Öldin - 17.02.1892, Blaðsíða 1
ÖLDIN, an Icelandic AVeekly
Record of Current Events
md Contemporary Thought.
Subscr. Price $1,50 ayear.
Olafsson & Co. Puhlishers.
LD I N .
Advertising Rates:
1 inch single colúmn:
1 month; 3 mo’s; 6 mo’s; 1 year
$1,00; $2,50; $4,50; $8,00.
Adr.: Box 635, Winnipeg, Man.
I. 20.
WINNIPEG, MAN., MIÐKUDAG, 17. FEBRÚAR.
1892.
D i' í f a,
eins og sú sem úti var í gær, þyk-
ir almenningi ekkert sælgæti. — En
það er önnur drífa, sem útg. þessa
Maðs fagna og óska að aldrei linni;
það er drífan af nýjum kaupendum,
sem sífelt drífa að „Öldinni".
X v ( t.
Ýmsir hafa óskað að fá myndiha
af Jóni Ólafssyni keypta sérstaka. Yér
getum e k k i orðið við þeim tilmæl-
um. Hún fæst að eins keypt í sam-
bandi við „Öldina“. Hver sem send-
ir inn $1,75 fyrir nýja áskrift að
„Öldinni“, fær hlaðið frá hyrjun til
ársloka með mynd.
FRÉTTIR.
ÚTLÖND.
—- Enoi.and. Salisbury lávarðr hélt
nýlega ræðu í Exeter, sem mjög hef-
ir spilt fyrir stjórn hans. Hann kvaðst
auðvitað gauga að því vísu, að Glad-
stone komist að völdom við kosn-
ingar þær, er senn fara í hönd. En
hann lagði mikla áherzlu á, að hanri
bæri það traust til lávarðadeildar
þingsins, að hún spornaði móti bylt-
ingatilraunum Gladstones. Nú er eng-
inn hlutr til óvinsælli á Englandi en
sú hugsun, að lávarðarnir leyfi sér að
traðka vilja þjóðfulltrúanna, og alþýða
á Englandi er uppvæg út’ af þessari
ræðu' stjórnarforsetans.
I’uinzinn af Wai.ks kvað liafa
í liuga að lieimsækja Canada í vor.
Hans kvað vera von til New Yorlt
27. Maí, og ætlar að lialda þaðan til
Niagara Falls, ogsvo til Ottawa, hvað
sem lengra verðr. Hann hefir 30 föru-
nauta, og hafa þegar verið leigð handa
þeiin tvö neðstu gólfin í Falls Hotel,
Niagara.
Hubbekt Gladstone, sonr „gamla
mikilmennisins", er nýkominn heim
frá Nizza, þar sem faðir hans dvelr
nú sér til livíldar og heilsubótar.
Ilann segir faðir sinn sé, svo ern og
hraustr, sem fremst inegi verða, og
gangi á hverjum degi (i mílur (ensk-
ar)' sér til heilsubótar, og þreytist ekki
liót við það.
Næiiri lá rétt nýlega að stjórn-
in yrði undir í atkvæðagreiðslu í
parlíamentinu énska. , Orðrómr um ná-
in þingrof fer mjög vaxandi síðan.
— Þýzkaland. Dáinn er þar próf.
Th. Moiumsen, einn af lærðustu mönn-
um Þýzkalands, höfundr nafnkendrar
Rómverja-sögu, og mikill fjandmaðr
Bismarcks.
CANADA.
— Fyrir skömmu þóttist Dominion-
stjórnin hafa fengið boð frá Bandar.-
stjórn um, að senda nú nefnd suðr,
til að semja um verzlunar-samband.
Bandaríkjastjórn neitaði því að hafa
sent slík boð, en suðr fór þó Sir
.Tohn Thomson með tveim öðrum fé-
lögum sínum úr stjórninni. Komu til
Washington og fundu Blaine, en hann
vildi ekkert við þá sernja, nema þeir
hefði umboð Bretastjórnar. Sendu þeir
þá hraðskeyti til Salisbury’s lávarðar,
að hann sendi þeim umboð með mál-
þráðarskeyti. En hann neitaði því,
og varð svo ekkert úr samningunum.
