Öldin - 20.01.1892, Page 2

ÖLDIN
gefin fit hvern Miðvikudag
að 17 McMicken Str. (12th Str. S.]
af OLAFSSON & CO-
(II. Olafsson. M. Peterson.)
Ritstjóri og ráðsmaðr
(EDITOK & BUSINESS MANAOEK):
Jón Olafsson
ÖLDIN kostar: 1 ar $1,50; 6 mán
$0,80; 3 mán. $0,50. Borgist fyrirfram.
Á íslandi kostar árg. 4 kr.
Auglýsinrja-verð: 1 þuml. dálks-
lengdar eitt sinn $0,25; 1 þuml. 1 mán
$1,00; 3 mán. $2,50; 6 mán. $4,50; 15
mánuði $8,00.
Sendið peninga í registreruðu þréfi
póstávísun (P. O. Money Order) eða
Express Co. ávísun eða ávísun á hanka
í Winnipeg (ekki á utanbæjarhanka).
Öli bréf og borganir sendist til:
Olafsson § Co. - - - P. O. Box 535.
Winnipeg, Man.
Vestrfarirnar
virðast enn vera rauð dula í aug-
um einstöku inannýgra holakálfa
heima. „Austri“ ber þess merki
núna í liaust, þar sem hann tiyt-r í
þrem bloðum langa ritgerð í 9
sundrlansum stúfum eftir Guðrrmnd
Hjaltason. Synd er nú saint að
kalla aðra eins meii lsysis-rýju og
( luðmund ,,mannýga“. Hann kemr
í ritgerð þessari fram eins og hann
hefir ávalt og alstaðar komið fram
í því sem hann hefir ritað, sem
ekki illa náttúru-skynugr ináðr, sem
hefir fengið lúsarlega lítinn sultar-
skamt af barnakennara-fræðslu, sem
b.nn hefir ekki einu sinrii getað
melt; eri liann hafði frá öndverðu
ákaflegt álit á sjálfum sér sem ein-
hverju veraldar-viðundri; og þegar
hann var búinn að kynnast jözk-
um tréskóm og Grundtvigsku í As-
kov, varð hann uppblásinn mjög
yfir lærdómi sínurn ; þetta er það
sem hefir skemt Guðmund, sem að
upplaginu virðist vera allra bezta
skirin, sem ekki vildi nokkurri mús
gera mein. En hann heyrir til
þeim leiðinlegasta flokki mannkyns,
sem til er á guðs grænni jörð:
leirskáldum, S'UU halda þeir sóu
skáld, eða ef menn vilja það heldr:
skáldum, sem þjóðin finnr ekki
púðrið í; skáldum, sein enginn
viðrkennir að sé skáld, nem“ þeir
sjálfir. í einu orði: hann er Torf-
hildr á tréskóm og í brókum.
En Guðmundr er líka heimspek-
ingr í óbundnu máli—með öllurn
inum sömu einkennum. Sama ein-
falda, ópraktiska sálin, hátt uppi í
skýjunum og alveg laus við allan
grundvöll í veruleika jarðarinnar—
allra-elskuverðasta sál, ef hann væri
ekki svo uppþembdur.
Ritgerð hans í ,,Austra“ er í
augum vor, sem þekkjum dálítið
til Ameríku af sjón og raun, ekk-
ert annað en langa-vitleysa, sem
oss verðr helzt fyrir að hlæja að.
Yitið þið, piltar og stúlkur, af
hverju þið hafið ttutt til Ameriku 1
Hvað knúði ykkr af stað 1 Vér
þorum að veðja öllum „Fjóludaln-
um“ að þið getið ekki svarað því
eins rækilega og rétt eins og hann
Guðmundr, sem aldrei hefir Jfarið
til Ameríku. Hlustið þið nú bira
á. Vér gefum Guðmundi orðið;
„Vegna hvers flytja menn úr einu
landi og í annað?“
Svar :
1. til þess að reyna að verða ríkari.
2. til þess að afla sér frægðar.
3. tif að leita frelsis.
4. til að elta frændr og vini.
5. til að leita sér gleði og skemtana
yflr höfuð.
6. vegna atvinnuskorts.
7. af nýjúngagirni.
8. af leti og von um hægð og næði.
9. af óeirð og hringlandahætti.
Flestir álítr Fljótsdals-heimspek-
ingripn að flytji sig af einhverri
einni af þessum orsökum. .,En marg-
ir flytja sig“ líka ,,af íleiri en einni
af þessum orsökum til samans“.
Hjálfr hefir heimspekingrinn flutt
sig úr einu landi í annað og dval-
ið erlendis (í Noregi og Danmörku)
um nokkur ár. En hann hefir ekki
frætt lesendr um, af hverri af þess-
um orsökum hann flutti síg úi einu
landi í annað. En svo mikið er
víst, að annaðhvort hefir þið ver-
ið afeinhverri af þessum orsökum eða
öllum þeim til samans; því að aðr-
ar orsakir þekkir hann ekki og
getr ekki hugsað sér.
