Öldin - 24.12.1891, Page 1
ÖTJ)[N, an Icelandic 'VVeekiy
Kecord of Current Events
md Contemporary Thought.
Subscr. Price $1,50 a year.
Olacsson & Co. Publishers.
Advertising Kates:
1 inch single column:
1 month; 3 mo’s; 6 mo’s; 1 year
$1,00; $2,50; $4,50; $8,00.
Adr.: Box 535, Winnipeg, Man.
I. 12
WINNIPEG, MAN., FTIMUDAG, 2ý. DESEMBER.
1891.
Bftir 1. Jan.
næstkomandi verðr ,,OLI)IN“
e n g u m
manni send, sem eklci héfir
borgað liana. \
Ef ÖIiDIIí hættir að koma til
þín með nýárinu, þá gættu þess,
að það er\af því að þú hefir ekki
borgað hana, en ekki af þvi að
hún haldi ekki áfram að koma út.
Jú, ÖLDIN heldr áfram að
koma út, og ef þú vilt að hun
haldi áfram að koma til þín, þá
borgaðu hana.
Þú hefir peninga núna, borgaðu
þá Öldina fyrir alt árið. Ef þú
borgar að eins einn eða tvo árs-
fiórðunga, þá áttu ekkert vist að
þú hafir peninga þá, þegar þar ag
kemr, til að endrnýja áskrift þína.
Því er bezt að borga nú, svo þú þurf-
ir ekki að hugsa um það á ný
fyrri en næsta haust.
(II).. W
OLDIN.
Oss vantar fleiri
NÝ.J A
kaupendr.
Hvað er í boði t
S V A R:
Hver nýr kaupandi, sem sendir
oss $1,50 fyrir ný-ár, fær :
1. ,,Öldina“ frá 1. Janúar til 31.
December 1892.
2. Ólteypix að auki blaðið frá 1.
Oct. þ- á. til ársloka.
3. Ókeypis enn fremr: Nýársgj'óf
Aldarinnar.
Nýársgjofina fa allir kaup-
endr, hvort heldr nýir eða
gamlir, sem hafa borgað oss and-
virði heils árgangs f tjrir ný-árið.
F K É T T IK.
ÚTLÖND.
— Þadan eru merkustu fregnir þessa
viku, að friðr er á kominn í Brazilíu,
með því að ríkiö Kio Grande do Sul
hefir gengið aftr inn í Bandaríki
Brazilíu.
bandaríkin.
arsporð; vagnar fóru út af og brutu
brúna og féllu þannig út af henni.
Ýmsir meiddust, en enginn lét líf.
Einn íslendingr var í förinni, Benóní
að nafni, á heima norðr af Garðar;
hann meiddist mjög á höfði og brotn-
uðu í honum 3 rif.
CANADA.
Aðalkréttiknak i þetta sinn eru
frá Quebec. Þriggja dómara rann-
sóknarnefndin í Mereier-málunum hafði
lokið starfi sínu. En það varð dráttr
á skýrslu frá henni til fylkisstjóra,
af því að einn dómarinn, og það sá
helzti, veiktist. Loks sendu hinir 2
þó skýrslu sína til Angers fylkisstjóra,
og var sú niðrstaða þeirra, að þeim
virtist aðferð ráðgjafanna ámælilverð
og varla mega ráðvandleg lieita. Frá
þriðja dómaranum (Jette) er ekki
fram komin enn skýrsla, en bréf hefir
hann ritað Angers, og skýrt honum
þar frá niðrstöðu sinni. Angers hefir
ekki birt það bréf, og neitað Mercier
um að sjá það. Af því ætla menn
að álit Jette’s sé, að ráðherrana beri
að sýkna. — 10. þ. m. vék Angers
Mercier og öllum hinum ráðgjöfun-
um frá völdum. En þeir Mercier hafa
fylgi meira hluta þingsins, og er það
gagnstætt enskri réttarvenju að fylkis-
stjóri hafi rétt til að víkja ráðherr-
um frá völdum, sem hafa fylgi þings-
ins. Að líkindum er þetta tiltæki
einnig bókstaflega ólöglegt, með
því að landsstjórar í enskum nýlend-
um fá ávalt í hendr skriflega umboðs-
skrá („instructions"), er þeir taka við
völdum, og er á síðari tímum ávalt
£ þeim ákvæði á þá leið, að til
þess sé ætlazt („it is understood")
að þeir fylgi þeirri stjórnreglu Eng-
lands, að hafa jafcan þá eina menn
í ráðaneyti sínu, er hafa fylgi ins
þjóðkjörna þings. Þannig er þetta
venjulega orðrétt skráð. Sbr. Mills:
„Engl. constitution" og önnur lík rit.
