Lögberg-Heimskringla - 04.03.1960, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. MARZ 1960
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Mr.
Stefán Einarsson, Dr.. Valdimar J. Eylands, Miss Caroline
Gunnarsson, Prof. Thorvaldur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal,
Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson.
Grand Forks: Dr. Richard Beck
Minneapolis: Mr. Valdimar Bjðrnson
Montreal: Prof. Áskell Löve
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorlzed as Second Class Ma|l, Post Offlce Department. Ottaw.
Séra INGÞÓR INDRIÐASON, Langruth, Man.:
Ræða flutt á Frónsmóti
Ekki var ég fyrr stiginn á
kanadíska grund en mér var
ljóst, að ég var kominn í aðra
menningu. Flest var með öðr-
um hætti en ég átti að venjast.
Margt hafði ég þó séð í kvik-
myndum. Eitt hið fyrsta, sem
ég tók eftir, þegar ég kom inn
í flugstöðina í Toronto, voru
tveir svertingjar, sem lagt
höfðu undir sig eitt hornið í
stórum gangi og fægðu skó
vegfarericla. Þetta er bara eitt
lítið dæmi. Þessi atvinnugrein
er óþekkt á Islandi. Þar fægir
hver sína skó. — Nú talaði ég
víst af mér. Ég fægi nefnilega
aldrei mína skó. Konan mín
gerir það. — En hvað ég vildi
sagt hafa, heima fægir hver
fjölskylda sína skó.
Heiðraða samkoma.
Það er mér mikill heiður að fá að ávarpa ýkkur hér í
kvöld.
Mér voru gefnar frjálsar hendur um efnisval og átti þá
um tvo kosti að velja. Annars vegar að flytja guðfræðilegt
erindi, hins vegar að velja eitthvert efni almenns eðlis. Ég
kaus að ræða um daginn og veginn.
Ég er reyndar eins og kominn ofan af fjöllum. Ég er
ekki búinn að vera nógu lengi hér í Kanada til að þekkja
vel til hérlendra málefna, hins vegar er ég búinn að vera
nógu lengi að heiman frá Islandi, til að vera kominn út úr
því, sem þar er að gerast. Ég er á andlegum eyðisandi sem
stendur og sér hvergi til byggða. Helzt gæti ég líklega talað
um geimferðir og gervitungl, því að til himins sé ég, eða þá
um kalda stríðið, því að blöðin eru óþreytandi að flytja
fréttir af slíku og á hverjum degi gefa þau hitastigið í kalda
stríðinu.
Fyrsti Vestur-íslendingur, sem ég kynntist, var K. N. Ég
var ellefu ára snáði norður á Akureyri, þegar mér var gefin
ljóðabók K. Ns.: Kviðlingar og kvæði. Ég var enn á þeim
aldri, að ég hafði gaman af að klippa út myndir úr blöðum
og las aldrei formála að bókum, né heldur gætti að heiti höf-
undarins. Ekki var ég neitt sérstaklega ljóðelskur, en las öll
ósköp af sögubókum og Indíánasögur voru í miklu dálæti.
Mér leikur grunur á, að ég hafi verið súr á svipinn, þegar
ég opnaði ljóðabók K. Ns. og þótt þetta þunnur þrettándi,
hefi auðvitað búizt við æsandi sögu. En ég man að pabbi las
bókina fyrst og hló mikið og það vakti forvitni mína, for-
vitni er mér nefnilega í blóð borin eins og öllum öðrum og
það í ríkara mæli. Ég las fyrsta erindið:
Mín eru ljóð ei merkileg
mínir kæru vinir.
En oft og tíðum yrki ég
öðruvísi en hinir.
Ég komst fljótt að raun um, að þetta var engin skreytni.
Ég var að komast á unglings aldur og hafði gaman af því,
sem var öðruvísi. Ljóðin voru líka auðskilin. Einföld, en þó
djúpsæ, gróf stundum, en mannleg. Mér féll vel við K. N. og
mér fannst ég þekkja hann.
Ekki grunaði mig á þessum árum, að leið mín ætti eftir
að liggja til Kanada. En margt fer öðruvísi en ætlað er.
Tvö seinni ár mín í Guðfræðideild Háskóla íslands kenndi
séra Haraldur Sigmar yngri við deildina. Af ýmsum ástæðum
kynntumst við séra Haraldi mjög vel. Ég var tíður gestur
á heimili þeirra hjóna og stend í mikilli þakkarskuld við
þau. Ég kenndi börnum þeirra íslenzku og hjálpaði þeim við
heimavinnu. Séra Haraldur sagði mér margt um Ameríku og
ekki sízt um kirkjulíf hérlendis. Hann vakti hjá mér áhuga
fyrir að koma hingað vestur og kynnast kirkjulífi og allri
menningu hér handan hafsins. Og nú er ég hingað kominn
og búinn að dvelja hér í átta mánuði.