Það er haft eftir Bandaríkjastjórn, að
við þessa stjórn, setn nú sé í Ca-
nada, reyni hún enga verzlunarsamn- j
inga.
WINNIPEG.
— Séra Jón Bjarnason liggr alt af
fyrir dauðanum, og tekr af og til út
mjög þungar þjáningar. Læknarnir
telja honum nú mjög litla lífs von.
— Séra Hafst. Pétrsson er hér um
| tíma, þjónar lút. söfnuðinum.
— Séra Er. Bergmann kom fyrir
j helgina að sunnan; prédikaði í lút.
kyrkjunni síðastl. sunnud. kveld.
— Rev. B. Pétrsson heldr guðs-
þjónustn í Pembina, N. D., næsta
sunnudag.
— Á Laugardaginn var féll dómr
í fullsetnum rétti í máli Hon Jos.
Martin’s gegn Free Press (Luxton rit-
stjóra), því er kviðdómr dæmdi í vor
í og sýknaði Luxton. Réttrinn segir,
að kviðdómendr hafi ekki skilið málið,
ekki svarað spurningum dómarans, og
því engan úrskurð gefið um það sem
var aðalefnið. Því dæmir réttrinn að
málið skuli tekið fyrir á ný. Þykir
nú alt þunglegar horfa fyrir Luxton.
Dómsatkvæði Bain’s dómara í mál-
inu þykir eitt ið vandaðasta dómsat-
kvæði, er hér hefir sézt í mörg ár.
— Únítara-samkoman á Assiniboine
Hall 10. þ. m. var fjölsóttari en til-
stofnendr munu hafa þorað að búast
við: 214 manns inni. Skemtanir vóru
margar auk tombólunnar: Formaðr
safnaðarins (Jón Olafsson) sagði menn
velkomna og stýrði samkomunni. Með
hljóðfæraslætti skemtu þeir herrar H. G.
Oddson og Wm. Anderson; með ræðu-
höldum Rev B. Petersson og Mr. B.
L. Baldwinson; með upplestri Mr. St.
Scheving, Mr. E. Hjörleifsson og Mr.
Jón Olafsson. Mrs. Pétrsson og Mr.
Anderson léku lítinn sjónleik (á ensku)
og þótti ágætlega takast. Af ræðu-
mönnum var sérstaklega góðr rómr
ger að inni frjálsmannlegu og drengi-
| legu tölu Mr. Baldwinsons. Mr. Schev-
j iiig- skemti líka fólkinu með því að
! „gera kraftaverk“, sem fór dásamlega
úr hendi. — Alls kom inn á samkom-
unni $72,50, og munu yfir $60 af því
vera hreinn ágóði. — Söfnuðrinn færir
öílum, sem studdu að samkomunni,
hvort heldr með gjöfum, skemtunum,
aðsókn eða á annan hátt, innilegustu
þakkir, ekki sízt fyrir þann umburð-
arlyndis og bróður anda, sem í öllu
kom fram af hendi þeirra, sem eru
annara trúskoðana.
— Unítarasöfnuðrinn hér hefir nú
keypt sér lóð undir ltyrkju, hornlóð-
ina (tvöfalda á breidd) rétt andspæn-
is lútersku kyrkjunni á norðaustr-
horni Nena og McWilllam stræta. Er
ætlazt til, að kyrlrjan snúi í norðr og
j suðr eins og lúterska kyrlijan og horfi
dyrnar í suðr. í lóðinni, (sem kost-
aði $400) eru þegar borgaðir $100, og
í kyrkjubyggingarsjöði munu nú vera
liðlega $70, og ámóta útistandandi í
loforðum, sem greiðast á á þessu ári.
Þetta þykir ekkert óefnileg byrjun,
þar sem ekki var byrjað að hugsa
um kyrkjubygging , eða sjóðsmyndun
fyrri en skömmu fyrir síðastl. jól.
— Ai.mæli er, að samkoma Úní-
tara 10. þ. m. liafi verið einhver in
bezta samkoma, sem hér hafi verið
haldin meðal landa.
