Öldin - 02.12.1891, Blaðsíða 3

um þjóðkjörnum þingmönnum (Sigkv.
Árn.) en svo, að til þess að fleyta mál-
inu gegn um þingið, várð að setja þá
ákvörðun í frv., að lögin kœmu þá
fyrst til framkvæmdar, er alþingi veitti
fé til þess á íjárlögunum.
Þetta var samþykt í báðum deild-
um, og nú liafði stjornin eigi aðra synj-
unarátyllu, en að það væri óviðkunn-
anlegt, að gefa út lögin áðr en féð
væri veitt.
P>að er enginn efi á því, að ef
þingið lieldr áfram að samþykkja lög
um lógaskóla og tímir að veitu féð
undir eins, þá mun stjórnin tæplega
synja þeim lögum staðfestingar framar.
Hún á ósköp bágt með það úr þessu.
Og eftir því sem landshöfð. hafa far-
ið orð, t-. d. sérstakl. 1885, þá er það
vafalaust, að hann mun ekki leggja
móti slíku frv., heldr þvert á móti.
En ef farið er að vekja liáskólann
upp á ný, þá er stjórninni þar með
gefin ný átvlla til synjunar, og málið
sett í nýtt og óvænlegra horf. Og til
hvers ?
Alt fyrir nafn, tómt orð.
Getr nokkrum blandazt hugr um
það, að fáist lagaskóli nú, þá sé það
tnun auðveldara að fá síðan þær þrjár
kenslustofnanir í Rvík sameinaðar í
eina heild með einhverju sameigin-
legu nafni ?
t>að er enginn skaði að ná því
smáa fyrst, meðan örðugra er að ná
því stærra.
í öllum bænum: Drepi menn nú
ekki lagaskólann með háskólanum!
Hitt er vegr, að vita hvort ekki
getr síðar lifnað háskóli út af laga-
skólanum.
Það var sú tíð, að það þurfti að
vera að verja þörf á íslenzkri laga-
kenslu, nauðsyn á íslenzkum laga-
skóla. — Sú tíð er liðin. Enginn neit-
ar lengr þörfinni.
Menningar-félagið.
Eins og getið var um í síðasta
bl. hafa fáeinir íslendingar stofn-
að hér félag, sem þeir hafa nefnt
,,Menningarfélag“. Ritstj. þessa hl.
vrakti máls á því ofni í suniar einu
sinni á opinberri samkomu, og tóku
sig þá saman nokkrir menn um, að
stofna félag eftir áskorun hans, til
þess að efla fróðleik og þekking
meðlimanna, og gefa þeim færi á
að kynnast að nokkru þeim aðal-
hugsunarstraumum, sem uppi eru í
samtíð vorri. Þessum tilgangi vill
félagið reyna að ná með því að kaupa
dálítið af heztu tímaritum og öðrum
mentandi ritum, sem félagsmenn
geti átt kost á að lesa og kynna
sér, og jafnframt með því að koma
saman einu sinni í mánuði, til þess
að eiga þar viðræður og skiftast á
skoðunum, um það sem merkilegt
hefir út komið og lesið venð.
Auðvitað verða það að líkindum
að meiri hluta ensk rit, sem koyjrt
verða, einkum tímaritin, því að onsk
tímarit eru einhver in beztu í heimi.
* Þó er einnig heimilt að kaupa ment-
andi og fræðandi rit á íslenzku og
dansk-norsku. Og af því að sumir
félagsmenn skilja eigi ensku enn
til hlítar, en vilja þó gjarnan nota
íslenzku bækrnar og eiga aðgang að
málfundunum, þá er ger kostr á
því þeim sem vilja, fyrir 25 cts.
inngangseyri og 15 cts. ársfjórð-
ungstillag; annars greiða félagsmenn
25 cts. í inngangséyri og 25 cts.
í ársfjórðungstillög.
