Lögberg-Heimskringla - 10.11.1960, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 10. NÓVEMBER 1960
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y. Dr.
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson, Prof. Thor-
valdur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal, Prof. Tryggvi J. Oleson,
Rev. Philip M. Pétursson.
Grand Forks: Dr. Richard Beck
Minneapolis: Mr. Valdimar Bjömson
Montreal: Prof. Áskell Löve
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorired »« Second Claw Mall, Poat Offlce Department, Ottawa. I
Dr. Þorkell Jóhannesson,
rektor Hóskóla íslands, lótinn
Dr. phil. Þorkell Jóhannesson, rektor Háskóla íslands,
lézt hinn 31. nóvember síðastliðinn. Banamein hans var
hjartabilun. Dr. Þorkell var fæddur á Syðra-Fjalli í Aðal-
dal 6. desember 1895. Foreldrar hans voru þau frú Svafa
Jónasdóttir og Jóhannes Þorkelsson, er bjuggu að Syðra-
Fjalli. Dr. Þorkell lauk stúdentsprófi 1922, en meistaraprófi
í íslenzkum fræðum við Háskóla íslands árið 1927. Hann var
skólastjóri við Samvinnuskólann í Reykjavík 1927-1931, en
þá var hann skipaður bókavörður við Landsbókasafn Islands,
en því starfi gegndi hann til 1944, er hann var skipaður pró-
fessor við Háskóla Islands. Haustið 1954 var hann kjörinn
rektor Háskólans og endurkjörinn til þess starfs 1957 og
aftur síðastliðið haust.
Dr. Þorkell var með afkastamestu fræðimönnum. Helztu
ritstörf hans eru: Frjálst verkafólk á íslandi (doktorsritgjörð,
varin 1933 við Hafnarháskóla), Aldarminning Búnaðaxfélags
Islands, örnefni í Vestmannaeyjum, hluti af VI. bindi og
allt VII. bindi, Saga íslendinga (um árin 1750-1770 og 1770-
1830), Landbúnaður á íslandi (í Almanaki Þjóðvinafélagsins
1943). Þá hafði dr. Þorkell ritað og gefið út fyrsta bindið af
ævisögu Tryggva Gunnarssonar. Átti sú ævisaga að verða
þrjú bindi. Einnig sá hann um útgáfu á ævisagnasafninu
Merkir Islendingar, en sex bindi komu út af því verki.
Bréf og ritgerðir Stefáns G. Stephanssonar gaf hann út í
fjórum bindum og sá einnig um síðustu útgáfu á ljóðasafni
Stefáns, Andvökum. í meira en 20 ár var dr. Þorkell rit-
stjóri Andvara og Almanaks Þjóðvinafélagsins. Hann átti
sæti í bókmenntaráði Almenna bókafélagsins og var kjörinn
formaður ráðsins síðastliðið vor. Þá var hann forseti Hins
íslenzka þjóðvinafélags og í útgáfustjórn Nordisk Kultur-
leksikon. Af þessu má sjá, hvílíkur afkastamaður dr. Þorkell
Jóhannesson var, er honum tókst að sinna svo mörgum
störfum auk aðalstarfa, sem voru skólastjórn, bókavarzla,
prófessorsstaða og stjórn æðstu menntastofnunar Islendinga,
Háskóla Islands. H. B.
Afmæliskveðja
Þann 12. október síðastliðinn átti dr. Sveinn Björnsson
læknir 75 ára afmæli. Daginn eftir, þann 13. október, átti
kona dr. Sveins, frú Marja Björnsson einnig afmæli. Þessi
stutta afmæliskveðja til þeirra hjóna kemur því með seinni
skipunum. Hvorki stafar það seinlæti þó af ræktar- eða minn-
isleysi, heldur má að nokkru leyti saka afmælisbörnin sjálf.
Þau hafa skirrzt við að klæðast ellibelgnum, og því er erfitt
að átta sig á því, að þau séu ekki áratugum yngri en kirkju-
bækur herma.
Ung að árum fluttust þau frú Marja og dr. Sveinn af
Islandi til Vesturheims, og ung að árum gengu þau í heilagt
hjónaband og reistu sér bú. Æviatriði þeirra verður að finna
í safnritinu Vestur-íslenzkar æviskrár, og vísast þangað um
fyllri upplýsingar.
Dr. Sveinn lagði, ein^ og kunnugt er, stund á læknis-
fræði og lauk embættisprófi í þeirri grein við háskólann í
Winnipeg. Um áratuga skeið var hann læknir Vestur-ís-
lendinga og annarra og starfaði víðs vegar um byggðir. Fjöldi
fólks hefir þá sögu að segja, að dr. Sveinn Björnsson hafi
leitt síg inn í dagsins ljós, og enn fleiri eru þeir, sem
hann hjálpaði til heilsu'. Læknisvitjanir voru erfiðar í Nýja
íslandi fyrr á dögum og vegir allir ógreiðir. Mun dr. Sveinn
eiga fjölbreytilegar minningar um svaðilfarir í því landi.
