Öldin - 03.02.1892, Síða 2

ÖLDIN
pffin iit livern MiðvikudafJ
að 17 McMicken Str. (12tli Slr. S.]
nf < M,a l'SSON’ CO-
(II. Ol.AFSSON. M. Pktkkron.)
líitxtjóri og ráösinadr
(EI)lloU A BISINESS MANAOEn):
Jtht Óloftwon
ÖI.DIN Uostar: 1 ár $1,50; 6 mán
$ 0,80; ;i mán. $0,50. Lloryist f\ rirfram.
Á Islandi kostar nrg. •! kr.
Airi/lýxiiii/u-eerð: 1 þuiiil. ilálks-
len<r<Inr eitt sinn $0,25; 1 þuiiil. I inán
41,00; 3 mán. $2,50; 0 íuán. $4,50; 11
mánudi $8,00.
Bcndiö pcuinga í re,ristreriiðu bréfi
póstávísun (i’. O. Money Order) eða
Exprcss Co. ávísnn eða ávísnn á fianka
í Winnipeg (ekki á ulaniiipjitriranka).
Öll tm f oji Iwrganir sendist til:
Olafnnon 4' O'o.----l’. O. l!ox 535.
Winnipeg, Man.
Hver er húsbóndinn ?
Vo ið 1890 var ég vtðstaddr á
kyrkjuþingi lúterska kyrkjufclags-
ins norðr við Islendingvfljót. Eg
var þi alveg nýkominn hingað til
lands heiman frí Islandi; ég var
þar st iddr sem fregnriti „Lö :hergs‘‘,
en kyrkjuftílagsmaðr var ég ekki.
Mér var sarnt, þátt ég væri van-
trúaðr utanfólags-besefi, tráað fyrir
því, betr en nokkrum af sjálfum
kyrkjufólagsbörnunum, að skrásetj
gerðir fund'.rins. Eg var nefnilega
kosinn fund vrritari, til nð skrásetja
það sem fram færi, og þar á raeð-
al ágrip af ræðum. Og í fundai'-
lok var i eiuu liljóði s vmþykt
þakkarávarp til míu fyrir, live vel
og samvizkusamlega ég hefði leyst
þetta verk af hendi. Eg get þessa
fyrir þá sök, að þvð vóru tveir
flokkar upjii á því þingi, og þeg-
ar báðir viðrkendu rótthermi niitt
og þótti þvð sórstakrar viðrkenn-
ingar vert, þi má taka það v ott
þess, að ég hafi bæði skilið búðv
máisaðila og haft viðleitni á að
gera öllum rétt.
Eitt af því sem ætlaði að verða
verulegt ágreiningsefni þvr, vartill.
tól breytingar á kyrkjuþingslögun-
um um vald forseta. Svo er ákveð-
ið í fól.lögunum, að forseti skuli
skera úr ágreiningi, sem upp komi
safnaða milli, eða innan safnaðar.
Ný-Islendingar vildu fá þessu breytt,
afnumið úrskurðarvald forseta (og,
við áfrýjun : kyrkjuféiagsins) í mál-
um, sem væru innansafnaðar-mál.
Og fyrir þeirri breyt.till. greiddu
9„ fulltr. atkvæði, en 22 á móti; 3
vóru fjarverandi. Mér fanst auð-
sjáanlegt af umræðum þessa múls,
að meiri hlutínn gerði sór en0a
grein fyrir þeim skynsamlega hugs-
unargrundvelli (princip), sem ágrein-
ingrinn spratt af. Alt vóru pev-
sónulegar tilfinningar Og cl/8 hu,-
boð. Ég hafði orð á þessu þá við
ýmsa, bæði við hr. G, Thorstein-
son á Giinli, er bezt varði breyt-
ingartillöguna, og eins við kunn-
ingja mína ýmsa úr raeiri Mulai -
um. Ég veit t. d. að hv. Friðjón
Friðriksson ( Glenboro mun minn-
ast þess enn, og eins hyggóggeri
Páll Bái'dal og sóra Fr'ðrik Bcrg- j
mann (ef hann vill n.u ía', að óg j
talaði uru við þá, að mór sýndist
hór vera að tefla um söinu frum-
reglu sern þá, er aðgreindi t. d.