Auðvitað eru fylkisstjórar hér skip-
aðir af landsstjóra í nafni og umboði
drottningar; en vafalaust er það til-
gangrinn að þeir fylgi sömu reglu;
umboðsskrár þeirra þekkjum vér ekki,
en teljum víst, að þær sé áþekt orð-
aðar. — Angers liefir kvatt Boucher de
Boucherville til að mynda nýtt ráða-
neyti, og hefir hann gert það. B. de
B. er aftrhalds-fiokksmaðr og verðr
að rjúfa þing til að reyna að fá meiri
hluta við nýjar kosningar. Þykir það
heldr óvænlega horfa. — Svo er óá-
nægja mikil í Quebec út af gjörræði
Angers, að við uppreist liggr, og hefir
Angers orðið að draga að sér vopnað
lögroglulið til lífvarðar sér.
fjögka BLAÐA Rós.
„Öldin“ er af fróðleik full,
Eánýtt þykir „Lögbergs“ kram,
,,Kringlan“ er að ’klippa gull’,
Um kyrkjuiuálin fjallar „Sam.“
S. .1. Schkving.
— Inplúenza geysar um austrríkin.
— Á EyfORD, N. D., eru orðin póst-
meistaraskifti. Mr. Jakob Eyford, sem
lengi hefir gegnt því starfi, hefir af-
salað sér því, en Mr. Ásvaldr Sigurö-
son tekið við þvi aftr.
— Fbá Mountain-málpundinum er
skýrsla á öðrum stað í blaðinu. Ilr.
Björn Halldórsson stýrði fundi.
— Járnbrautabslys varð á braut-
inni milli Park River og Edinborg,
N. D., 16. þ. m. Spor bilaði við brú-
MÁLFUNDRINN Á MOUNTAIN.
12. þ. m. var á Mountain, N. D„
haldinn málfundr sá sem Menn-
ingarfólagið þar hafði stofnað til
og auglýst í „Heimskringlu". Um-
ræðuefnið var skólamálið. Presta-
faðirinn lir. Þorlákr .Tónsson (frá
Stóru-Tjörnum) hafði lofað að taka
| að sér að „innleiða“ umræðurnar,
þ. e. setja málið fram frá sjónarmiði
kyrkjufélagsins. En er á fund kom,
þá birtist prestafaðir eigi til að
„reifa málið“. Það var því eigi
annað fyrir en að hin hliðin byrj-
aði, og töluðu þeir frá þeirri hlið
bræðrnir ' Magnús lögfræðingr Brynj-
ólfsson og Hon. Skafti Brynjólfsson
senator. Sýndu þeir með ljósum
rökum fram á þarfleysu skólans sem
eflingar og viðhalds stofnunar íslenzlts
þjóðernis og íslenzkrar þjóðment-
unar; einnig sýndu þeir fram á,
hve langsamlega fyrirtækið væri of-
vaxið kröftum Islendinga hér í álfu,
og hve rangt það væri að vera að
sníkja út úr jalþýðu peninga í þetta
fyrirtæki. Þeir bræðr mæltu, svo
sem þeim ei' eiginlegt, með mælsku,
röksnild, stillingu og stakri kurt-
oisi.
Eftir að umræður vóru byrjað-
ar kom Þorlákr á fund, svo og séra
Friðrik Jónsson Bergmann frá Garð-
ar. Séra Eriðrik tók svo til máls
til varnar skólanum. Hann byrjaði
með því að leggja á hraðan flótta
burt of þeim vígvelli, sem kyrkju-
félagið og forvígismenn skólamáls-
ins hafa staðið á hingað til, að því
er akademíið snertir. Yar það auð-
séð, að hann treystist eigi að verja
þá skólahugmynd, og tók því það
ráð að fylgja dæmi Sankti Pétrs
og „afneita“ henni. Hann reyndi
þó að breiða yfir flótta sinn með
þvi, að halda því fram, að hér væri
verið að tala á móti hugmynd, sem
ekki væri til og aldrei hefði til
verið hjá kyrkjufélaginu og forvíg-
ismönnum skólans. Það hefði aldrei
verið tilgangrinn að stofna skóla til
eflingar og viðhalds íslenzkri tungu
og þjóðlegum bókmentum, og þeir
sem væru að berjast gegn þessu,
væru því að berjast við skuggann
sinn. Tilgangrinn með stofnun aka-
demísins væri eingöngu sá, að koma
upp kenslustofnun, þar sem Is-
lendingar ættu kost á að nema
biblíufræði og yfir höfuð lúterska
guðfrœði. Vitaskuld yrði þar kent
að auki ýmislegt í öðrum náms-
greinum, sem nauðsynlegt væri að
nema, og það yrði gerðr kostr á
að nema þar íslenzka tungu, eins
og við ýmsa aðra skóla ætti sér
stað hér í landi. En guðfræðin væri'
aðalatriðið og tilgangrinn. — Með
því þessu væri nú þannig háttað,
þá væri þotta skólamál einkamál
lúterska kyrkjufélagsins. Það og
þess meðlimir að eins ætluðu að
stofna skólann í sínar þarfir ; þeir
hefðu hvorki leitað né óskuðu styrks
eða stuðnings annara, sízt vantrú-
armanna, sem þannig væri mál
þetta alveg óviðkomandi; það væri
ekkert almenningsmál Vestr-íslend-
inga, heldr að eins einkamál kyrkju-
manna. Allar umræður um það og
afskifti af því af hendi utankyrkju-
manna væru því slettirekuskapr.