Fáir eru kunnugri Nýja íslandi en hann. Þar hefir hann
komið á hvern bæ margsinnis og orðið þáttur í sögu hér-
aðsins.
Skurðhnífar og lyf eru • miklir læknisdómar. Skurð-
hnífurinn nemur brott meinsemdir, og lyfin vinna bug á
kvillum ýmis konar. Þó held
ég, að persónuleiki sjálfs
læknisins skipti meira máli
en þetta hvort tveggja. Sum-
um læknum er sú náðargáfa
gefin að bera lækningarmátt
hið innra með sér, og einn af
þessum læknum er dr. Sveinn
Björnsson. Ég myndi telja
þann mann alvarlega sjúkan,
sem ekki fengi nokkra bót í
návist þessa manns. Svo and-
lega heilbrigður er hann.
Hann er manna elskulegastur,
laus við yfirborðsmennsku
hvers konar, og kurteisi hans
er runnin frá hjartanu. I ná-
vist slíkra manna er gott að
vera.
Þau læknishjónin hafa alla
tíð verið óvenju samhent í
hverju máli, og ekki verður
annars svo minnzt, að hins sé
ekki getið. Frú Marja hefir
um tugi ára látið félagsmál
mjög til sín taka og staðið
þar í fremstu víglínu. Auk
þess reisti hún með manni sín-
um skála um þjóðbraut þvera,
þar sem gestir og gangandi
áttu athvarf öllum stundum.
Mikið starf hefir hún unnið
sem forseti kvenfélags Únit-
ara í Winnipeg, og bæði hafa
þau hjónin látið sig miklu
skipta störf Þjóðræknisfélags
íslendinga í Vesturheimi, en
frú Marja á nú sæti í stjórn-
arnefnd þess félags.
Snemma tók dr. Sveinn að
gefa sig að yrkingum. Ævi-
starf hans varð með þeim
hætti, að fáar stundir og stop-
ular gáfust til ljóðagerðar, en
engu að síður liggur eftir
hann mikið safn Ijóða. Árið
1945 gaf hann út ljóðabókina
„Á heiðarbrún“. Er þar margt
vel gerðra kvæða, þýðinga og
lausavísna. Eitt af eðlisein-
kennum skáldsins er skemmti-
legur „humor“ með miklu létt-
ari blæ en oft tíðkast meðal
íslendinga. Auk ljóðabókar-
innar hefir dr. Sveinn látið
prenta fjölda kvæða í blöð-
um. Með aldrinum hefir hon-
um gefizt betra tóm til ljóða-
gerðar en áður var, enda yrkir
hann nú jafnbetur en nokkru
sinni fyrr. I ljóðum sínum
fylgir dr. Sveinn hefðbundnu
formi íslenzku, enda ekki
undarlegt, því hann er mikill
unnandi íslenzkrar ljóðlistar.
Hefi ég aldrei kynnzt manni,
sem hefir haft slíkt"safn ljóða
á hraðbergi, og þessi ljóð eru
partur af sjálfum honum.
Dr. Sveinn var sæmdur
riddarakrossi hinnar íslenzku
fálkaorðu fyrir allmörgum
árum. Var hann maklegur
þess heiðurs, því að segja má
um þau hjón, að þau hafi
aldrei látið neitt íslenzkt
framhjá sér fara. Áður er get-
ið félagsmálastarfsemi þeirra
og gestrisni. í sambandi við
hið síðarnefnda má minna á,
að varla hefir nokkur sá ís-
lendingur lagt leið sína til
Manitoba síðari áratugina,
þannig að sá hinn sami hafi
ekki notið gistivináttu lækn-
ishjónanna. Þau eru eins kon-
ar -fósturforeldrar fjölda Is-
Guðmundur Björgvin Magnússon
1887— 1960
Guðmundur B. Magnússon
Æviminning manna eins og
Guðmundar B. Magnúsar
verður ekki sögð í fáum orð-
um, svo vel sé frá henni geng-
ið. Og af því ekki er rúm í
L-H fyrir langa sögu, verður
að nægja að stikla á steinum.
Mundi, eins og hann var
nefndur af þeim, er hann
þekktu bezt, kom hingað til
Vesturheims stuttu eftir alda-
mótin og fór þá strax til
Gimli, þar sem hann átti
heima ávallt eftir það. Stund-
aði hann þar fiskirí með ým-
islegum árangri, en seldi út-
gerðina fyrir nokkrum árum
og stundaði þá smíðar eftir
það, á meðan heilsan entist.