upphaft. sérveldismenn og samveld-
ismenn í B ndaríkjunum í stjórn-
málum: þi reglu, að hver skýrt
aðskilin heild manna eigi að vera
eiuvöld yfir þoim málurn, er ein-
göngu vavða hana sjálf.v. Ilvert
ríki t. d. í Bvndvr. ætti að vera
fulirátt og einrátt um sín eigin mál,
og bandavaldið eð.v alvíkisvaldið ætti
að eins að hafa afskifti af þeim
málum, ev vaiða fleiri en eitt ríki
Þ.vð er sama frumieglan, sem Irar
halda fram, er þeir vilja stýra sjálf-
ir sínum málum ; sama vegJan, sem
vór Islendingar höfum fylgt jafnan
fvam, að vér ætturn að hafa full
ráð sjálfir yfii’ þeim málum, er vavða
Island eitt.
Þ.vð er home-rule spurniugin, sem
hér liggr undir; þ.ið er sjálfs-for-
ræðás-spuvningin; sam v frumreglau,
sam fýlgt er, þeg.vr hver sýsla er
látin ráða sínum málum, hver hreppr
sínum.
Að.vl-undii'staða alls frelsis er
þessi, að menn viðrkenni, að einn
og sérhver, hvort heldr einstaklingr
eða 8mærvi eða stærri félagsheild,
h.vfi ótakmarkaðan í'étt til að ráða
hverju því er varðar sjálfan hann
einn og enga aðra. Með öðrum
oiðurn: að frelsi hvers eins hafi
engin önnur takmörk, heldr en þau
sem leiða af jafnrótti annara til sama
frelsis.
Ef menn gera sór ljósa þessa
grundvallarreglu og viðrkenna hana,
þá vevðr ekki, og getr ekki orðið,
neinn ágreiningr um það, að þar
sem fóiag er til, sem skiftist í deild-
ir, þar ber hverri deild út af fyr-
ir sig fullr véttr til að riíða þeim
deildarmálum, sem í engu skerða
samkynja rót-t hinna deildanna.
Ef vór höfum nú þessa reglu
hugfasta sem þá eðlilegu frelsis-
reglu, er hvorki fari of né van,
hvorki hlynni að einveldi né stjórn-
leysi, þá vevðr oss ekki torvelt að
skera úr þeirri spuvningu, hvorir
hafi haft í'étt fyrir sór, meiri hlut-
inn á kyrkjuþinginu 1890 eða
minni hlutinn. Ef menn í söfn-
uðiuum greinir á t. d. um doll-
ars eða 50 centa virði í safnaðar-
veikningnum, þá má söfnuðrinn ekki
samkvæmt núgildandi ákvörðun
í'áða því sjálfr', hversu úr því skal
skera, heldr skal forseti kyrkjufé-
lagsins skera úr. Ef menn í söfn-
uði greinir á um, hvovt þeir eigi
að lofa presti sínum t. d. $ 600
eða $625 í árslaun, og meiri hlut-
inn vill láta pvestinn hafa $ 600,
hvaða vit er þá í því að minni
hlutinn, kannske einn eða tveir
vinir, frændr, mágar eða ineðhalda-
menn prestsins, geti skotið slíku
máli til fovseta kyrkjufólagsins og
veitt honum þannig skattálöguvald
á söfnuðinn, og það skattálöguvald,
sem engura takmörkum er bundið
öðrum en því, hvað minni hlutan-
um þóknast i.ð fara' fram á?
En svona eru nú lög lúterska
kyrkjufélagsins. Hvei' eínssti maðr,
sem er í minni hluta, máske al-
einn, urn eitthvert mál, gctr farið
með ágreining sinn til formanns
kyt'kjufólgasins og látið hann skera
ár, þótt inálið vavði að eins þann
eina söfnuð í fólaginu og komi
hinum söfhuðunum ekkert við.
Ilávaði meiri hlutans í kyrkju-
lólaginu hefir sjálfsa t aldrei gert
sér grein fyvir afleiðingunum af
þessari ákvörðun, t. d. að hún gæti
lagt skatt-álöguvald í söfnuðunum
í hendr forsota kyi'kju'’élagsins, ef
minnihlutinn vill haga svo tillög-
um sínum.
