Lögberg-Heimskringla - 05.01.1967, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 5. JANÚAR 1967
Lögberg-Heimskringla
Published evei-y Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor and Businesa Managers INGIBJÖRG JÓNSSON
Boord of Directors' Executivo Committoo
Presidcnt, Grettir Eggertson; Vice-President, S. Aleck Thororinson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnlpeg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlokson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Philip
M. Petursson. Voncouver: Dr. S. E. Bjornsson, Gudlaua Johannesson, Bogi
Bjarnoson. Los Angeles: Skuli G. Biarnoson. Minneopotis: Hon. Voldimar Bjorn-
son. Grond Forks: Dr. Richard Beck. Iceland: Birgir Thorlocius, Steindor Steirv-
dorsson, Rev. Robert Jack. London: Dr. Karl Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Department, Ottowa,
and for payment of Postoge in cosh.
Á ferð um Quebec-fylki
v
MANIC 5
Eins og lesendum mun kunnugt, var það eitt af fyrstu
verkum Lesage stjórnarinnar, þegar hún náði völdum í Que-
becfylki 1960, að þjóðnýta raforkufélögin — greiddi þeim
vitaskuld sanngjarnt verð fyrir eignir þeirra. Þetta höfðu
önnur fylki landsins gert, t. d. Manitoba og Ontario, fyrir
mörgum áratugum. — Nú vaknaði mikill áhugi í Quebec
fyrir allsherjar rafvæðingu í fylkinu. — Þriðjudaginn 18.
október átti að sýna okkur stærstu stífluna, sem unnið var
að um þessar mundir, Manic 5. •
Við vorum vakin í býtið um morguninn — klukkan sex—
og eftir að við höfðum neytt morgunverðar í flýti, sögðum
við skilið við Queen’s hotel, sem í fyrndinni var talið fínasta
hótel borgarinnar, en augsýnilega lítið verið lappað upp á
það á síðari árum. Svo var ekið með okkur fyrstu 15 mílurnar
til hinnar stóru Dorval flugstöðvar. Þar beið okkar Nordair
flugvél, sem stjórnardeildin Citizenship og Immigration hafði
leigt til að fljúga með okkur og hina fjóra leiðsögumenn
okkar hingað og þangað um fylkið næstu dagana.
Flogið var um 500 mílur norðaustur í óbyggðir. Eftir
skamma stund voru byggðirnar meðfram ánum horfnar, og
eins langt og augað eygði voru þéttvaxnir greniskógar, og í
gegnum þá glytti hér og þar í ár og vötn. Eftir rúmar tvær
klukkustundir var lækkajS flugið og við sáum allstórt ber-
svæði og virtist eins og skógurinn hefði verið skafinn af því
sumstaðar alveg niður í klöpp, og þar var hin mikla stífla,
Manic 5, sem er talin stærsta Concrete stífla í heiminum.
Við svifum niður á lítinn flugvöll, sem gerður hafði verið
alllangan spöl frá stíflunni. Þar tóku á móti okkur formenn
stífluversins og óku með okkur til tveggja svefnskála, er stóðu
skammt frá stíflunni. Þeir voru þrifalegir en ómálaðir og
svo var með önnur hús á staðnum. Þau verða rifin að verkinu
loknu og efnið numið burt.
Eftir skamma stund var okkur boðið í annan skála. Þar
var okkur sýnt stórt upphleypt kort af stíflunni og umhverf-
inu, einnig filmur, og þessi stórvirkjun útskýrð vendilega.
Unnið er að því að beizla tvær ár, Manicouagan og Outardes,
sem eiga upptök sín í allstóru vatni norður af staðnum þar
sem við vorum stödd og renna þær báðar niður í St. Lawrence
fljótið. Sjö orkuver verða gerð í þessum ám, fjögur í hinni
fyrrnefndu og er Manic 5 nyrzt og langstærst og verður
verkinu þar ekki lokið fyrr en árið 1972. Þegar þetta raforku-
kerfi verður fullbyggt, mun það geta framleitt 5,503,200 kilo-
watts af raforku.
Eftir hádegi var okkur boðið að fara að sjá þessa geysi-
miklu stíflu, sem mun verða um 900 fet á hæð og 4,310 fet
á lengd og mun mynda fyrir norðan 5,000 billion cubic feta
vatnsgeymir, 800 þvermílur að flatarmáli.
Ég hafði þegar eygt þetta mikla mannvirki úr lofti og frá
skálanum og þóttist lítið meira geta lært með því að klöngrast
umhverfis hana, auk þess var ég orðin svefnþurfi eftir hinn
óvenjulega fótaferðartíma um morguninn.
