungs vors,
Eitt dagblað þeirra, „Vort Land,“
Taldi rúðgjotunnm dönsku smánaryrði
út af því, og lét í ljósi, að Ráðherra
íslands hefði vafið þeim nm fingur
sinn og unnið stóran sigur íslandi til
handa,
Vér íslendingar ættum að hafa vit
á pvi, að gleðjast sameiginlega yfir
þessari dýrmætu konungs-lýsing, vera
Ráðhen-a vorum þakklátir fyrir, að
hafa útvegað oss hana og kunna *ð
færa oss hana í nyt með stilling og
festu.
Og svar ráðaneytisforsetans danska
í Eólksþinginu er einnig s t ó r-
merkilegtog þýðingarraik-
i ð fyrir oss, þvi að hann slær þvi
fostu sem sjálísagðri afleiðing afhinni
nýju stjórnarskrárbreyting vorri, að
Ráðherra Islands ber enga ábyrgð
fyrir Ríkisþingi Dans, heldur emung-
is fynr alþingi voru. Ríkisþingið
verður að halda sér t>l hinna dönsku
ráðgjafa, ef það vill gjöra rétt sinn
gildsndi út af ágrejningi um sörmál
Isiands, eins og slþingi verðnr að
halda sér til Riðherra Islands. J>ví
að það hlýtur eptir hiutarms eðli að
gefast og gilda sama svar um öll önn"
ur þessa kyns ágreiningsmál, sama
svar sem þegar heíir verið gefið npp á
þetta mál.
Með svari ráðaneytisfor3etans er
steinrotuð sú kenning Land-
varnarmanaa og annara stjórnféuda
hér á landi og í Danmörku, að Ráð-
herra Islands sé dansknr ráðgjafi, sem
hljóti að bera ábyrgl fyrir Ríkisþing-
inu danska.
Og svarið er gefið fyr>r hönd alls
danska ráðaneytisins, fyrir hönd alls
núráðandi ttjórnmálaflokks Dana.
(Reformpartiat) og i sjálfu Eólks-
þinginu. Og Eólksþingið allt sam-
pykkir þessa skoðan þegjandi; engin
rödd i þiuginu heyrist, sem mótmælir
svari og úrskurði ráðaneytisforsetans.
|>að hefir sjálfsagt ?erið tilgangur-
inu með fyrirspurninni í Eólksþinginu
„að gjöra oss iilt“, reyna að draga
Ráðherra Islands inn undir valdsvið
Ríkisþingsms danska, en tilraunin
misheppnaðist, „snórist oss til góðs“.
Vér fecguro út ».f henni Jiina s k í r *
ustu yfirlýsing nmsér-
stóðu Ráðherra vors í
ríkisi áðinu ,k byrgðarleysi
hans fyrirRíkisþinginu.
í>e«si stðr-merkilega viðarkenning
er fengin, og ættu allir s an n i r land-
varnarmeon að gleðjast yfir henni.
Reikningar
Og
hagfræði sskýrslur.
(Niðurlag)
J>vi meir sem verzlnnm og viðskipt-
in aukast, því nauðsynlegra verður og
gagnlegva fyrir hvern mann að halda
reikninga yfir viðskipti sín, bæði rií>
aðra út í frá, og einnig yfir hverja at-
Tinnugrein fyrir sig, sem hann atund-
ar. Reikningarnir verða að vera
glöggvir og áreiðanlegir í 0llu því,
sem peir ná yfir. Eu að öðru leyti
má haga fyrírkomulagi þeirra á marg-
an háít, eptir því sem hverjum þykir
bezt henta, I Búnaðarriti Hermanns
Jónassonar 3.—4. ári bls. 132—152,
er skýrt frá reikningshaldi, sem að
fiestu leyti er eitthvert hið glögg-
vasta og áreiðanlegasta, sem hægt er
að fá. En það hefur lika sína galla,
það er töluverður vandi fyrir byrjend-
ur að færa þá reikninga sve að í góðu
lagi sé, ef þeir eru ekki þvi minni,
og að öðru leyti þarf mikinn tíma til
þess að gera þá upp og loka þeim
um hver áramót. Ea með þ?í að eg
hef ekki í hyggjn að koma hér með
neina reiknings-fyrirmynd, skal eg
ekki fara um þetta fleiri orðum.