Vór finnum enga freisting til að
fara að rannsaka þessa 9 flokka af
orsökum til vestrfara. En vór látum
oss nægja að benda á að flestallar
þeirra eru alveg siðferðislega rétt-
mætar orsakir. Vilja ekki flestallir
heime á gamla Islandi verða rík-
ari t Og er það ekki réttmæt og
góð löngun, ef leitazt er við að
fullnægja henni á heiðarlegan og
ráðvandlegan hátt 1 Er ekki sú löng-
un sporinn til mests dugnaðar og
framtakssemi? f>að tjáir ekki að
koma með það, að allir neyti ekki
ávalt heiðvirðra ráða ti.1 að full-
nægja þessari löngun. Það er eng-
in sú tilhneiging tii í mannsins
brjósti, hve saklaus og enda góð
sem hún kann að vera í sjálfu sér,
að ekki verði hún til ills, ef henni
er fullnægt á óráðvandlegan hátt.
Eða er nokkuð ilt í því að
afla sór frægðar? Sönn frægð er
að eins ávöxtr heiðarlegs starfs. —
Er það víta'vert að leita sér frelsis?
Eða að vilja vera nálægr frændum
og vinum? Eða að leita sór gjeði?
Eða að leita sér atvinnu? Eða að
vilja fræðast um og læra að þekkja
eitthvað nýtt — víkka sjóndeiidar-
liring lífsins % Eða vilja eiga fcægð
og næði 't
Höf. segir sig „vanti skýrslur
ytir [á að vera: um] fjárgróða og
eign inna ameríltönsku Islendinga“.
Það er sjálfum honum að kenna.
Blöðin hafa birt slíkar skýrslur
um heil bygðarlög hér. Og margr
mundi ætla að höf. hefði legið
nær að lrynna sér málið áðr en
hann fór að rita um það.
Höf. hefir lært svo mikið í
landafræði, að hann veit, að Ame-
ríku er skift í Norðr-Ameríku og
Suðr-Ameríku. En avo er nú líka
úti fyrir honum. Hann segir, „báð-
ir þessir álfuhlutar sé þrefalt stærri
en Evrópa“. Þeir eru nú meira
en fjórfalt stærri. Hann segir að
Ameríka hafi þrefalt færri íbúa, og
sé þó „að öllum jafnaði eins frjó-
söm“ eins og Norðrálfan. En samt
heldr hann því fram 1 alvöru, að
hér í álfu sé að verða of þröngt
fyrir fólkið. Hann sér ekki neina
mótsögn í þessu I
Menn, sem svona álykta, kunna
nú ,að vera heilmiklir spekingar í
sínum aUgum sjálfra. En hór vestra
þykir okkr fira betr á því, að
menn læri að hugaa áðr en þeir
fara íið skrifa.
Það geta líklega fæstir af Vestr-
Islendingum gert að sór að brosa,
þegar Fjóíudaís-heimspekingrinn fer
að lýsa því íyrir löndum Jieima,
hve afar-örðugt það só að gera
„grassléttur“ að ræktuðu og byggi-
Jegu landi. Meðal annara annmarka,
sem því kváðu vera til fyrirstöðu
hór, eru „jarðskjálftar, villidýr og
villiþjóðir“ (!!!).
Vér höfum ekki rúm til að elta
allar vitleysuimr í greinum þessum,
því síðr sem þær eru svo barma-
fullar af þeim að iít af flúir, svo
sem þegar höf. tekr misskilin og
ýkt orð Henry George’s um glæp-
samlegi meðferð á þurfalingum í
einu fátækrahúsi í New York, og
ályktar, að svona só áetandið hver-
vetna í Ameríku. Það er rótt eins
og ef vér hór véstra, sem lesið höf-
um um barnamorð þeirra madömu
Madsen og Móritz Halldórssonar í
Kaupmannahöfn, héldum því fram,
að svona væri meðferðin á börnum
alment í Danmörku.
En þrátt fyrir alla ókostina og
annmarkana á Ameríku, þá ber þú
liöf. kvíðboga fytir, að menn haldi
áfram að fara vestr. Og það skýzt
óvart upp hjá honum, að það er
alls ekki velferð þeiria sem vestr
fara, ,sem hann ber fyrir brjósti,
heldr er hann eingöngu að hugsa
um það, að ,,landið“ (ísland) bíði
skaða. Véi' höfum nú svo oft og
þráfaldlega sýnt fram á það (meðai
annars í svarinu til Gröndals, í
„8kuld“ og víðar), að þjóðin á
Islandi hafi haft og muni einnig
framvegis hafa hag af vestrflutning-
um fólks.
„Að öanna mönnum að fara er ó-
mögulegt, eða pá að minnsta kosti
ögjörningr*-
segir höf.
„En mætti ekki hindra að mikið
fé fari út úr landinu? Ég er á því.
Leggjum duglegan toll á ríka
vestrfara! Ætla ég svo tollfróðum
föðurlandsvinum að skera úr, hvort
tollr sá yrði framkvæmanlegr og
hvernig honum eigi að vera háttað".