Að þörf sé á slíkum félagsskap,
getr naumlega mörgum blandazt
hpgr um. Það er óhugsandi að
nofkur maðr geti fylgt samtíð sinni
í mentun, án þess að kynna sér
það helzta, sem vitrustu menn heims-
ins hugsa; og til þess er enginn
vegr eins beinn, eins og sá að lesa
beztu tímarit mentandi efnis, sem
út koma. En slíkt er að efnum til
ofvaxið flestum einstaklingum, en í
félagsskap verðr það létt verk að
afla sér þeirra. Og svo er ekki á-
valt öllum auðvelt að hafa full not
af lestri sínum ; en ef þeir þroska-
meiri mennirnir^ sem mesta ment-
unina hafa, leggja sitt fram á við-
ræðufundum að skýra merkismál,
sem á dagskrá eru, og leysa úr
spurningum þeirra, sem eitthvað er
óljóst í því sem þeir hafa lesið, þá
má slíkt verða að inu mesta liði.
Það nafn, sem félagið tók sér,
er valið af því, að það lýsir sjálft
tihjangi félagsins, og meðfram af
því, að annað samnefnt félag er til
meðal landa vorra í Dakota, sem
hefir sama tilgang og líkt fyrirkomu-
lag; og árangrinn af starfa þess er
sá, að þeir menn, sem í því hafa
staðið og unnið, eru yfir höfuð meira
frjálshugsandi menn og með meiri
sönnum menningarblæ á sér, en al-
ment gerist meðal landa vorra, og
því þótti skylt og rétt að heiðra
það félag með því að láta heita í
höfuð þess.
Það virðist ekki ólíklegt, að víð-
ar þar sem landar vorir nokkrir
lifa þéttbýlt hór vestra, einkum í
bæjum sumurn og þéttbýlli nýlend-
um, gæti verið þörf á slíkum fé-
lagsskap, og að víða mætti koma
lionum við. Væri það æskilegt að
slík ,,monningarfélög‘- kærnust sem
víðast á fót. Það munu til vera í
sumum bygðum og bæjum dálítil
lestrarfélög. Vér leyfum oss að stinga
upp á því, að slík félög reyndu að
gera tilraun til að eiga stöku sinn-
um málfundi, til að ræða mál, sem
þeir hafa lesið um og vakið hafa
ofdrtekt þeirra. Það er ótrúlegt, hvað
lýsist margt fyi'ir mönnum á því
og lestrinn verðr margfalt notameiri.
En varast ættu menn það, sem alt
of títt er, að gera kappræðuefni úr
öllu, þannig, að hver haldi fram mót-
mælum gegn öllu sem annar segir,
án þess að líta á sanngjörn rök. Til-
g.mgr ræðnanna ætti ekki að vera sá,
að sína leikni sína í því að halda
fram með yfirskynsástæðum því sem
ræðumaðr er ekki sannfærðr um,
heldr að leita sannleikans.
Það gæti í ýmsu verið hagkvæmt
að slík félög stæ,ðu í sambandi sín á
meðal, og gætu þau að líkindum oft
gefið hvert öðru gagnlegar bendingar.
Landar hór eru oft furðu-gjarnir
á að mynda „söfnuði“, þóttekki sóu
nema svo sem tvö kúgildi sálna sam-
an, og er það ekki tilgangr vor að
lasta það, þegar það sprettr af nokk-
urri innri þörf eðr sannfæringar-
áhuga, en ekki af tómri prestlambs-
fordild. En ekki skiljum vér annað
en að einhverstaðar gæti vaknað hór
og þar þörf hjá þeim til að sjá sálu
sinni lífta fyrir dálitlum veraldlegum
menningarforða.
Mannleg kjör í þessum heimi get-
um vór þekt, og við þ iu verðum vór
hér að búa; það er einn hlutr viss.
Um það getr því varla neinum bland-
azt hugr, að því hæfari verðum vór
til að lifa lífi voru hér, sem vór
mentum anda vorn betr. Og því er
líklegt, að fólk þyrfti að hugsa og
vildi hugsa fyrir að gefa sálu sinni
svolítið af veraldlegri fæðu.
Himnabrauð kann að vera ágætt
til frálags undir annað líf, en það
þarf eitthvað við því til að veita
þrótt til baráttunnar fyrir tilvcrunni
fyrir þessu lífi.