Oft hefi ég verið spurður: Hvernig líkar þér nú í þessu
landi? Þetta er eðlileg spurning. Greiðugum gestgjafa er annt
um að gestinum líði vel.
Þótt ég sé aðeins búinn að vera hér þennan stutta tíma,
ætla ég að hætta á að spjalla við ykkur um Kanada eins og
það kemur mér fyrir sjónir, og þá auðvitað ekki sízt um
Vestur-íslendinga, því að þeim hefi ég mest kynnzt.
Ég er ekki sérlega víðförull maður, hefi verið á Englandi
í tvær vikur og álíka í Bandaríkjunum. Ég hlýt því að nota
ættland mitt sem mælikvarða, engu verður lýst nema með
hliðsjón af því, sem maður þekkir.
Greinilega er mikill munur
á menningu Kanadamanna og
Bandaríkjamanna, en sá mun-
úr er hverfandi hjá þeim mun,
sem er á íslendingum og
Kanadamönnum. Að segja að
íslendingar og Kanadamenn
séu líkir, er yfirborðslegt að
mínum dómi. Þeir eru ekki
líkir að öðru leyti en allir
menn eru líkir. Hugsunarhátt-
ur manna hér er allur annar
og öll viðhorf. Þetta er ákaf-
lega eðlilegt. Saga þjóðanna
og reynsla er ákaflega ólík og
löndin, sem þær byggja, eru
enn ólíkari. Vestur-Islending-
ar hafa auðvitað sérstöðu.
Þeir eru að því er mér finnst
merkilega íslenzkir að mörgu
leyti, en hins vegar bera þeir
glögg merki þeirrar menning-
ar, sem þeir búa við. Kanada
er deigla, hér mætast menn-
ingaráhrif frá ýmsum álfum.
Samt finnst mér að Kanada
sé komið yfir gelgjuskeiðið og
unnt sé að tala um kanadíska
menningu. Kanadísk menning
er ný menning. Hún er ekki
ensk, ekki frönsk og enn síður
íslenzk, hún er kanadísk. Ég
held, að með fastheldni sinni
við íslenzkan menningararf
s t y r k i Vestur-íslendingar
kanadíska menningu. Ástæð-
an er ekki sú, að íslenzk menn-
ing sé öðrum betri, heldur
hitt, að hið góða geymist bet-
ur en hið illa. Það sem er gott
og virðingarvert er lengur í
minnum haft heldur en það,
sem illt er. Eða er ekki þjóð-
ræknisfélag líklegra til að hlú
að því, sem er gott í þeim
arfi, sem feðurnir hafa látið
þeim eftir? Vegna skammsýni
okkar mannanna, þá sjáum
við oft betur eftir á, hvað var
rétt og hvað voru mistök. Ég
þekki ekki mikið til Þjóð-
ræknisfélags ykkar Vestur-
Islendinga, en ég veit, að þið
eruð ekki að halda á lofti mis-
tökum og illvirkjum forfeðra
ykkar, heldur því sem bezt og
sannast var í fari hinnar ís-
lenzku þjóðar. Það hlýtur að
vera fengur hverju þjóðfélagi
að eiga slíka þegna. Varð-
veizla hins bezta úr íslenzkri
menningu mun einnig stuðla
að því, að þið tileinkið ykkur
hið bezta úr þeirri nýju menn-
ingu, sem þið búið við. Sá,
sem alinn er upp við hið bezta,
verður vandlátur og kýs hið
bezta. Mín niðurstaða er því
sú, að þið gerið vel ykkar nýja
föðurlandi, hvort sem þið bú-
ið í Kanada eða Bandaríkjun-
um, með því að hlú að hinum
íslenzka arfi.
En tvær hliðar eru á þessu
máli. Ég hefi orðið þess var,
að sumir hér sjá Island í ljóma
fjarlægðarinnar. Allt, sem ís-
lenzkt heitir, er gott, allt ann-
að er einskis virði. Islenzk
tunga er öðrum tungum helg-
ari og betri og Guðs orð er
bara til á íslenzku. Þeir, sem
þannig hugsa, eiga um tvo
kosti að velja. Þeir hafa litið
við. Þeir verða annað hvort
að snúa aftur eða verða að
slatstólpa. Það, sem íslenzkt
er, er gott íslendingum, ís-
lenzk tunga er auðvitað helg-
ari Islendingum en önnur mál,
a fþví að hún er þeirra móð-
urmál, en það er fáránlegt að
álykta út frá því, að íslenzka
sé öðrum málum æðri. Rétt
eins og ekki sé unnt að tjá ást
né bæn til Guðs á fleiri tungu-
málum. Það eru fleiri hjörtu
en íslenzk, sem geta fundið til.