Til hjálpor reikningsfærzlunci er
nauðsynlegt að halda ýmsar töfiur
yfir tilkostnað og arð hverrar búgrein
ar eða atvinnugreinar fyrir sig t„ d,
töflu yfir alla v-nnu, sem unnin er
á heimilinu. Töfiu yfir fóður hverr-
ax búpeningstegundar fyrir sig. Töflu
yfir alla mjólkt sem fæst á heimilinu.
Töflur yfir uppskeru úr görðum, hey-
skap o. s. frv. Töílur þessar verða
að vera sro nákvæmar og réttar,
sem framast eru föng á Geta þær
þá orðið til ómotanlegs gagns og
fróðleiks fyr’r seinni tíma, og geta
að ýmsu leyti verið til leiðbeiningar
og lærdóms, jafnvel þótt ekkí sén
haldnir fullkomnir búreikningar.
Ef þær töflur, sem mest værj hægt
að læra af, v»ru gefnar út á prent,
eða þá útdráttur úr þeim, gæti það
orðiS til þess, að vekja áhuga og við-
leitni hjá ððrum til þess að hafa
eptirkt með búskap sínnm, og verið
þeim uppörvun til þess að keppa að
því i&kmarki, að vinna sér sjálfir
samá arð, sem-jþeir sjá að aðrir hafa
frá borði borið. Mór þætti líklegt
að Búnaðarfélag Islands tseki fúslega
á móti hagfræðiskýrzlum og öðrum
búuaðar skýrslum til birtiugar í riti
sínu, og eg held að vel væri varið
nokkrum blaðsíðum í því árlega til
slíkra hluta.
I fyrstu árgöngum Búnaðarrits Her-
manns Jónassonar voru birtar nokkr-
ar skýrslur viðvíkjandi búnaði. |>að
var góð byrjan og líkleg til þess að
efla áhuga á búnaði, enda fóru ein-
stöku bændur að hugsa um að halda
svipaðar töflur, oger ekkí ólíklegt að
fieiri hefðu komið á eptir, ef þeir
hefðu verið hvattir til þess I sið-
ustu árgöngum ritsins eru mjög fúar
þesskonar tötíur, og er að því mikið
mein, því að fyrst og fremst hefðu
þær haldið þeim vakandi, sem einu
sinni voru byrjaðir á að haida töfl-
urnar, og að hiau leytinu hefði ein-
lægt bæzt fieiri og fleiri við. I stað
þess hefir komið apturkippur í þessu
efni, og eg þekki ekki svo fáa bændur
sem voru farnir að halda töflur í stöku
greinum, en ern nú steinhættir við
það aptur. J>etta er sorgleg aptarför
en sönn, og má því ekki við svo búið
standa lengur.
|>ær toflur, sem helzt hafa verið
færðar af bændam, eru mjólkurtöflnr,
gjafartöflur og heyskapartöflur. En
þó eru pessar töflur svo fatíðar, að í
flestum eru það emungis bóndi og
bóndi á stöku heimilum, sem heldur
þær, og í sumum sveitum finnst ekkj
votta fyrir þeim, þó að leitað væri
með logandi Ijósi í hverjum krók og
kyma. Retta er Ijósasti vottur um á-
hugaleysi bænda á atvinnu þeirra, og
því er ekki von að vel fari, meðan
svona stendur á, að mönnum virðist
standa alveg á sama um það, hvaða
arður eða afurðir fást af hverri ein«
stakri atvinnugrein, sem þeir stunda.
El þejr, sem búskap stcnda, færu að
gefa reikningsfærslunni meiri gaum en
hingað til hefir verið, þá yrði það efa-
laust til þess að vekja eptirtekt og að-
gæzlu á smámunum, og sýna með ó-
rækum tölum, að kornið fyllir mælir-
inn og að þeir blutir, sern í daglega
tali eru uefndir smámunir, hafa opt
svo . raikla ^ýðingu f'yrir velmegun
manna og veliíðan, að um þá getur
vagninn oltið, ef illa tekst til.
S—
,Ennþá eitt!‘ ,Ennþá eitt!4
pannig verður mörgum maani að
orði, þegar þeir heyra það, að enn-
þá sé farið að gefa út ejtt nýtt dag-
blað, og er það von,að maður hvumsi
við því, þareð allmikill blaðafjöldi
var fyrir í svo fámennu landi.
í>ó yfir tekur samt, svo margum
manni blóskrar, þegar „ennþá eitt“
eitt nýtt blað er sett á laggirnar