Þegar ' Menningarfélagið syðra
myndaðist, þá bannsöng Sameiningin
það undir eins sem guðloysis-félag,
og Lögberg og Sam. kváðu það niðr
og sögðu lát þess ; dauðameinið kváðu
þau hafa verið guðleysi og einurðar-
leysi. En líklega hafa þau ekki ver-
ið krafta-skáld, því að Menningarfó-
lagið lifði, eftir sem áðr, og lifii' enn
og og á nú enda að nokkru leyti
sitt eigið samkomuhús.
Undir eins og heyrðíst getið um
tilhugsun til stofnunar þessa litla íé-
lags-vísis hér í sumar, skírði einhver
af smærri spámönnunum lútersku það
„glæjiafélagið hans Jöns Ólafssonar".
Vitaskuld! það er í sumra augum
glæpr, og það einn af inum verstu,
að hvetja fólk til að hugsa sjáift og
sía ekki teiga sína af lindum þekk-
ingarinnar gegn um hársáld kyrkj-
unnar.
Vér Menningarfélagsmenn í Winni-
peg búumst ekki við betri titlum úr
kyrkjublaða-áttinni en fyrirrennarar
vorir fengu. En svo enginn segi að
vér siglum undir folsku flaggi, þá
segjum vér við allar þær sálir, sem
álíta það eina veginn til að varðveita
„harnatrúna“ og assúrera sáluhjálp
sína, að loka bæði augum og evrum
fyrir andlegum hreyfingum samtíðar
sinnar: Farið yðr ekki að voða; stofn-
ið yðr ekki í þann sálarliáska að
ganga í menningarfélagið eða koma
á fundi þess; stingið heldr sem strúts-
fuglinn höfðinu í sandinn.
En við hina, sem annaðhvort eru
þegar „vantrúarinnar" og „sp'llingar-
innar“ hörn, eða þá svo sterkir á
svellinu, að jafnvel slíkir drísildjöfl-
ar, sem vér Menningarfélagsmenn, get-
um ekki leitt þá í freistni, segjum
vér: Verið þið velkomnir í ftlag vort,
konur sem karlar.
Ef þið viljið koma inn, þá er hara
að snúa sér til einhverra af sjálfum
erki-íjöndunum (svo kváðu stjórnendr-
nir heita á rétt-trúuðu kyrkju-máli).
Lang-magnaðastir eru vafalaust for-
maðrinn (Jón Ólafsson) og féhirðirinn
(Kristmundr Sæmundsson, 588, 6th
Avenue North).
FRÁ LÖNDUM VORUM.
— Mouxtain, N. D., U. S. 22. Nov.:
Flestir hættir að þreskja vegna kuld-
ans; enn þó mikið óþreskt hér austr
á sléttunum hjá innlendum og eigi
allfáum löndum hér nyrðst í bygðinni.
Elevatorar oftast fullir; eimlestirnar
hafa ekki við að draga hveitið frá.
Hveitið að falla í verði sem stendr.
— Melita, Man., 18. Nóv.: Innilega
þökk fyrir „Öldina“. Það gladdi mig,
og mun gleðja fleiri, að sjá nú loks-
ins vestr-íslenzkt blað, sem er bæði
frjálslynt, óháð, liræsnis og hálfvelgju-
laust, og er þar að auki stjórnað með
vitsmunum og þekkingu, svo það getr
„borið höfuð hátt“ gagnvart ölhim
keppinautum.
WINNIPEG.
— Ver leyfum oss að minna á ný á
dráttinn um Organ 19. þ. m. fyrirMrs.
Walter. Vér heyrum að enn hafi lítið
selzt af tickets. Hún er hláfátæk ekkja
með munaðarlaus unghörn; látum á sjást,
landar, að nú hafi látið vel í ári.
Gleymið e k k i drættinum. Viljann
vitum vér að ekki vantar.
— 27. þ. m. varð kuldinnhér—33,4
stig á Fahrenheit (=30 st. Réaumur).
— Umtalsefni Mr. Björns Pétrsson-
ar á sunnud. kemr verðr: „t r ú i n o g
lífernið".