j Það hefði verið vitnað hér í rit-
| stjórnargrein í Öldinni um' þetta
mál. Það vissu nú allir, að Jón
Ólafsson væri svo hringlandi í skoð-
unum, að hann skifti þeim eins
greiðlega eins og aðrir menn hefðu
fataskifti. Hann kvaðst ekki lesa
Öldina, að eins hefði hann af hend-
ingu séð eitt blað af henni með
kafla af ritgerð um skólamálið. Það
væru til blöð og menn svo fyrir-
litleg, að enginn heiðvirðr maðr lyti
svo lágt að gefa þcim gaum. Þoss
konar blað væri Öldin og þess kon-
ar maðr væri Jón Ólafsson. Auk
þess var ræða Eriðriks prests full
af háði, slettum og hnífilyrðum til
einstakra manna, vitaskuld „van-
trúar-manna“, og hafði verið megn
þjóstr og geðsæsing í honum alla
tíð meðan hann talaði; var það
flestra manna mál, að jafn-dónadurgs-
lega hefði %ldrei neinn maðr
annar fram komið á almennum
málfundi í því bygðarlagi. ■—
Barði G. Skúlason heitir wngr og
gáfaðr maðr, einkar-mannvænlegr og
kurteis, sem hefir stundað nám á
ríkisháskólanum í Grabd Forks* og
ætlar að halda því fram eftir ný-
árið; hann er nú kennari við al-
þýðuskóla; hann hafði leyft sér að
inna mjög hógværlega eftir því,
livað kyrkjufélagið ætlaði sér að
gera við samskotaféð til skólans,
ef svo færi, sem að líkindum léti,
að útséð yrði um, að skólinn kæm-
ist aldrei upp. Séra Friðrik kvað
því fljótsvarað, að nokkru af því
mundi verða varið til að senda
þennan snáða (B. G. S.) á einhvern
nýtan skóla til að „læra betr“.
Þetta er svona eitt litið sýnishorn
af tóni og kurteisi prestsins.
Barði svaraði honum aftr og
' tjáði honum þökk fyrir hugulsemi
kyrkj ufélagsins við sig. Hann sagð-
ist þegar í kveld finna það á sér,
hve menntunardrjúgt allt það væri,
seil kæmi úr þeirri átt; hann hefði
þegar í kveld lært ýmislegt. al'
séra Eriðriki, t. d. að þegar maðr
væri fátækr af röksemdum, þá mætti
bæta það tuluvert upp með per-
sónulegum hnífilyrðum til einstakra
manna og illyrða bakbiti um fjar-
verandi mönn, sem ekki væru við
til að bera hönd fyrir höfuð sér;
þetta væri víst einstaklega lúterskt.
Bræðrnir Magnús og Skafti svör-
uðu sóra Friðriki og minntu
hann á, að eftir því sem hann
hefði talað á kvrkjuþinginu í Nýja
fslandi, eftir því sem nefndarálit-
ið þar um skólamálið, undirskrifað
af honum sjálfum, bæri með sér,
og eftir því sem fram hefði kom-
ið í blöðunum af hendi hans og
annara, sem hefðu haldið fram skóla-
málinu, þá hefði tilgangr skóla-
stofnunarinnar átt að vera almennr
mentaskóli fyrir fslendinga hór sér-
staklega, og að efla þekking á ís-
lenzkum þjóðlegum bókmenntum.
Þessu hefði verið haldið á loft
sem fyrirtæki, sem allir íslending-
ar hér í landi ættu að styðja, því
[Framh. á 2. d. 3. bls.].