ORÐABELGRINN.
Aðsbndingar úr öllum áttum.
DEILAN
t PRESB YTERA -K YRKJ UNNI.
Eftir N. Y. „Sun“.
Ið núverandi trúarbragða-uppnám
í Presbytera-kyrkjunni bvrjaði með
samtökum inna vitrustu manna gegn
kenningu kyrkjunnar um eilífa útskúf-
un, og hafa þau samtök vaxið urn
næstliðin 25 ár, jafnvel fyrst meðal
presta, sem vóru gæddir góðum til-
finningum.
Áðr var það siðr presta, að enda
enga prédikun án þess að lemja þess-
ari kenning inn í syndarann. Honum
var sýnd „in komandi reiði“; og inn
„eilífi bruni í díkinu, sem vellr af
eldi og brennisteini", var málaðr upp
fyrir honum með fjúkandi mælsku.
„Jafnvel eftir að þú hefir lifað í hel-
víti um allan aldr sólarinnar, tungls-
ins og stjarnanna, veinandi og stynj-
andi án augnabliks friðar eða hvíldar",
— sagði séra Jónatan Edward — „þá
skaltu þó vita, að þú ert ekki vit-
und nær enda þinna heiftarlegu hörm-
unga, og að reykrinn af þeim skal
stíga upp um ulla e . lalausa eilífð.
Líkamir yðar, so n hui'a verið brend-
ir og steiktir í þossum hvæsandi log-
um allan þann tíina, skulu þó ekk-
ert hafa eyðzt.—Þeir skulu halda áfram
að stikna gegn um e' :a eilífð enn,
sem ekki hefir orðið stj'tt um augna-
blik af því sem liðið er“. Andstygð
á þvílíkri voða-kenning gerði vart við
sig jafnvel á Jónatans dögum; en þó
hefir hún ekki getað haldið grimmum
klerkum frá að prédika um helvízkar
kvalir frarn á þennan dag. Smáin
saman varð það skoðun beztu presta
,og vitrustu leikmanna, að biblíukenn-
ingin þyrfti breytinga og endrbóta við,
kenningin um helvíti að falla og
Westminster-trúarjátningin að endr-
skoðast, til þess að steypa allri henn-
ar útskúfun á heiðingjum og óskírð-
um börnum. — Meðal þessara „beztu
rnanna" kyrkjunnar er Ilr. Briggs, sem
hefir lýst yfir því að bibiían, sé óá-
reiðanleg bók og að eilíf framför liggi
fyrir öllu mannkyninu. — Þannig hef-
ir ið mikla guðfræðislega ágreinings-
efni Presbytera-kyrkjunnar á þe»sum
dögum miðpunkt sinn í útskúfunar-
kenning lcristindómsins. — Mr. James
Mew heíir nú í mánaðarritinu „Nine-
teenth Century" tekið upp nokkra
staði eftir ina gömlu kyrkjufeðr írá
þeim tíma, er þeir vóru að festa kenn-
inguna um helvíti í kristninni, og
líkjast þeir staðir mjög út.málun séra
Jónatans Edwards. „Ef einn maðr sæi
þær píslir“, segir St. Steplianus, „gæti
hann ekki lirevft sinn minnsta fingr
áðr en hann dæi af liræðslu“. Hiero-
nymus og Tertullian þreytast aldrei
að telja mönnum trú um helvíti, sem
„velli af eldi og brennisteini". „Hvert
hræ af inum glötuðu er viðbjóðslegra
en miljón af froskum1’, segir Jeremias
Taylor. „Hver hugsjón af helvíti er
himnaríki í samanburði við hvað þaö
er í raun og veru“, segir St. Bona-
ventura. „Þeir glötuðu eru svo þétt
pressaðir saman í lielvíti“, segir einn
kyrkjul. rithöfundr, „að 100,000 miljónir
eru þar á einni þýzkri ferhyrn.mílu“.