Fyrst og fremst er þessum skarp-
leiksmanni um að gera að leggja
á vestrfara duglegan toll. Svo,
þegar húið er að lögleiða álöguna,
þá á að fara að hugleiða, hvort
toll-lögin sé nú fiamkvæmanleg!
Það er alveg eins og mýsnar,
sem fyrst og fremst flýttu sér að
gera samþykt um, að það skyldi
bengja bjöllu á köttinn. Það væri
þjóðráð.
Svo fóru þær á eftir að hug-
leiða, hvort þetta væri nú fram-
kvæmanlegt.
Og í þeim hugleiðingum eru
þær enn!
Skyldi ekki fara líkt fyrir mon-
sér Hjaltasen?
Meðal markverðari uppgötvana
Fjóludals-Gvendar má það telja, að
séra Jón Bjarnason só „forsprakki
vorra ameríkönsku framfaramanna“.
Það hafa sumir hér vestra verið
að hugsa um að skjóta saman í
prerníu handa þeirn sem getr bent
á nokkurt framfara-fyrirtæki meðal
íslendinga hér vestan hafs, sem
séra Jún hali verið við riðinn.
Rit séra Jóns segir Gvendi'að beri
það moð sér, að „hann unni ætt-
jörðu sinni og reyni til að efla
bag bennar“. Sú ást og viðleitni
minnir oss að einkum hafi lýst sór
í því, að bauu hefir (í „Island að
blása upp“ og víðai') gert skop að
allri viðleitni frjálslynda flokksins
ú Islandi og baldið fram lýsing á
Jsiendingum, sem mjög líkist lýs-
iug Benedicts Gröndals á þeim.
Eina oi'ðið af viti í greininni
er þetta í niðrlaginn.
„Vér viljum gera lífið hór beima
svo aðgengifegt, að menn fýsi ekki
að fara vestr“.
É>etta er þjóðráð, betra en al'íir
útflutningstollar og útflutnings-bann-
lög.
Afnemið vistar-skylduna.
Greiðið vinnukonunum dálítið
meira í árskaup, en þær vinna hér
fyi'ir á hálfum mánuði.
Spennið uxa og besta fyrir grjót
vagnana í stað mauná.
Hættið að neita um uppfræðing
þeim börnum, sem ekki geta borg -
að kenslu. Gerið fræðsluna eins
Lía bverju barni eins og andrúms-
loftið.
Gerið þetta og ótalmargt annað,
sem brýn nauðsyn er á og auðið
ei' að gera heima.
Það vérðr affaradrýgst.
ORRUSTAN í SKLKIRK.
Það bafa orðið ýmsir kynlegir fyr-
irburðir, að sagt er, í söfnuðinum ís-
lenzk-lúterska í Selkirk í haust. Áðr
hafa þar eins og annars staðar kyrkju-
stólparnir gengið um kring eins og
grenjandi ljón, til að uppsvelgja sem
tíesta í söfnuðinn. En svo í haust
heíir farið að brydda á örðugleikum,
að sagt er, á því að fá að ganga inn
í söfnuðinn. Þeir sem inn hafa vilj-
að ganga, hafa orðið að ganga undir
sérstakt próf —* djöflatrúarpróf mætti
víst kalla það; og hverjum þeim,
seni ekki fyrirfanst nógu rétt-trúaðr
á þennan stórhöfðingja myrkraveldis-
ins, hefir verið neitað inntöku.
Kvis kom enda á, að meðlimaskrá
safnaðarins væri týnd, en á slíku er
nú ekki mark takandi.
í vikunni sem leið kom séra M.
J. Skaftason þar til þess góða og rétt-
trúaða bæjar ú leið sinni hingað til
Winnipeg.
Ýmsar guðræknar, en líklega ekki
vel rétt-trúaðar sálir, sem staðið höfðu
málþola lengi (því að enginn moli
hirýtr til Selkirkinga af borði ríka
mannsins í Winnipeg) fóru fram á
að fa dulitla salarnæring hjá séra M.;
báðu hann því að messa. Og svo
voru safnaðarfulltrúar beðnir u|n kyrkj-
una. Þeir gengu á ráðstefnu, báðust
fyrir og sögðu: „Eigi le‘ö þú oss í
íreistni", og kerlingar nokkrar báðu
hástöfum: „heldr frelsa oss frá ill-
um“. Og endirinn varð, að þeir báðu
séra Magnús að fara „norðr og niðr‘,
— kyrkjuna fengi hann eklci.
Dessu undu illa, þeir er þyrstir
vóru og hungraðir eftir orðinu, og
þeir settu upp skjal í nafni safnað-
arins, þess efnis að leyfa kyrkjuna,
og fengu undirskriftlr nær 70 safnað-
arlima, en það kvað vera langmestr
fjöldi þeirra. Svo liafði einn þessara
manna lykil kyrkjunnar í vasanum.
Og sá hefir ávalt mikið, sem lykla-
valdið hefir!
Safnaðarfnlltrúarnir sáu nú tvísýni
á að þeir íengju varið guðshúsið fyr-
ir „vantrúar“-prestinum. Keyptu því
járniiespu lieljarmikla og kengi og