Við getum virt það, sem ís-
lenzkt er án þess að vanvirða
það, sem ekki er íslenzkt. Og
í raun og veru vanvirðum við
Island og það, sem bezt er í
fari íslendinga, með því að
vanvirða menningu og tungu
annarra og ekki sízt þeirrar
þjóðar, sem við lifum og hrær-
umst með. Samkvæmt þessu
lít ég svo á, að þeim mun sann-
ari Kanadamaður eða þeim
mun sannari Bandaríkjamað-
ur, því sannari Vestur-íslend-
ingur og því þjóðræknari og
betri fulltrúi íslenzkra erfða.
Sá, sem skammast sín fyrir að
vera Kanadamaður, á í raun
og veru ekki skilið að njóta
gæða þessa lands, heldur ætti
að senda hann til íslands inn-
an sex mánaða.
Já, sannarlega eru ísland og
Kanada ólík lönd. Veðrátta á
íslandi má heita algjör and-
stæða þess, sem er hér í Mani-
toba. Ef ég mætti kjósa, þá
vildi ég búa við sumarið í
Manitoba, að undanteknum
þeim dögum, sem hitinn fer
yfir 90 stig, en íslenzka vetur-
inn vildi ég fremur.
Veðrið er oft dásamlegt hér
og mikið sólskin, en mér
finnst of kalt og svo sakna ég
veðrabrigðanna að heiman.
Stundum liggur mér við að
óska eftir ærlegu roki, en það
hefir ekki komið hér síðan ég
kom. Oft fékk ég nóg af rign-
ingu og roki heima, en nú
sakna ég þess. Svona er mann-
skepnan. Bandaríkjamenn bú-
settir á íslandi töluðu um
„horizontal rain“. Ég man að
mér þótti þetta undarleg hug-
mynd, en nú skil ég það, því
að hér rignir lóðrétt eða næst-
um lóðrétt. Heima á íslandi
fylgir oft mikið hvassviðri
rigningu, og eru þá regnhlífar
að litlu gagni, því að það rign-
ir næstum lárétt. Er ekki von
að okkur finnist kalt hér, með-
alhiti í Reykjavík í janúar er
30 stig. Nóg um það vinsæla
umræðuefni, veðrið.
Og nú er ég að hugsa um að
hætta mér út á hið hála svell
stjórnmálanna. — Hér sem
endranær er erfitt að bera
saman, vegna þess hve dverg-
vaxið íslenzka þjóðfélagið er.
Munur er áberandi á hérlendu
stjórnarfari og stjórnmálum
og því sem ég á að venjast.
1 fyrsta lagi virðast stjórnmál
ekki vera jafn samofin dag-
legu lífi manna hér og á ís-
landi. Ég hygg, að ein aðal-
ástæðan fyrir þessu sé, að hér
eru stjórnarvöldin svo fjar-
læg, þjóðfélagið stærra. Hér er
meðal manni ofætlun að fylgj-
ast með öllu, sem er að gerast
á sviði stjórnmálanna, en
heima getur meðal maður haft
sæmilega yfirsýn. Sjálfstæðis-
barátta íslendinga og vakning
þjóðarinnar á ef til vill stóran
þátt í stjórnmálaáhuga Islend-
inga. Sá maður á íslandi, sem
ekki er áhugasamur um
stjórnmál, þykir hálfgert and-
legt viðrini.
I öðru lagi eru íslendingar
mun meira til vinstri í stjórn-
málum og frjálslyndari og að
mér finnst meiri framfara-
sinnar en hér gerist. Á ís-
landi myndi ég teljast til
hægri sinnaðra manna, en hér
til vinstri sinnaðra.
I þriðja lagi, hér eru afskipti
stjórnarvaldanna mun minni
en á Islandi. Hér er meiri
Frh. bls. 7.
APPROVED
BY
Prjónaðar
í tvennu lagi.
innra lagið
snúið við,
svo fótur
þinn er við
mjúku hliðina
á efninu.
Mjög
notalegll
P A T E N T E D
2-SOLE SOCKS