Löngu fyrir daga séra Jónatans full-
yrti St. Thomas Aquinas, „að inir út-
völdu geti horft á píslir glataðra sálna
án minnstu óánægju yfir itjörum
þeirra’*.
Um það, hvar helvíti sé, liafa
verið mjög deildar skoðanir meðal
guðfræðinganna á öllum tímum kristn-
innar. Menn hafa hugsað sér það á
endum jarðarinnar, hinumegin á hnett-
inum, í miðri jörðunni, í Marz, í
tunglinu, í sólunni. Tertúllian, og síð-
ar Dante, komu því fyrir í miðri
jörðunni, til þess að geta fengið með-
al-afstöðu af inum ýmsu ágizkunum
guðfræðinnar, en loftleysi og ónóg víð-
átta hefir síðar gert þá ætlun vafa-
sama, og þá varð til sú hugmynd
meðal kristinna manna, að mestar
líkur væru til, að sálin mundi geyma
það í sér. Að helvíti sé kringlótt og
flatarmál þess óþekt, hefir verið drotn-
andi álit á öllum tímum af aldri
þess. Um fjölda íbúanna hefir verið
mikið þrætt. Eftir útreikningi þeirra
guðfræðinga, sem ætla þar heimili
öllum heiðnum mönnum, þá veltist
þar um í glóðinni miklu meira en
tveir þriðjungar af öllu mannkyninu.
„Meiri hluti inna dánu hefir farið til
helvítis", sagði séra Jónatan í ræðu,
er liann flutti að Enfield í Connecti-
cut 1741. Gulielmus Parisiensis reikn-
aði, að eingöngu djöflar í helvíti
væru 44 inilj. 435,566, — en aðrirjafn-
færir reikniugsmenn, og mikilsvirðir
guðfræðingar, segja þá miklu fleiri.
A síðasta þingi Presbytera, sem
haldið var í Detroit, sagði einn guð-
fræðingr, að Westminster-trúarjátning-
in dæmdi 30 sálir til helvítis á mín-
útu liverri, eða 43,200 á dag, eða 15
milj. 768,000 á hverju ári. — Dr. Louis
Du Moulin, prófessor í sögu að Ox-
ford 1860, sannaði með guðfræðinni,
að ekki einn af 100,000, nei, ekki einn
af miljón manna, alt frá Adam niðr
til hans daga, gæti verið frelsaðr. —
Michael Wigglesworth — í bók sinni
um „Dómsdag” — er þó svo nærgæt-
inn að ætla óskírðum ungbörnum veru-
stað í vægustu deildinni í helvíti.—
Siðuð tilttnning á vorum dögum getr
ekki liðið glötunarkenningu kristin-
dómsins lengr. Og af því eru sprott-
in in voldugn samtök beztu manna
til að steypa Westminster-trúarjátn-
ingunni. Og vonandi er, að helvíti
gömlu guðfræðinnar liverfi innan skams
úr trúarjátningu mótmælenda. En það
getr orðið að eins með því,aðbreytt
verði undirstöðu trúarinnar, ef luin
verðr ekki algerlega upxirætt. Mann-
félagið lilýtr í mörgum greinum að
breytast til ins betra, ef alþýða hætt-
ir að trúa eilífri útskúfun, og ótti
manna við hræðilegar afleiðingar, ef
þeir neiti kristinni trú, hverfr“.
Hvað dásamlega að útmálunin á
kvölum glataðra sálna hefir getað náð
festu í kenningutn kyrkjunnar á ís-
landi, má víða sjá í ræðum Jóns
biskups Vídalins og tleiri guðfræðinga
frá eldri tímum; en einna gerðarleg-
ust er liún þó i 49. sálmi út af hug-
vekjum Dr. Gerhards eftir séra Sig-
urð Jónsson á Presthólum, þar sem
þessi vers standa:
„Af einum neista í eymdar-glóð
ólíðanlegri pína stóð,
en þó kvintiu hér kynni sár
kvelja jóðsótt um þúsund ár“.
Minsta korn þá af minstu kvöl
er miklu þyngra’ en alt heims böl,
og þo að Adams arfarner
allir skiftu því jafnt með sér“.