Lögberg-Heimskringla - 29.09.1960, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1960
-r
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr.
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson, Prof. Thor-
valdur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal, Prof. Tryggvi J. Oleson,
Rev. Philip M. Pétursson.
Grand Forks: Dr. Richard Beck
Minneapolis: Mr. Valdimar Bjömson
Monlreal: Prof. Áskell Löve
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorlzed »s Second Clasg Mall. Post Office Department, Ottawa.
PRÓFESSOR RICHARD BECK:
Ljóðabækur tveggja
Akureyrarskólda
Á Akureyri er skáldabekkurinn óneitanlega yel setinn.
Skipar þar öndvegi. hið ástsæla þjóðskáld, Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi, en út frá honum til beggja handa heill
hópur annarra ljóðskálda, eldri og yngri, sem hafa að verð-
leikum getið sér góðan orðstír með skáldskap sínum. Tvö af
þessum Akureyrarskáldum sendu nýjar kvæðabækur frá sér
á síðastliðnu hausti, þeir Bragi Sigurjónsson og Ármann Dal-
mannsson, og eiga þær það báðar skilið, að þeirra sé að
nokkru getið hér vestan hafs eigi síður en austan.
I. v
Bragi Sigurjónsson er fjarri því að vera neinn nýgræð-
ingur í skáldmenntinni, því að þessi nýja kvæðabók hans
Bragi Sigurjónsson er fjarri því að vera neinn nýgræð-
ingur í skáldmenntinni, því að þessi nýja kvæðabók hans,
A veðramólum, er fjórða ljóðabók hans. Hann yrkir áreiðan-
lega af innri þörf, kvæðaefnin sækja svo fast á, að þau verða
að finna sér framrás í búningi hins bundna orðs, enda bera
þessi kvæði í heild sinni ríkan vott íhygli höfundar, sam-
hliða næmleik tilfinninga hans og vaxandi rímleikni. Mörg
af þessum kvæðum eru þá einnig þannig vaxin, að þau vekja
lesandann til umhugsunar jafnframt því og þau tala til feg-
urðarkenndar hans og gefa hugarflugi hans byr undir vængi.
í þessari nýju bók Braga eru mörg mjög athyglisverð og
fögur kvæði, en hvað vænzt þykir mér samt um sum nátt-
úruljóðin, svo sem „Vor“, „Maíregn“ og „Hugleiðing í apríl“,
sem eru hvert öðru fallegra, ljóðræn og myndræn í senn.
Á það sérstaklega við um síðastnefnda kvæðið, þar sem mikil
andríki og djúp alvara haldast ágætlega í hendur, enda er
þetta kvæði, á þessu ævistigi skáldsins, uppgjör við lífið,
en hann er enn á bezta skeiði, og á því vonandi mörg ár
framundan og mörg ágætis kvæði óort. Annars er „Haust-
tregi“ eitthvert heilsteyptasta og fegursta kvæðið í bókinni,
og fara hér á eftir annað og síðasta erindi þess af fjórum
alls:
/ Man ég ársumur,
undir fögrum laufkrónum
las ég mér lífdaggir
úr liljum vallar.
Léku silungabörn
á silfurflúðum áa.
Unaðsdrykkur var hvert andartak.
Flognir eru nú fuglar,
fellur regn á skóga,
gróinn er gamburmosi
yfir gömul spor.
Þung og treg á fæti
þramma auri borin fljót
auðnarhljóða haustdali.
I
um hans. Glögg er andstæðan
sem brugðið er upp í kvæð-
inu „Torfbær og steinhús“, en
gjarnan hefði sú mynd mátt
vera fyllri, og um leið náð bet-
ur tilgangi sínum. Hvað sem
því líður, þá eru þessi upp-
hafserindi kvæðisins mark-
viss og raunsönn:
i' i ;
Norðanvindar naprir löngum
næddu vöra litlu þjóð,
drápu henni kal á kjúku,
kreistu undan nöglum blóð.
En er hríðin heljarspárnar
hæst á freðnu þaki söng,
bergði drótt í dimmu hreysi
dýrra kvæða sólskinsföng.