Mér flaug í hug frásögn Halldórs Laxness um heimsókn
hans til Rússlands 1932. Gestgjafar hans í Moskvu sendu
hann ásamt nokkrum öðrum Rússlandsvinum suður til Ukra-
níu til að kynna þeim iðnvæðingu þjóðarinnar. Gestunum og
leiðsögumönnum þeirra var fenginn járnbrautarvagn til um-
ráða, sem var kræktur aftan í hinar og aðrar lestir og hring-
sóluðust þeir þannig um sléttuna í marga daga og skoðuðu
járnbræðslu, iðjuver og fleira þvílíkt. En þá fyrst þótti Lax-
ness gamanið fara af, þegar átti að fara með hann ofan í
kolanámu. Samferðamenn hans fóru, en Laxness sagði, að
sjö villtir hestar fengju ekki dregið sig ofan í kolanámu!
Um leið og ég rifjaði þetta upp og fleira skringilegt, er
Laxness segir af þessu ferðalagi sínu, hafði ég dregizt ósjálf-
rátt aftur úr hópnum og sneri nú við þegjandi og hljóðalaust,
gekk skyndilega til svefnskála okkar og inn í rúm, breiddi
feld yfir höfuð og sofnaði á svipstundu.
Um kveldið var okkur haldin meiriháttar kveldverðar-
veizla, og var hún eins viðhafnarmikil þarna á nyrztu slóð-
um sem værum við á fínasta hóteli í stórborg. Borðin með
hvítum damask dúkum og kertaljósum. Aðalrétturinn ostrur,
bakaðar í skeljunum, og beztu rauðvín framreidd með mál-
tíðinni; ungir piltar gengu um beina. Að ræðuhöldum lokn-
um var hinn listfengi matreiðslumaður hylltur af gestunum.
— Seinna um kveldið tók formaður Manic 5 virkjunarinnar,
Mr. Rene Leavasseur, á móti okkur á hinu fallega heimili
sínu og skemmtu allir sér konunglega.
Um morguninn, 19. október, kvöddum við þennan stað,
sem ber svo ljóst vitni um stórhug Quebecbúa, í þá átt að
færa sér í nyt vatnsafl þessa fylkis. Við flugum aftur í kring-
um þetta mikla mannvirki, Manic 5, eins og til að leggja
blessun okkar yfir það og tókum svo stefnuna suðaustur til
Rimouski. Eftir klukkustundar flug yfir frumskógana fór að
bera á mannabyggðum, — smáþorpum í dölum með áberandi
kirkjuturnum. Loks eygðum við aftur Lawrencefljótið, þessa
lífæð og prýði fylkisins, sem þarna er orðið víðfemt og vatns-
mikið, flugum yfir það og svifum niður á flugvöll á suður-
strönd þess.
RIMOUSKI
Þarna var Rimouski, aðalbær Gaspe-skagans, sem er um
115 mílur á lengd og 70—90 mílur á breidd. Þótt á þessu
svæði séu gamlar byggðir, stofnaðar á sautjándu öld, er
talið að ekki hafi orðið hér eins miklar efnalegar framfarir
eins og í öðrum byggðum fylkisins, og stafar það aðallega af
því, að jarðvegurinn er ófrjósamur og fiskafli í fljótinu
hefir farið minnkandi, en þetta eru aðalatvinnugreinarnar.
Okkur var sagt í Montreal, að Sambandsstjórnin eða „Arda“
myndi veita íbúum þessa svæðis aðstoð við að skipuleggja
landbúnaðinn í samræmi við nútíma tækni og stofna nýja
atvinnuvegi.
Á flugvellinum var til staðar móttökunefnd, er ók með
okkur til hins nýja og fallega bæjarráðshúss. Þar var okkur
fagnað af Maurice Tessier borgarstjóra og bæjarráði hans og
okkur boðið að rita nöfn okkar í gestabók þeirra. Síðan nutum
við lystugs miðdegisverðar með þeim í hinu snyrtilega Hotel
de Ville. Að ræðuhöldum loknum fórum við aftur í bæjar-
ráðshúsið og hlýddum á ungan blaðamann, sem skýrði okkur
frá þeim umbótum, sem fyrirhugaðar væru.
Hann sagði, að nú væri talað svo mikið um rafvæðingu,
að rafmagn væri farið að streyma út um eyrun á manni, en
rafvæðingin ein væri ekki bót allra meina! Hann sagði, að
fólkið sjálft yrði að mynda nefndir í sínum byggðum og
skipuleggja með aðstoð sérfræðinga atvinnuvegi með ný-
tízku sniði. Hinn skógivaxni Gaspe-skagi með hinum mörgu
fiskisælu vötnum og ám væri tilvalinn skemmtistaður fyrir
ferðafólk; með nýjustu aðferðum væri hægt að færa sér
skóginn, námurnar og jarðveginn betur í nyt.
Að lokum voru okkur sýndar myndir af ýmsum stöðum á
Gaspe-skaganum, og hefir hann óneitanlega mikla náttúru-
fegurð til að bera.
Nú var farið að líða að kveldi; við kvöddum þetta gest-
risna fólk og flugum af stað um loftin blá vestur til Quebec-
borgar. — I. J. Framhald.
