Öldin - 16.12.1891, Blaðsíða 2

ÖLDIN
gefin fit hvern Miðvikufiag
að 17 McMicken Str. (12th Str. S.]
af OLAFSSON & CO-
(H. Olapsson. M. Pkterson.)
Ritstjóri og ráðsmadr
(EDITOR & BUSINESS MANAGEB):
Jón Ofa/nnon
ÖLDIN kostar: 1 ár $1,50; 6 mán
$0,80; 3 mán. $0,50. Borgist fyrirfram
Á íslandi kostar árg. 4 kr.
Amjlýtsinga-verð: 1 þuml. dálks-
lengdar eitt sinn $0,25; 1 þuml. 1 mán
$1,00; 3 mán. $2,50; 6 mán. $4,50', 15
mánuði $8,00.
Sendið peninga í registremðu bréfi
póstávísun (P. O. Money Order) eða
Express Co. avísun eða ávísun á banka
í Winnipeg (ekki á utanbæjarbanka).
Öl) bréf og borganir sendist til:
Oiafsson $ C'o. - - - P. O. P>ox 535.
AVinnipeg, Man.
,,Húmbúg“.
Tólfk.'ngavitið í okkr suinuin,
Yestr-Islendingum, er furðu-mikið.
Við erum sumir þjáðir af löng-
un til að vera að brjóta upp á ein-
hverju nýju og nýju, ekki til nokk-
urs skapaðs hlutar annars, en bara
til að ,,gera vind“.
Það er eins og sumir menn líði
af ólæknandi eflirsóknarþraut til að
tala, bara til að tula, ún þess að
hafa nokkurn skapaðan skynsemdar-
mola að segja. Vér höldum, sumir
hverjir, að það sé nóg til að verða
metnir skynsamir og þarfir menn,
að láta bara glym-tólin ganga og
þenja gúlinn, þótt það sé um ekki
neitt.
Og það merkilega er, að það er
til fólk, þó fátt sé, sem metr rnenn
eftir málandanum einum.
Fjarri só oss það, að áfella
menn fyrir þ ð í sjálfu sér, að
koma fram með nýjungar. Nýj-
ungar eru skilyrði fyrir öllum fram-
förum. Sá sem hefir vandlega hugs->
að eitthvert múl, og gert sér það að
áhugamáli, svo að sannfæringin um
gagnsemd þess knýr’hann fram til
starfs í o.ði og verki — sá er sa-nn-
virðingarverðr fyrir alvarlegt starf
sitt, hvort sem stefna hans er rétt
alls kostar eða ekki. Hafi hann
rangt fyrir sér, þá á hans góði
viðleitni skilið góðgjarnlegan dóm,
og að aðfyndnin og mótbárurnar
gegn máli hans sé sem sanngjarn-
legsst og mannúðlegast framsettar.
En skilyrðið fyrir því,.að ný-
ungasmiðrinn eigi skilið þess»mann-
úð í dómum, er það, að það só
einhver viðieitni til gagns eða góðs
í tillögum hans, og að hann hafi hugs-
að þæi' eftir föngum. Einnig það
er rétt að heiinta, því að það Jýsir
virðingarskorti fyrir greind og tíma-
notkun annara, að blaðra út með
spekings-svip öllu, sem heimskum
manni getr í hug dottið.
Og sjái menn einhvern vera
að kreista og pína í sér sálarrægsn-
ið til að reyna að segja eitthváð
nýtt, án þess að þ ð nýja só til
nokkurs nýtilegt eð i þ irft, ekkert
nema vanhugsaðr fordildar-vanskapn-
aðr, þá er von að mönnum verði
leitt lopa-bullið.
AUar tilvaunirnar og viðleitnina
um íslenzku skólastofnunina hér í
landi, álítum vór, eins og vér höf-
um reynt að sýna fram á, van-
hugsað að sumu leyti, og að öðru
leyti slcaðvæna hugsun.
Véi' hugsuðum, s'att að segja,
að vér hefðum með því sem vér
sögðum um það mál, gert Ijósan
einn almennan sannleika, víðtækari
en það mál, sannleika, sem gildir
um fyrirtæki vor Islendinga, og
jafnvel hverrar þjóðir sem er, hér
í úlfu, þann sannleika, að það er
tilefnislaust og tilgangslaust, og því
óskynsamlegt, að vera að binda
nokkra félags eða fyrirtækis-stofnun
við einn þjóðrlokk fremr en annan,
ef ekki er neitt í eðli fyrirtækis-
ins sjálfs, sem bindr það að nauð-
synlegu við sérstakar þjóðernisein-
kunnir eða þjóðernishugmyndir eða
þjóðernis-tilfinningar.
Það sér hver maðr t. d., að það
væri ekkert vit í því, að stofna
sérstakt félag til að koma upp ís-
lenzkri tóbaksvindla-verksmiðju, eða
íslenzku skósmíðaverkstæði í Winni-
peg, ef ekkert sórstaklega íslenzkt
ei' til í aðferð eða efni á slíkum
verksmiðjum. Eða væri nokkurt vit
í að stofna sölubúð hór í Winni-
peg, til þess að verzla eingöngu
við íslendinga, ef vörurnar í búð-
inni eru Jjess eðlis, að þær mundu
jafn-útgengilegar öllurn þjóðflokkum ?