— Hveiti lieflr heldr fallið næstl.
viku. Verðlag hér í fylki hefirverið:
Nr. 1 h a r d 65—69 cts.; Nr. 2 h a r d
og Nr. 1 northern 61—65 cts.; Nr.
3 hard og Nr. 2 northern 55—63
cts.; Nr. 1 regular 45—53 cts.; Nr.
2 regular 35—13 cts.; Nr. 3 regu-
1 a r 30—33 cts.
— Bygð hafa verið á þessu ári fleiri
íbúðarhús í Wpg., heldr en nokkurt ár
annað síðan 1882; 225 íbúðarhús reist
síðan 1. .Tan. þ. á. 350 íbúðarhús, er
vóru í eign lánsfélaga, hafa verið keypt
í ár af einstökum mönnum, mest járn-
hrautavinnumönnum. Verð nýhygðra
húsa í ár er yflr $1,000,000.
— Stjórn akryrkju og innflutninga-
mála fylkisins heflr gefið út 31. skýrslu
sína um uppskeru og gripahöld hér
í fylkinu. Samkvæmt skýrslum þeim,
sem stjórnin hefir fengið, sem bví
miðr eru eigi svo fullkomnar sem
skyldi, er það áætlun hennar, að hveiti-
uppskeran í Manitoba þ. á. muni nema
yfii 23 miljónum bushels. Þö er eigi
ólíklegt, eftir því sem reyndin hefir
orðið á til þessa í haust, að það komi
fram við þreskinguna, að áætluninsé
heldr of lág en of há. — Talsvert af
hveitinu er meir og minna skemt af
frosti, stjórnin gizkar á alt að 40 pr.
Ct. En eftir því sem reynzt hefir í
haust, má gera ráð fyrir að það komi
í ljós við þreskinguna, að öllu meira
en þetta sé, skemt. Skemdirnar eru
mjög. mismunandi, sumt er að eins
„snortið", og gengr sem Nr. 1 „regular";
sumt er ekki til annars en gripafóðrs;
en mjög mikið hér á milli. — Meðal-
afrasktr um alt fylkið er áætlað muni
hafa verið 25,3 hushel af ekrunni (í
fyrra 21,1); en miklu meira land und-
ir hveiti í ár en nokkru sinni áðr. —
Hafra-uppskeran er áætlað hafi orðið
að meðaltali 48,3 hush. af ekru (í fyrra
41,3); hankahygg 35,6 hush. af ekru (í
fyrra 32,1); kartöfiur 180,4 hush. af ekru
(í fyrra 235,0). Alls nam uppskeran
í fyrra og (eftir áætlun) í ár þessu:
1890: 1891:
hveiti, hushel 14,665,769 23,191,599
liafrar, — 9,513,433 14,762,605
hankab. — 2,069,415 3,197,875
kartöflur, — 2,540,820 2,191,982
HITT OG ÞETTA.
— Rússakeisari rakar sig aldrei.
— I Róm eru 25 mótmælenda-
kyrkjur.
— Victoria drottning á 50 niðjaá lífi.
— Hertoginn af Nassau á $ 25,000,000.
— Prinsinn af Wales er í lífeábyrgð
fyrir $800,000.
— Það er sagt að Hehreskan sé að
verða lifandi mál á ný í Palestina.
— Rothscildarnir í Frankfurt am
Main horga árlega $83.000 í bæjargjöld.
— Ferdinant af Bulgariu hefir ný-
lega pantað fallhyssur hjá Ivrupp fyrir
$1,000,000.
— Nýlega kom yngismær frá Jap-
an til San Francisco, á leið til Chicago;
þar ætlar hún að nema tannlækningar.
— Kaldasta pláss á hnettinum, sem
menn hafa sögur af, er Werkhogansk
í Síberíu; þar heflr kuldinn orðið 80
stig á Fahrenheit (= 50 st. Réaum).
Þá er Manitoba skárri.
— Frá Odessa í Rússlandi kemr
sú fregn að í f. m. hafi seldar verið
374 fasteignir þar, er vóru eign aðals-
manna; hafði Ijarnám verið gert i
eignunum.