Hann var ókvæntur og hafði
stpðugt heimili hjá þeim
mætu hjónum Jóni og önnu
Jósephson, þar sem hann fann
þá hlýju hugarfarsins, sem
átti bezt við lund hans og
skapferli. Þar átti hann heima
og þar lézt hann snögglega
þann 23. júní 1960. En þó
dauða hans bæri að höndum
þannig, þá kom það vinum
hans ekki svo mjög á óvart,
því hann hafði átt við nokkra
vanheilsu að stríða á síðari
árum. En fregnin um andlát
hans vakti’ þó mikinn söknuð
hjá öllum þeim, er höfðu átt
langa samleið með honum og
þekktu hann bezt. Hann hafði
ekki tækifæri á að eyða ár-
unum í skólagöngu. Var þó
bókhneigður og hafði gott
lendinga. Undirritaður er í
hópi þeirra, sem fóstrið hafa
hlotið, og flytur hér þakkir
fyrir sína deild.
Þau frú Marja og dr. Sveinn
dveljast nú í British Colum-
bia. Afmælisósk mín til þeirra
er sú, að Kyrrahafsloftslagið
og Klettafjöllin megi verða
þeim til yndis. Árni Pálsson
prófessor nefndi eitt sinn
vesturströnd Kanada „ísland
með viðbót“. Ekki veit ég,
hver viðbótin átti að vera.
Það er þó víst, að gott fólk er
mikil viðbót góðu umhverfi,
og hygg ég, að nágrannar frú
Marju og dr. Sveins þar
vestra taki undir þau orð.
Haraldur Bessason
minni. Tryggð, var honum í
blóð borin og góðvilji hans
var öllum kunnur. Hann var
ávallt glaður í viðmóti og var
því glaður með glöðum. Hann
var meðlimur Unítarasafnað-
ar og óft forseti safnaðarins
á Gimli. Hann var í Betel-
nefnd og vann mikið í þarfir
þeirrar stofnunar. Hann var
í grafreitsnefnd og lét sér
annt um að prýða Gimli graf-
reit, og hefir því verið mynd-
aður sjóður, sem ber hans
nafn og skal sjóðnum varið
til áframhaldandi umbóta í
grafreitnum. Og þess ber að
geta hér, að þó ekki væri af
miklu að taka, þá hjálpaði
hann mörgum unglingum til
mennta peningalega, og gaf
jafnharðan vinnulaun sín
þangað, sem honum fannst
mest þörfin fyrir þau. Hann
innritaðist í 223. herdeild í
fyrra stríðinu og fylgdist með
henni til vígvallarins, en
hversu lengi hann þjónaði
þar er mér ekki kunnugt um,
né veit ég hvort hann hlaut
þar viðurkenni’ngu eða eftir-
laun. En ég held að hernaður
hafi ekki verið honum geð-
felldur. Hugur hans var á
öðrum sviðum og átti ekki
samleið með brjálæði aldar-
farsins. En að því leyti sem
lífið sjálft er stríð, vildi hann
heyja það í því augnamiði að
láta gott af sér leiða. Hann
var Islendingur í húð og hár
og vann vel og dyggilega í Is-
lendingadagsnefndinni, nærri
því frá byrjun, og var í henni,
þegar hann lézt, eins og getið
var um í nokkrum minningar-
orðum í bæklingi nefndarinn-
ar í sumar sem leið. Þessa fá-
orðu minningargrein er mér
ljúft og skylt að leysa af hendi.
Hann var mætur maður og
drengur góður og „orðstír
deyr aldrei hveim sér góðan
getur“.
Guðmundur Björgvin Magn-
ússon var fæddur 6. júní
1887 á örnólfsstöðum á Jökul-
dal í Norður-Múlasýslu á ís-
landi. Foreldrar hans voru
Magnús Jóhannesson og Ragn-
hildur Guðmundsdóttir. Ein
alsystir hans er Elín Krist-
jánsson á Gimli og tvö hálf-
systkini, Jóhann Magnússon
og Sigurlín Dixon.
S. E. Björnson
1317 Lee St.,
White Rock, B.C.
Ný bók kom í verzlanir nú
í vikunni, Sókn á sæ og storð,
sem er æviminningar Þórar-
ins Olgeirssonar skipstjóra,
skráðar eftir frásögn hans af
Sveini Sigurðssyni. Þetta er
304 bls. bók, prýdd 94 mynd-
um. Útgefandi er Bókastöð
Eimreiðarinnar. Hún er prent
uð í Isaföldarprentsmiðju h.f-
— (Mbl. 30. okt.)
Betri er fullur magi en fag-
ur kyrtill.