Eru dollararnii' verri frá eúskum
eða frönskum skiftavin ? Og til
hvers á að vera að auka sér kostn-
aðinn við verzlunina með því að
takmai'ka viðskifti hennar við einn
þjóðflokk ?
Vór skulurn taka annað dæmi
degi Ijósara. Væri nokkur skynsam-
leg hugsun í því, að fara að tala
um að stofna íslenzkan kvennabanka
hór í Winnipeg? Vitaskuld hlyti
meiningin með því—ef annars nokk-
uð væri meint með slíku—að vera
sú, að bvnkinn eingöngu eða aðal-
lega ætti viðskifti við konur, og
ofan í kaupið íslenzkar konur. Og
eins og allir vita, þá er starf banka
í því* fólgið að kaupa og selja pen-
inga og lánstraust.
Setjum nú svo, að það væru til
nokkrar íslenzkar konur, sem kynuu
að selja bankanum peninga í hendr ;
það væri þó ekki skiftavinir neina
aö annari hliðlaf starfsemi bankans;
hann þarf líkalskiftavini, sem hann
geti selt fóð aftr; og hvað margar
íslenzkar konur eru til hér í álfu,
sem reka nokkra þá iðn, að þær
r/œtu sór til hagnaðar átt trygg
viðskifti við banka á þann hátt?
Ekki ein tylft er oss óhætt að full-
yrða.
Hverjir eru yfir höfuð aðalskifta-
vinir banka 1 Það eru verzlunar-
menn og iðnrekcndr (bminessmen).
Daglaunamenn og bændr að tiltölu-
lega mjög litlu leyti, eins og eðli-
legt er.
Og hvað margir business-menn
eru til meðal landa vovra, sem við-
skifti geta átt við Winnipeg? Sár-
fáir. Ekki hundraðasti partrinn af
því sem þyrfti til þess að banki
gæti staðizt af þoini viðskiftum.
Og hvað þá he'dr, ef bankinn ætti
nú að vera eingöngu kvennabanki.
En sleppum auk he'dr ís’enzk-
unni úv. Hvaða sérstakt verksvið
ætti kvenna-banki að hafa, sem
gæti va’.dið nauðsyn h vns eða gagn-
semi? Hvaði þörf ætti hann sér-
staklega ;.ð fullnægj.i, sem almenni-
banki sem skiftir jafnt við karla
og konur, gæti ekki eins vel eð.i
end' miklu betr fullnægt? En ef
slíkr bankigæti ekki fullnægt neinni
þörf, sem almennir bankar fullnægi
ekki eins vel eð.v betr, til hvers
er þá að gera þ.vnn sórstaka kostn-
að, að stofna sózstaka stofnun og
stýra henni með ærnum tilkostn-
aði ? Getr slík vitleysa ollið út úr
nokkrum heilbrigðum heila, sem
hefii’ snefil af að vita, hvað banki
er ?
En ef farið yrði nú und n í
flæmingi, og svarað, að það væri elcki
banki, sem menn ætluðust til að
stofna, þítt þeu' af ófróðieik hafi
nefnt þ.vð svo, heldr að eins spari-
sjóðr — þá svörum vór, að hór blasa
við sömu mótbárur. llvaða mein-
ing er í því að stofna sérsfakau
sparisjóð fyrir íslenzkar vinnukonur
í Winnipeg, eða konur í Winni-
peg almennt, ef menn viJja þ :ð
heldr? Er þvð kostnaðarminna að
stjórna mörgum smá-sparisjóðum í
sama stað, en að stjórna fáum ?
Er íneiri trygging fyrir meðferð
og úvöxtum fjárins í nýrri og ó-
þektri stofuun, en í gömlum og
grunnmúruðum stofnunum af sömu
tegund? Eða eru'peningar kvenn-
fólks með nokkuð öð.u eðli en pen-
ingar karla? Verði' að úvaxta þá
með sérstakri aðferð ?
Ónei!
Það ei' ekkert í slíkri uppá-
slungu nema —
„húmbúg !“
Það er alt og sumt.
Að spara er ávalt gott og lof-
legt, só þ.ið skynsamlega gert. Og
það er jafn-þvrft fyrir karla sem
konui'. Oss dettr sízt í hug að draga
úr því.
En vór ætlum að halda því fram,
að ef landar vorir í Wjnnipeg,
hvort heldr konur eða karlar, spara
minna en æskilegt er, þá komi það
ekki til af skorti á sparisjóðum.
Það er enginn sérlegr hörgull á
þeim í þessum bæ, sem betr fer.
NIÐRLAG MARKVSAR
GUÐSPJALLS.