Þangað sótti hún hug og
hreysti,
hríðin engu þokað fékk,
Sigurviss um sumarkomu
sátu skáld um þveran bekk.
Undan bóndans skör var
skyggnzt um j
Skuggadali og Ljósufjöll,
húsfreyjan úr Hliðskjálf sinni
hvessti sjón um ríki öll.
Þá eru í bókinni tvö kvæði
sögulegs efnis, „Þrjár niður-
stöður* og „Svarthöfða mál
Dufgussonar“. Fjallar hið síð-
árnefnda um einhvern mesta
vígamann Sturlungualdarinn-
ar og önnur ættmenni hans.
Er þeim glögglega lýst, af inn-
sæi og skilningi, og verður
sérstaklega minnisstæð lýs-
ingin á Svarthöfða, er hann
gerir upp reikningana við
lífið og hinn víkinglundaði
bardagamaður kemst að þeirri
niðurstöðu, að: s
Seint kaupast sígurlaun
við sverðshöggum.
„Þrjár niðurstöður“ er samt
enn þá ágætara kvæði. Þar er
endursögð úr „ívars þætti
Ingimundarsonar“ harmssaga
þeirra þriggja, ívars, Oddnýj-
ar unnustu hans og Þorfinns
bróður hans, er sveik þau bæði
í tryggðum. Fagurt málfar og
skáldleg túlkun efnisins eru
hér prýðilega samræmd frá
upphafi til enda, og lýsingin á
sögupersónunum gerð af
næmum samúðarríkum skiln-
ingi.
Að öllu samanlögðu fæ ég
ekkj betur séð.en að þetta sé
jafnbezta ljóðabók höfundar.
I
II.
Þegar leiðir okkar Ármanns
Dalmannssonar lágu fyrst
saman á sjómennskuárum
okkar á Austurlandi fyrir
fjórum áratugum síðan, komst
ég fljótt að raun um það, að
hann var bæði maður mjög
ljóðelskur og létt um stuðlað
mál. Síðan hafa kvæði og vís-
ur eftir hann komið í blöð-
um og tímaritum, sem báru
því vitni, að hann hafði ekki
lagt skáldskapinn á hilluna.
Kom það enn betur á daginn,
þegar út kom (á vegum Bóka-
forlags Odds Björnssonar á
Akureyri) hin nýja kvæðabók
hans, Ljóð af lausum blöðum.
Hér og víðar í þessum kvæðum kemur fram djúp sárs-
auka- og saknaðarkennd, sem stundum nálgast það að verða
bölsýni, erhöfundur rennir sjónum yfir mannlífið með hverf-
leik þess og snöggum veðrabrigðum, en sú hugarkennd á þó
ekki seinasta orðið, eins og lýsir sér í kvæðinu „I hljóðri
þökk“, einhverju hugþekkasta og heilskyggnasta ljóðinu í
þessu safni. „Ég á mér sóldal hið innra“ er einnig sérstak-
lega hugðnæmt kvæði, og má svipað segja um „Ég á mér
höll“.
Bragi er um annað fram skáld alvörunnar, en slær þó
stundum á strengi gamansemi, og ádeilu gætir víða í kvæð-
mikið safn og fjölskrúðugt að
efni. I
Það, sem fyrst vekur eftir-
tekt lesandans, er lipurð og
léttleiki þessara ljóða, hin ríka
bragfimi, sem höfundurinn er
gæddur. Tekur það bæði til
lengri kvæða og lausavísna;
honum liggur hringhendan
létt á tungu, og er vísan „Nýtt
ár“ gott dæmí þess:
f I i
Tímans bára breytist þrátt.
Böl og sár hún grefur.
Nýjar þrár og nýjan mátt
nýja árið gefur. |
I
Að efni til kennir hér einn-
ig margra grasa og góðra. Hér
eru falleg og vel ort náttúru-
ljóð, ættjarðar- og átthaga-
kvæði. Hreimmikið og eggj-
andi til dáða er kvæðið „Mold
og menning“, og gefa eftirfar-
andi vísur nokkra hugmynd
um anda þess kvæðis og léttan
blæ:
I 1 '
Heill sé þeim, er mátt úr
öllu magna,
meiri fegurð sveipa kærust
vé,
þeim, sem láta góðum gesti
fagna
grænar ekrur, runna, blóm
og tré.
