Alþýðublaðið - 10.03.1907, Page 1

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FRELSI — JAFINRÉTTI — BRÆÐRALaG
MÁLGAGN VERKMANNA OG JAFNAÐARSINNA Á ÍSLANDI
REYKJÁYJK, SUNNUDAGINN 10. MARZ 1907.
4. BLAÐ
alÞýðubladid
lcemur út vikulega (52 tbl. á ári). Kostar 2 kr. inn-
anlands, 3 kr. erlendis. Gjalddagi 1. október.
Utgefandi: Hlutafélag i Reykiavík. Ritstjóri og
ábyrgðarm. Pétur G. Guömundsson.
Skrifstola og afgreiðsla í Austurstraeti 10.
Ágrip af sögu
jafnaðarkenningarinnar.
IV.
Andleg og verkleg menning
Norðurálfuþjóðanna fór óðum í
vöxt, er aldir liðu fram. En ójöfn-
uðurinn óx að sama skapi. Marg-
ir menn, sem fram úr sköruðu
að vitsmunum og framkvæmdum,
neyttu þeirra yíirburða til að gera
þá menn að þrælum sínum, sem
miður stóðu að vígi. Ofríki auð-
manna og stjórnenda myndaði
eymd og örbyrgð meðal lægri
stéttanna, eða verkalýðsins. Frels-
is- og jafnaðarhugmyndir komu
að vísu fram hjá einstökum mönn
um, en vóru kæfðar niður jafn-
liarðan. Þær vóru flestar ílausu
lofti bygðar og náðu ekki að
festa rætur í framkvæmda- og hug-
myndalífi fjöldans. Leiðsvofram
um miðja 18. öld. Þá kom mað-
ur til sögunnar, sem bar gæfu og
getu til að blása lífi í þessar hálf-
dauðu hugmyndir. Það var fransk-
ur maður Rousseau að nafni (frb.
Rússó). Hann var vitsmunamað-
ur mikill og undarlega skapi far-
inn. Hann hlífðist ekki við að
brjóta bág við skoðanir og kenn-
ingar samtíðarmanna sinna. Hann
sá greinilega á hvern glapstig
menningin, svokallaða, var kom-
in, og hann sá fyrir, hvernigfara
mundi, ef einstakir menn hefðu
takmarkalaus sérréttindi og beittu
þeim á sama hátt framvegis. Hið
eina, sem gat forðað mannkyninu
frá spillingu og eyðileggingu, var
í hans augum, jöfnuður i eigna-
réttindum og yfirráðum. I riti
sinu um »orsakir ójafnaðarins«,
segir hann meðal annars: »Sá,
sem fyrstur fann upp á því, að
afgirða jarðarblett ogsegja: Þetta
er mín eign, og gat íengið aðra til
að samþykkja það, — hann er höf-
undur þeirrar þjóðfélagsskipunar,
sem við eigum nú undir að búa.
Hversu marga glæpi, mörg morð,
margar styrjaldir og mikla eymd
hefði ekki sá maður komið í veg
fyrir, sem hefði haft framsýni og
djörfung til að rífa niður girðing-
una og hrópa til meðbræðra sinna:
Gætið að ykkur og hlustið ekki
á þennan svikara! Pið eruð glat-
aðir, ef þið gleymið því, að af-
rakstur jarðarinnar er almenn-
ingseign, en jörðina á enginn!
. . . Meðan mennirnir lögðu sig
ekki eftir öðru en því, sem þeir
gátu aflað sér sjálfir, án tilstyrks
annara, lifðu þeir frjálsu lifi og
hamingjusömu. En þegar menn
fundu upp á því, að láta einn
vinna fyrir tvo, þá hvarf jöfnuð-
urinn, þá mynduðust eignir, þá
fór vinnan að ganga kaupum og
sölum, þá breyttust skógarnir í
akra og engi, sem frjófguðust og
vökvuðust af svita erfiðismanns-
ins, þá spi'att upp eymd og þrælk-
un, jafnhliða öðrum gagnlegri
gróður.
.... Ræktun jarðarinnar hafði
það í för með sér, að henni var
skift milli manna, en skiftingin
myndaði aftur jarðeignir. Yinnan
gaí manninum rétt til að eigaaf-
urðirnar og síðan rétt til að eiga
jörðina sjálía. Þannig mynduð-
ust og uxu eignirnar smátt og
smátt. Það kom brátt í ljós, að
sá sem sterkastur var, afkastaði
mestri vinnu, og sá sem hygnast-
ur var, hafði mest not af vinnu
sinni, sá sem hugvitssamastur var,
fann flest ráð til að spara sér erf-
iðið og fá þó fullan arð. Af þessu
leiddi, að eignirnar urðu misjafn-
lega miklar. Þó allir ynnu af
fremsta megni, fénaðist sumum
mikið, en öðrum litið.......Þeg-
ar sá, sem mikið átti, komst upp
á lag með, að láta aðra vinna
fyrir sig — þjóna sér, fór hann að
lítilsvirða þá, sem undir hann
II. ÁRGr.
vóru gefnir. Með tilstyrk eldri
þrælanna, náði hann öðrum nýrri
á vald sitt, og lagði Ioks það eitt
fyrir sig að kúga nágranna sína.
Ríki maðurinn er eins og villi-
dýrið, sem einu sinni nær að seðja
sig á mannakjöti; upp fráþvívill
það ekki aðra fæðu þiggja.
Það sem kallað er þegnfélag,
er ekki annað en hugvitsráð, sem
rikir menn og auðugir hafa fund-
ið upp til að tryggia sér umráð
og afnot fengins ránsfjár, og valda«.
Þessar kenningar Rousseau’s
urðu undirstöðuatriði jafnaðar-
stefnunnar, og hrundu henni
áleiðis til verulegrar framsóknar
og framkvæmdar í Norðurálfunni.
Þær flugu eins og eldur í sinu
meðal allra frjálslyndra manna,
sem vóru orðnir aðþrengdir af ó-
jöfnuðinum og þyrstir eftir frjáls-
legum umbótum. Enda er Ilous-
seau talinn frumhöfundur stjórn-
arbyltingarinnar miklu á Frakk-
landi; en hún var fyrsta verulega
frumkvæmdasporið í jafnaðar-
áttina.
Mentun alþýðunnar.
i.
Margir halda því fram, að ís-
lenzk alþýða sé mentaðri, aðsínu
leyti, en alment gerist í öðrum
löndum; og má það vel vera. En
eftir minu áliti á hún margt ó-
unnið enn, í mörgum greinum.
Auð^átað skilar henni óðfluga á-
fram^ en það er margt sem stend-
ur í vegi fyrir því, að hún geti
heitað »mentuð« með réttu, og
með sömu mentunaraðferð, sem
fram að þessum tíma hefir verið
notuð, mun það seint verða.
Eg ætla með þessum línum að
minnast á nokkra galla, sem ekki
geta samrýmst fullkominni ment-
un, en sem koma þó daglega fyr-
ir hjá islenzkri alþýðu, og benda
um leið á orsakir þeirra.
Einhver versti gallinn er jélays-