Dr. RICHARD BECK:
Hið íslenzka Bókmenntafélag 150 óra
Hið íslenzka Bókmenntafé-
lag átti 150 ára afmæli 30.
marz s. 1., og var þeirra tíma-
móta í sögu þessa gagnmerka
félagsskapar, eins og vera bar,
minnzt með hátíðarhaldi í
Reykjavík; og sérstaklega með
því, að haldin var opinber
sýning á öllum þeim ritum,
sem út hafa komið á vegum
félagsins frá því að það hóf
göngu sína. Var eigi með öðr-
um hætti unnt að draga eftir-
minnilegar athygli almenn-
ings að hinu merkilega starfi
félagsins og þá um leið að
þeirri þakkarskuld, sem ís-
íslenzka þjóðin á félaginu að
gjalda fyrir bókmenntalega og
menningarlega starfsemi þess.
Tekur það einnig til vor Is-
lendinga vestan hafs, og þá
um annað fram hvað snertir
frumherja vora og fyrstu kyn-
slóðina hér í álfu, er bergði
drjúgum af brunni þeirra þjóð
legu og fræðandi rita, sem
Bókmenntafélagið gaf út, og
var áratugum saman að finna
í íslenzku lestrarfélögunum
víðsvegar í Vesturheimi. Er
það því í alla staði sæmandi,
að 150 ára afmælis félagsins
sé einnig þakklátlega minnzt
af hálfu vor Vestur-lslend-
inga.
En þegar minnzt er stofnun-
ar Bókmenntafélagsins, ber
þar tvo menn hæst við sögunn-
ar himinn, þá Rasmus Kristján
Rask, hinn mikla danska mál-
fræðing og íslandsvin, er átti
frumkvæðið að stofnun félags-
ins, og séra Árna Helgason,
síðar biskup, „sem var Rasks
önnur hönd við félagsstofnun-
ina hér á landi,“ eins og dr.
Björn M. ólsen, þáverandi
forseti féflagsins, orðar það
maklega í hinni merku ræðu
sinni á aldarafmæli félagsins
1916.
Rask, sem snemma hafði
tekið ástfóstri við ísland og
íslenzka tungu, dvaldi á ís-
landi 1813—1815 við íslenzku-
nám og rannsókn tungu vorr-
ar, og var löngum að vetrin-
um til þau árin hjá séra Árna,
er þá var prestur á Reynivöll-
um í Kjós. En frá tildrögum
stofnunar félagsins segir
þannig í Minningarritinu í til-
efni af aldarafmæli þess
(Reykjavík, 1916):
„Þennan vetur (1813—1814),
er Rask dvaldist á Reynivöll-
um, barst það í tal með þeim
síra Árna að bindast samtök-
um um að koma á fót félagi til
þess að efla og styðja íslenzk-
ar bókmenntir og tungu. Réðst
þetta með þeim. Síðan ferðað-
ist Rask um sumarið um land-
ið og átti tal við marga um
stofnun félagsins og hét á
menn að styrkja það; varð
honum vel ágengt, og hétu
margir tillögum til félagsins.
Næsta vetur sat Rask enn hiá
síra Árna, en ferðaðist um
sumarið vestur um land og
hélt enn uppteknum hætti,
eggjaði menn til þess að
styrkja félagið og varð enn
vel ágengt.
Eftir þetta varð það að ráði
með þeim Rask og síra Árna,
að tvær félagsdeildir skyldu
stofnaðar, önnur í Reykjavík,
hin í Kaupmannahöfn, og
skyldi Reykjavíkurdeildin
vera aðaldeildin. Fyrir til-
mæli Rasks tók síra Árni að
sér forstöðu fyrir hinni fyrir-
huguðu félagsdeild í Reykja-
vík, en með honum settust í
stjórnina þeir bræður, Sigurð-
ur Thorgrímsen, landfógeti, og
Halldór Thorgrímsen, sýslu-
maður, stjúpsynir Geirs bysk-
ups Vídalíns, sem einnig var
hlynntur stofnun félagsins og
studdi það á margan hátt.
Kennarar við Béssastaðaskóla
voru og í ráðum um félags-
stofnunina, og flesta merka
menn á landinu hafði Rask
dregið til fylgis við félagið,
þá er menntamenn töldust.“
Stuttu eftir að hann kom til
Kaupmannahafnar haustið
1815, efndi Rask þá, sem var
orðinn háskólabókavörður þar,
til fundar þ. 30. marz 1816, er
33 menn sóttu, og var þar sam-
þykkt að stofna félagsdeild í
Kaupmannahöfn. Voru þessir
kosnir embættismenn deildar-
innar: Rask, forseti; Grímur
Jónsson, síðar amtmaður, fé-
hirðir; og Finnur Magnússon,
skrifari. Eftir að séra Árna
barst fréttin um stofnun fé-
lagsdeildarinnar í Kaupmanna
höfn, var þess eigi langt að
bíða, að hann og aðrir áhuga-
menn um málið, kölluðu fund
í Reykjavík, er haldinn var
þ. 1. ágúst 1816. Var Reykja-
víkurdeildin stofnuð á þeim
Framhald á bls. S.