Eins og kunnugt er, er þ ið að
verða brennandi spnning nú í fleiri
en einum sffnuði, hver að róttu
lagi eig! r.'.ð yfir kyrkjum eða öðr-
um samkomuh.'s m saíhaðvnna.
Ui'skurðr náveriuli forseta kyrkju-
félagsins láterska /sóra Fr. J. Bei'g-
manns) hefir vakið ýmsa upp af
s'. e'h'.
Söfnuðr hefir re'st hér sam-
korouhús á s!nn kostnað, en svo
kemr forseti kyrk'u óla s ns o ;
fyrirbýðr söfnuðinum að no .u þessa
löglegu eign sína eftir vild sinni.
í þessu lýsir sór sú drotnunar-
girni og harðstjórnar valdfýsi, sem
samboðin vævi Itússakeisara eða
Itóma-páfi. Afnotaróttr og yfirváð
eru tekin af löglegum eiganda húss,
hann gerðr ómerkr að ráða sínu.
Og þó er engin ákvörðun í þessa
átt tií í kyrí-'juhlagslögunum.
öllu þossu er smeygt inn í
gegn um þetta ákvörðunar-glappa-
skot, að forseti skeri úr ágreiningi
í safnaðarmálum.
Yitaskuld er tæplega nokkur, sá
hlutr hugsanlegr í safnaðarmálum,
sem ekki megi raeð lagi og góðri
viðleitni gera að ágreiningsefni, og
þannig má draga alla mögulega
hluti undir úrskurðarvald kyrkju-
félagsforseta, og þannig practically
veita honuin rússneskt einveldi.
Og svo lét 6Óra í’riðrik sér ekki
nægja að fella í Selkirk úrskuvð,
sem gekk þvert olan í vilja ná-
lega alls safnaðarins, lieldr heimt-
aði hann með sjálfskyldu að safn-
aðarmenn skyldu þegar í stað greiða
atkvæði fyrir því að þeir mtluðu
sór að hlýða þessum úrskurði.
Hann lót þá jafnframt vita, að þeir
væru skyldir til að segja já, og að
þeii' sem ekki hlýddu sér til að
segja jú, yrðu reknir úr kyrkjufé-
laginu.
Þetta er að hirta sín börn með
hrísi kyrkjufélagslögmálsins og
þiýsta þeim svo til að kyssa á
vöndinn.
Getr verið þetta sé vétta aðfevð-
in við fullorðna, alvavlega, menn,
en stundum hefir það sem smærra
var sollið í brjóstum frjálsborinna
manna. J. Ó.
L Á N S V Kll Z L U N.
Blaðið Commercial víkr í síð-
aata bl. að bölvun lánsverzlunar-
innar, og bendir á að kiupmenn
megi sjálfum sér um hani kenna.
Einn bezti vegrinn til að koma
þeim ófc'gnuði af, væri það, að
kaupinenu hefðu tvenns konar verð
á vöru sinni: hærra vörð, er varan
er l nuð út, og lægra veiðer hún
er borguð út í hönd. Með sam-
tökum gætu kaupmenn kom’ð þossu
á, og væri það jafnt til hagræðis
þeim og skiftavinum þcirra.
FIIOSJÐ II VKITI TIL ÚTSÆÐIS
Sama bl. geti' þess, að undan-
farið hafi ýmsir bændr hér í fylki
fundiö upp á þeim búhnykk, að
nota frosið hveiti til útsæðis, og
sé þetta all-alment! Sumir, sem
ekki hafa skorið upp nema bezta
hveiti (nr I hard), hati solt alt
sitt góða hveiti, og keypt svo aftr
við litlu verði frosid hveiti til út-
s.'.'ðis. Blaðið segist rcyndar ekki
v.'ra fi'ótt urn hveitirækt, en samt
þori það að fullyrða, að þetta hátta-
lag só in mesta fásinna („extremely
foolhardy experiment'*). Það só ú
móti. heilbrigðri skynsemi og náttúr
legu eðli. Vér viljum bæta því
við, að ef mönnum væri kunnugri
arfgengiskenningin, um áhrif fov-
eblra á afkvæmi, útsæðis ú upp-
skeru, mundi engum detta slík fá-
sinni í hug. Englendihgar hafa
margreynt kynbætr á korntegund
um, og sýnt þar tueð fram á arf-
gengiseiginleikana hjá korntegund-
unum. En eins og menn geta bætt
kornteguud með því ár eftir ár að
velja bezta koruið úr til útsæðis,
þannig er og auðsætt, að menn
spilla tegundunum með því að hafa
skemt korn til útsæðis.