! /
Heill sé þeim, sem geisla
andans gefa,
góðu sæðin þekkja og að
þeim hlú, ,
sem í nýja tímans voðir vefa
vonir sínar, kærleik sinn og
trú.
1 ! i
Það hefir orðið hið góða
hlutskipti Á r m a n n s Dal-
mannssonar og þjóðnýtt ævi-
starf hans að vinna að skóg-
ræktarmálunum af brennandi
áhuga, og hlúa með þeim
hætti að nýjum gróðri. Sætir
það því engri furðu, að hann
yrkir falleg kvæði um þau
efni, og skulu þessi talin: „Óð-
ur bjarkanna“, i „Reyniviðar-
hríslan“ og „Björkin“.
Hann yrkir einnig dréngi-
leg kvæði og hugþekk um
ýmsa fqrystumenn hinnar ís-
lenzku þjóðar, um bændur og
búalið, og ,um sjómennina.
Hestavísur yrkir hann enn
fremur að gömlum og góðum
íslenzkum sið, og er kvæðið
„Skutulseyj arskj óni“ hressi-
legt mjög, ort í hringhendum
frá byrjun til loka.
Það er bjart yfir kvæðum
Ármanns, enda er hann og
hefir alltaf verið maður vor-
trúaður, hugsjónaríkur ætt-
jarðarvinur. Hugsjónalega á
hann áreiðanlega, eins og við
fleiri jafnaldrar hans, Ung-
mennafélagi Islands mikla
skuld að gjaJda, enda hyllir
hann þann ágæta félagsskap
maklega í kvæðum sínum.
Eins og vænta má um jafn
þjóðrækinn mann og Ármann
Dalmannsson er, þá ber hann
í brjósti ríkan ræktarhug til
þjóðsystkina sinna vestan
hafsins. Hið snjalla kvæði
hans, „Máttur ljóðs og lags“,
lýsir annars ágætlega brag-
fimi hans, fegurðar- og hug-
sjónaást, og skal það því tekið
upp í heild sinni:
Lát þú tónanna mátt lyfta
huganum hátt.
Legg þú hörpu á kné eða
fiðlu að armi.
Syng þú hyldýpið blátt við
sinn himin í sátt.
Kveð þú harm þinn og sökn-
uð að kærleikans barmi.
I
Hvert sem liggur þín leið,
hvort sem gatan er greið,
eða gerist þér örðugt um
torsótta vegi,
getur stuðúll í brag, fagurt
ljóð eða lag
gert þig léttari á fæti á nóttu
sem degi.
. i
Lát þú söngvanna klið boða
fögnuð og frið,
veita flóðbylgju hljómsins um
titrandi strengi,
á vor fengsælu mið, um vor
sólroðnu svið,
á vor sígrænu tún og vor
litfögru engi.
I
Þó að pyngjan sé full og þó
gott sé þitt gull,
er það gagnslaust í nesti til
ódáinsheima.
En í orði þess óðs og í lagi
þess Ijóðs
sem lifir, felst auður, er
sálirnar geyma.
Ver þú tungunni trúr undir
skini og skúr.
Tem þú skap þitt með gripum
á hörpunnar strengi.
Lát þú tónanna mátt lyfta
huganum hátt
yfir hverfullleik jarðar — og
endast þér lengi.
• ■ ' i
Svo þakka ég fornvini mín-
um hugþekk ljóðin, trúnað-
inn við fagrar æskuhugsjón-
ir og dýrmætan feðraarf, og
tryggð, sem brúar djúp ára-
tuga og hins breiða hafs.
Good Reading
for the
Whole Family
•News
• Facts
•Family Features
Th* Chrbtlon Sclenct Monitor
One Norwoy St.# Boston 15, Moss.
Send your newspoper for the time
checked. Enclosed find my check or
money order. 1 year $20 □
• month* $10 Q 3 months $5 u
Name
Address
City Zone State
PB-**