Kvennablaðið - 31.08.1918, Blaðsíða 2

58
KVENNALBAÐIÐ
1883 verið gerð tilraun til að stækka kjöt-
skamtinn i öllum þeim 14 alþýðueldhús-
um, sem þá voru í Berlín, um 20 gröm.
En við útreikninginn kom í ljós, að þetta
hefði aukið dagleg útgjöld um 1,440 m.
og það hefði hækkað ársútgjöldin um 50,-
400 m. Þetta hefði haft í för með sér
algert tap, svo eldhúsin hefðu orðið að
hætta. — Á sunnudögum er venjulega
betri matur.
Sumir hafa áfelt frú Morgenstern fyrir
að láta nokkurn ágóða safnast af eldhús-
unum. En það segir hún nauðsynlegt til
ýmsra óvæntra útgjalda, sömuleiðis til
kostnaðar við seðlasöluna, og einkum til
þess að hlaupa upp á í dýrtíð, svo þá
þurfi ekki. að hœkka matarverðið eða að
minka matarskamtana.
Framan af unnu margar konur ókeypis
við þessi eldhús, t. d. við alla afhendingu
og matarskömtun, yfirumsjón og fleira.
Þær konur, sem þetta gerðu, voru kallað-
ar heiðursdömur. Þær voru 14 fyrir hverju
eldhúsi og skiftu störfum með sér einu
sinni í viku. í hverju eldhúsi voru að eins
4 launaðar konur, »húsfrúin«, sem gekk
næst yfirumsjónarkonunni og stóð henni
reikning á öllu, matseðlasöiustúlka, ein
eldabuska og ein framreiðslukona handa
hverjum 100 persónum. Húsfrúin átti
auðvitað að sjá um alt og standa reikning
á öllu fyrir stjórninni og aðalforstöðu-
konunni. Hún fór á fætur kl. 6 á hverj-
um morgni og opnaði eldhúsið, því þar
svaf enginn á nóttunni. Hún læsti því líka
sjálf síðast á kveldin og leit daglega eftir
öllu. Hún hafði ábyrgð á öllum áhöldum
og mat, mœldi alt og vigtaði. Hún mátti ekki
taka við nokkrum gjöfum eða prósentum,
hvorki frá verzlunum né öðrum viðskifla-
mönnum. Hún hefir einnig rétt og skyldu
til að rannsaka eldhúsfólkið, ef þurfa
þykir, og ásamt eldastúlkunni hefir hún
ábyrgð á gæðum og tilbúningi matarins
og að honum sé réttlátlega skift.
Á síðari árum hefir verið erfiðara að
fá konur til aðstoðar ókeypis, þótt það
sé eitt af þeim skilyrðum, sem frú M.
telur nauðsynleg til þess að slík stofnun
geti borið sig, af því þær konur hafi á-
huga fyrir málinu og geri alt til að láta
þessar stofnanir verða sem beztar og vin-
sælastar. Það hefir því nú á síðari árum
bæzt við fleira af launuðu fólki. — Þó
má telja víst, að nú síðan að stríðið kom,
og alt þetta fyrirkomulag hefir verið marg-
aukið og bætt á allan hátt, og þá eink-
um hagfræðilega, þá hafi konur gefið sig
fram sem sjálfboðaliðar til allrar umsjón-
ar við þau. Vinnan hefir verið gerð af
konum, sem þurftu að fá atvinnu og
launin farið til þeirra til viðhalds heimil-
um þeirra.
Því miður höfum við ekki enn þá nein-
ar ýtarlegar skýrslur um alla sjálfboða-
vinnu þýzkra kvenna í þessum efnum. En
í aðalatriðunum voru það þær, sem í
gegnum einstakar konur og sambands-
kvenfélög og í sambandi við bæjarstjórnir
og landsstjórn komu því fyrirmyndar dýr-
tíðarfyrirkomulagi á alþýðueldhús sín, sem
frægt er síðan orðið og margar þjóðir
hafa lært meira eða minna af.
Frú Morgenstern hefir meðal annars
gefið út litla handbók og matreiðslubók
handa alþýðueldhúsum, sem ágæt er, og
margt má af læra, jafnvel þótt þau kunni
að verða rekin á annan hátt að meiru eða
minna leyti, og undir öðrúm skilyrðum
og kringumstæðum. Grundvallarreglurnar
verða þó ætíð þær sömu og aðalskilyrðin,
fyrir góðum hagfræðilegum árangri: hag-
fræðilegt víðsýni, fyrirhyggja, nýtni, spar-
semi og ströng ráðvendni, — að ógleymd-
um áhuga fyrir þessu máli og kærleika
til þeirra, sem eiga að njóta góðs af því,
og þeirrar hugsjónar, sem þessi starfsemi
er sprottin upp úr.
Þessar reglur telur frú Morgenstern nauð-
synlegar, ef rekstur alþýðueldhúsanna á
að ganga vel:
1. »Ad þegar í bgrjun hafa alt fyrirkomu-
lagið einfalt og hagfelt, að viðhafa spar-
semi í öllu, þar sem því verður þá komið
við, án skaða fyrir framtíðarrekstur
stofnunarinnar, ef hún á að verða til