KYRKJU-ROTTU-KVIKINDIÐ
ber í síðasta númeri af vikuútgáfu
kyrkjublaðsins eftirlýlgjandi góðgæti á
borð fyrir lesendr sína :
„Ekki er tuddanum gaman!‘ Það
heíir verið vana-viðkvæðið mannaá rneð-
al hér í bænum. þegar minnzt hefir ver-
ið á síðasta nnmerið af öræstissnepli
þeim sem .Tón Olafsson á McMicken Str.
er að bögglast við að sarga'út í almenn-
ing. Eftir að þessi fáránlesra fígúra. sem
helir „þrogkazt niör á við‘, síðan til
þessa lands kom, með þeim einkenni-
lega hraða, er nú er nafnkunnr orðinn,
hefir óaflátanlega haft fyrir stafni í
marga mánuði að svívirða s’>ra Jón
Bjarnason og sverta hann í aiigum al-
mennings, án þess að e ra Jón hafi svar-
að með einu einasta orði, þá heldr nú
kempan enn áfram þeim árásum með
engu minni ósvífni og illmennsku en
nokkru ai imi áðr, meðan sr>ra Jón liggr
fyrir dauðanum. Sannast að segja liggr
við að oss furði á slíku athæfi. Ekki svo
að skilja, að oss þyki ekki slíkt sóma-
stryk koma mjög vel hcim við aöra
revnslu, sem vér höfum haft af Jóni Ól-
afssyni: vér höfmn heyrt stnngið upp á
því að premía verði boðin þeim manni,
sem geti meðrökum bent á nokkra ær-
legá taug í tuddanum, og oss dettr ekki
í htig, aðsú premía mundi nokknrn tíma
þurfa að borgast. En liitt liggr við, að
oss þyki furðú gegna, aö Jón Ólafsson
skuli. ekki lieimskari muðr en liaun er,
ætla sérað afla s<Y vinsælda meðal mót-
stöðumanna kyrkjnnnar með því aðsví-
virða menn sern harðast meðan þeir
liggja fyrir dauðanum. Það er augsýni-
lega hans skoðun, að í raun og veru séu
þeir sllir m'ðingar, sem hugsanlegt sé
aðmuni viljasinnahonum oghlað' hans,
Oft hefir sletzt upp á fvrir Vestr-íslend-
ingnm—ekki verðr því neitaö. En jafn-
ómótmælanlegt er það, að Jón Ólafsson
er ögeöslegasta þjóðar- sv í viröi ng’ n. sem
Vestr-Íslendingar hafa enn orðið að
dragast með“.
Það vita núallir, sem Öi.dina lesa,
að í stað þess að „hafa óaflátanlega
haft fyrir stafni um marga mánuði að
svívirða séra Jón Bjarnason", liefir
hvorki Öldin né ritstjóri hennar nokkru'
sinni fyr né síðar mælt eitt einasta
persónulegt óvirðingarorð til séra
Jons, og það þött fult tilefni hafi til
þitss verið gefið frá lians hálfn.
En það er ekki nýtt, að vilja gera
uinmæli oða álit um opi nbera starf-
semi mniM, að níði. Hvað er t. d.
sérstaklega sagt um séra Jón í 1(J. )lr.
blaðs þessa, sem kvikindið löghergska
S 'rstaklega vitnar til? Þuð eru born-
ar þar hrigður á, uð nokkur ástæða
sé til aö nefna séra Jon „forsprakka
vorra amerí könSku fratn:faramanna“.
I’etta ern allar þær „írásii", sem rit-