Út af fyrirspurn til vor um þetta
efni skulurn vér héi' bæta þessu við
það, sem vór í síð.ista blaði sögð-
um uni niðrlagið á Markúsar-guð-
spjalli :
In nafnfræga Clarendon Prent-
smiðja (háskólans í Oxfoi'd) lét uefnd
frægra guðfræinga annast um út-
gáfu Nýja Testámentisins á frum-
múlinu, og kom sú útgáfa á prent
1881 undii' umsjá erkidjákna
(Archdeacon) Palmers. Þar er niðr-
lagið á síðista kap. Mirkúsar (frá
enda 8. vers) talin síðari viðbót
yngri liöfunda. í inni endrskoðuðu
þýðingu þi'iggja fyrstu guðspjall-
anna, sem út kom sama úi' eftir
nokkra merkustu enska guðfræðinga,
er sama lialdið fram. Meðal enskra
nafnkendra guðfræðinga, sem eru á
þessu máli, má nefna Westcott,
Hort, Sanday, Farrar, Tregelles og
Alford. — Það er satt, að Irenæus
kyrkjufaðir (f 202) þekti þetta nú-
verandi niðrlag. En þ.ð sannar
ekki annað, en að viðbótin só eidri
en lok 1. aldarinnar. Tvö ejztu
handritin, sem til eru afguðspjall-
inu, eru nefnd, annað Cudex Vati-
canus en hitt Cudex Sinaiticus, og
í báðum þeim endar þessi síðasti
kapítuli Markúsar með 8. versinu.
Mörg forn handrit hafa þó niðr-
lagið, en öllum kemr saman um, að
þau handrit sé þó öil yngri en tvö
in áðr nefndu. I einu fornu hand-
riti er textinn til loka 8 vers sam-
hljóða öðrum handritum, en svo er
þar nýtt niðrlag á guðspjallinu,
sem engin önnur handrir hafa.
Auk þess sem það er almenn
regla, er yngri handrit einhvers rits
eru oi'ðfyllri eða hafa heila kafla,
sem vantar 'í eldri handrit sama
rits, að álíta það að sjálfsögðu við-
bætr, sem yngri handritin hafi fram
yfir, þá eru í þessu tilfelli einnig
)>innri“ ástæður eði efnis-ástæður
til þess, að álíi/a niðrlag þessikapí-
tula yngri viðllót. ,,Dean“ Alford
hefir bent á, -áð í þessum niðrlags-
versum konii fyrir seytján orð og
orðtæki, sem hvergi finnist annar-
staðar hjá Markúsi. ^Auk þess er
innihaldið því líkt sem væri það
tínt saman úr Jóhannesi, Lúkasi og
Mattheusi og úr gjörðabók postul-
anna.
FRÁ LESBORÐINU.
Hallœrið í Rússlandi.
— í mánaðarritinu Fortxightly
Review er íróðleg grein um þetta efni
efitir E. B. Lavin, sem er manna fróð-
astr urn rússneska hagi. — Hallæri
segir hann að sé stöðugr faraldr í
Rússlandi. Á hverju einasta ári er
hallæri einhverstaðar í ríkinu, í ein-
hverju héraði, einu eðr fleirum, og í
þessum liallærum líðr fólkið eins mikl-
ar þjáningar, böl og hryllilegar hörm-
ungar, eins og í stör-hallærunum, sem
geysa yfir stóra hluta ríkisins á nokk-
urra ára íresti; það eru að eins færri,
sem líða og þjást og deyja, í árlegu
hallærunum, sem ná að eins yfir til-
tölulega fá héruð.—Jalnvel árið 1887
sem var eitt ið bezta uppskeru-ár í
Rússlandi, vóru þó liallærishörmung-
ar í sumum héruðum ríkisins, og það
fullt svo harðar og hryllilegar, sem
nú fara sögur af. í fyrra var meira
og minna hallæri í eigi allfáum hér-
uðum og fylgdu því allar þær skelf-
ingar, sem hallærunum eru vanar að
fylgja: menn drápu ættingja og vini
af mannúð og kærleika, til að íirra
þá kvölum og böli; menn stálu og
rændu; menn fyrirfóru sjálfum sér;
mold og óþverra blandið brauð var
selt dýrum dómum; taugaveiki og
aðrar hungrs og harðréttis drepsóttir
fylgdust með, og manndauðinn keyrði
úr hófi.
Nú í ár nær hallærið yfir miklu
meira svæði; en það eru ekki hóti
meiri hörmungar, sem því fylgja, heldr
en þær- vóru, þar sem hallærið tók
yfir Í fyrra, hittiðfyrra, fyrir fimm,
tíu, fimtán árum o. s. frv. Það nær
víðar yfir í ár; því heyrist meira
um það. Landsvæði það, sem hallær-
ið nær yfir í ár, nær frá ströndum
Svarta-hafsins norðr yfir in jarðvegs-
feitu héruð í Litla Rússlandi, sem
annáluö eru fyrir frjósemi sína, og
svo norðaustr eftir, yfir héruð þau sem
Volga rennr í gegn um, yfir um Ur-
al-fjöll, og breikkar þd frá austri til