Alþýðublaðið - 27.02.1907, Blaðsíða 1

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FRELSI — JAFNRÉTTI — BRÆÐRALAG
MÁLGAGN VERKMANNA OG JAFNAÐARSINNA Á ÍSLANDI
2. BLAÐ
REYKJAYJK, MIÐYIKUPARINN 27. FEBRÚAR 1907.
II. ÍRG.
alÞýdubláðið
lcemur út vikulega (52 tbl. á ári). Kostar 2 kr. inn-
anlands, 3 kr. erlendis. Gjdlddagi 1. október.
TJtgefandi: Hlutafélag í Reykiavík. Ritstjóri og
ábyrgðarm. Pétur G. Guðmundsson.
Skrifstota og afgreiðsla í Austurstraeti 10.
Harðindi.
Kæra foldin fanna,
fjarri heimsins glaum ;
um þig örmum spanna
ísar hafs í straum.
Gegnum himins hriðarskjá
andar helsárt krapakul
kjöltu þína á,
Hagl og hélugrátur
hvarminn lauga þinn,
stormsins hrokahlátur
hrukkar þína kinn,
brjóst þitt gnagar gaddsins tönn,
skaut þitt liulið alt er í
ís og kaldri fönn.
Nóttin blæju blakka
breiðir á þitt skaut;
inn i henni hlakka
hverskyns böl og þraut;
út í þennan hulu-hjúp,
er sem heyri’ ég andvörp þin
óma, þung og djúp.
Köld eru kjör þín móðir,
klaka undir lás
drúpa dalir hljóðir;
döpur tímans rás.
hélugylta harmarún
skrifar gegnum skort og neyð
skýrt á þína brún.
Börn þín kvíða kenna,
kalt er tímans spil,
altaf er að fenna,
ekki rofar til;
hungruð skepnan hnipir mörg,
megni þrotin megurð af,
mænir eftir björg.
Hvert skal huga stefna ?
Hvar er skjól að sjá?
Nú þarf ei að nefna
neina björg að fá,
enginn getur öðrum þægt,
— þar í hverjum þýtur skjá:
»það er ekki hægt«,
Ljóss og lifsins herra
látlu rofa til.
Láttu þrautir þverra
þína hjálp ei dyl.
Sjáðu landið sveipað snjó ;
gæzkuríka guðdómsvald
getðu hjálp og fró.
Breiddu’ á himinbrána
hroshýrt geisla-vaf.
Fanna-hengjur hlána,
hlíðum láttu af.
Láttu gegnum himinhvel;
svifa mjúkan sumarþey,
svo alt fari vel.
Svbj. Björnsson.
Ág-rip ai' sögu
jafnaðarkenningarinnar.
i.
Jafnréttiskenningin, sem nú er
efst á baugi hjá frelsis- og mann-
vinum heimsins, er tiltölulega ný
kenning. Það eru ekki nema rúm
hundrað ár síðan hún byrjaði að
mynda nýja stefnu í þjóðfélags-
skipun mannanna. í raun og veru
eru þó jafnréttishugmyndirnar eld-
gamlar, jafngamlar ójöfnuðinum,
fæddar og uppaldar samtímis og
samhliða honum, bó þær væru í
svo miklum minnihluta fram eftir
öllum öldum, að þeirra varð varla
vart. Meðan menningin var á svo
lágu stigi, að hver einstaklingur
hugsaði að eins um sjálfan sig, eins
og dýrin, vóru þess konar hug-
myndir ekki til hjá öðrum en þeim,
sem sköruðu fram úr, í mentun og
stjórnfræði, og þó svo óljósar og
óákveðnar, að þær gátu engin áhrif
haft í framkvæmdinni.
Sá maður, sem fyrstur, svo menn
viti, hugsaði sér þjóðfélagsskipun
bygða á grundvelli jafnaðarins, var
gríski heimspekingurinn Plató, sem
uppi var á 4. öld f. Kr. Eftir hans
kenningu áttu vitrustu og beztu
mennirnir að stjórna, þeir áttu að
efla mentun og siðgæði og alt það,
sem horfði til almenningsheilla. Þeir
máttu ekkert eiga sjálíir annað en
laun þau, sem þeir fengu hjá þjóð-
inni fyrir starf sitt. Hver maður
átti að stunda það starf, sem hann
kaus sér sjálfur og var færastur til,
eða hneigðastur fyrir. Konur og
karlar áttu að hafa sömu réttindi.
Kæmist á ójöfnuður meðal stétt-
anna, svo að sumir yrðu ríkir en
aðrir fátækir, eða kæmust þeir menn
til valda, sem ekki hefðu vit á að
stjórna eða vanræktu mentun og
uppeldi, sagði hann lokið friði og
farsæld þjóðfélagsins, og það vera
fallið í heljargreipar einveldis og
harðstjórnar.
Hugmynd Plató’s var jafnaðar-
stjórn, bygð á réttlæti, vizku og
mannelsku, en hann gerði sér ekki
far um, að gera þessa hugmynd að
veruleika og þar af leiðandi varð
hún að engum notum.
Svo liðu aldir fram, þar til Kristur
kom til sögunnar. Hann lét sér
ekki nægja með heilabrot og hug-
myndasmíði, heldur reyndi þegar
að koma hugmyndunum í fram-
kvæmd. Hann hataði hræsni og
yfirdrepsskap, auðvald og kúgun.
Kærleikurinn var hans æðsta boð-
orð. Hann kendi, að allir menn
væru börn eins föður, allir bræður,
með jöfnum réttindum og jöfnum
skyldum, og ættu því að breyta sem
bræður hver við annan. Auðsafn
og óhóf áleit hann stórsynd og sálu-
hjálparglötun. Nýja testamentið er
fult af dæmum, sem sýna þetta, t.
d.: »Hægra er úlfaldanum að ganga
í gegnum nálaraugað en ríkum
manni að komast inn í himnaríki«.
Margir hafa skilið þetta svo, að hér
væri ekki um veraldlegan auð að
tala. En ekki þarf nema eitt dæmi
af mörgum, til að sanna, að svo
er þó. Þegar ungur maður vellauð-
ugur spurði Krist einu sinni, hvað
hann ætti að gera til þess að öðl-
ast eilíít líf, svaraði Kristur: »Viljir
þú alger vera, þá far og sel eigur
þínar og gef þær fátækum, þá munt
þú fjársjóð eignast á himni«.
Kristur var sjálfur fátækur hand-