Lögberg-Heimskringla - 15.01.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 15. JANÚAR 1970
Lögberg-Heimskringla
PubUahcd •▼•ry Thuxsday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD
303 K*nn«dy Sireet, Winnipeg 2, Man
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jokob F. Kristjonsson; Vice-President S. Aleck Thorormson; Secretory, ;
Dr. L. Slgurdson; Treoeur«r, K. Wllholm Johonnson.
KDITORIAL BOARD
WinRipaf; Prof. Horoldur Besaoson, chairmon; Dr. P. H. T. Thorlokson, Dr.
Voldlmor J. Eylonds, Coroline Gunnaruon, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phlllip
M. Peturseon. Voocouver: Gudloug Johonnesson, Boai Bjornason. Minneapolis:
Hon. Voldímor Biornaon. Vktorlo, B.C.: Dr. Richord Beck lcolaiMl: Birgir Thor-
loclus Staindor Staindorsoon, Rov. Robart Jack
Subscription $6.00 por year — payable in advance.
TELEPHONE 943-993’
"Sacond class moil registration number 1667".
Sextugasti aratugur tuttugustu
aldarinnar
Enginn áratugur í mannkynssögunni mun eins viðburða-
ríkur, eins og sá, sem nú er nýliðinn í aldanaskaut. Breyt-
mgarnar á öllum sviðum svo miklar, að fólk fær ekki áttað
sig á þeim í fljótu bragði. Þegar maður lítur til baka finnst
rnanni lífið hafa verið afar einfalt fram að sextugasta tug-
:num. Jafnvel fertugasti' tugurinn gerðu menn ekki eins
íinglaði því þá beittu allir sér að einu marki — að sigra í
heimsstyrjöldinni.
Fimmtugasti tugurinn var allfriðsæll, þá var Dwight
Eisenhower lengst af forseti Bandaríkjanna og byrjaði em-
bættisferil sinn með því að semja frið í Koreu. Ekki bar þá
á neinni sérstakri óánægju hinnar uppvaxandi kynslóðar. En
keppni og togstreita var þá hafin milli stærstu stórveldanna,
Sovietríkjanna og Bandaríkjanna.
Þegar Rússar skutu geimhnettinum Sputnik á loft í lok
ársins 1957, varð Bandaríkjunum heldur en ekki hverft við.
Við minnumst fremur barnalegra orða Eisenhowers, er hann
kom fram í sjónvarpinu. „Halda þeir, að þeir séu komnir á
undan okkur?“ Hann brýndi þá fyrir þjóðinni, að nauðsynlegt
væri að ser.da sem flest ungmenni á æðri skóla, ekki sízt til
að leggja stund á raunvísindi. Síðan hefir aðsókn að háskól-
um farið mjög vaxandi víða um heim.
í byrjun sextugasta tugsins kom hinn ungi glæsilegi
forseti, John F. Kennedy til valda í Bandaríkjunum. Til að
byrja með varð honum á sú skyssa að reyna að leggja Cuba
á ný undir Bandaríkin, en misheppnaðist algerlega. En hann
bætti fyrir það þegar honum tókst að neiða Nikita Kruschef
til að fjarlægja sprengjur, sem Rússar höfðu komið fyrir á
Cuba til að ógna Bandaríkjunum.
Kennedy gerði það og að markmiði þjóðarinnar að hún
yrði fremst allra í geimvísindum, og áður en sextugasta
tuginum lauk, höfðu Bandaríkjamenn flogið til tunglsins og
stígið þar fæti og þótti það geysimikið afrek, þótt skiptar
skoðanir séu um það, hvort slíkt komi mannkyninu að miklu
gagni.
Kennedy var myrtur tæpum þrem árum eftir að hann
kom til valda og vakti það sorg um alla heimsbyggðina.
Margir frammámenn hafa verið myrtir á þessum áratug;
Vervoerd forsætisráðherra Suður Afríku; Trujillo, einræðis-
herrann Dominica, Martin Luther King forustumaður
blökkumanna og Robert Kennedy, sem sennilega hefði orðið
íorseti Bandaríkjanna.
Kynþáttaóeirðir hafa keyrt fram úr öllu hófi í Banda-
ríkjunum. Fyrst á þessum áratug gengu margir hvítir menn
í lið með blökkum'önnunum til þess að berjast fyrir réttind-
um þeirra og mikilvægasta jafnréttinda löggjöf blökkumanna
kom fyrir þingið að frumkvæði Lyndon B. Johnson sem tók
við forsetaembætti af J. F. Kennedy. En nú vilja blökku-
menn ekki lengur þiggja liðsinni hvítra manna; þykjast geta
náð réttindum sínum á eigin spítur; mynda þeir ýms félög,
er nefnast „Black Panthers“ og fleiri slíkum nöfnum, og er
nú allmikið um óeirðir í Bandaríkjunum út af þessum
málum.
En þó er það stríðið í Viet Nam sem verst hefir farið
með Bandarísku þjóðina á þessum áratug. Þjóðin hefir all-
lengi verið haldin einhverjum sjúklegum ótta við kommún-
istakenningar, og Kennedy forseti lofaði Suður Viet Nam
aðstoð gegn Norður Viet Nam vegna þess að sá hluti þjóð-
arinnar var talinn kommúnisma sinnaður. Þessi aðstoð jókst
með ári hverju, ekki sízt í tíð Johnson fo.rseta og nú er svo
komið að um 40,000 Ameríkanar hafa fallið í þessari styrjöld
og stjórnarvöldin hafa varið eitt hundrað billjón dollurum
í þessa styrjöld, en höfðu þá aldrei sagt neinum stríð á
Lendur.
Sjónvarpið færir þjóðinni myndir af þessum heildarleik
daglega og er hún nú að snúast gegn þessum manndrápum
og þeirri spillingu, sem þau hafa á hina ungu menn. Núver-
andi forseti, Nixon, hefir nú lofast til að draga Bandaríkja-
herinn smámsaman heim.
í þessum línum hefir aðallega verið minnst á viðburði
í Bandaríkjunum, en sú þjóð er nágrannaþjóð okkar Can-
adamanna. Hún er 20 sinnum stærri en okkar þjóð og hlýtur
því að hafa mikil áhrif á hugsanalíf, venjur og viðburði hér.
Það er satt, sem Pierre Elliot Trudeau forsætisráðherra í
Canada sagði á fundi blaðamanna þar syðra, „að liggja næst
við Bandaríkin er eins og fyrir mann að hvílast við hliðina
á fíl; hver smákippur fílsins raskar ró mannsins.“
Mörgum þykja, að Bandaríkjamenn hafi náð fullmiklu
eignarhaldi á auðlindum og landssvæðum hér nyrðra, og
Canadamönnum var um og ó, þegar hið stóra olíuflutninga-
skip, Manhattan, ruddi sér gegn um íshafið til Alaska, en
þó með aðstoð Canadíska ísbrjótsins, John A. McDonald.
Og nú er hátt á baugi hjá Canada að koma í veg fyrir frek-
ari spillingu á vötnum, ám og jarðvegi í landinu, en ekki
geta þeir hreinsað stórvötnin eystra og ár sem renna frá
Bandaríkjunum inn í Canada án samvinnu við Bandaríkin.
En samvinna um þessi mál ætti að verða auðveld, því Banda-
ríkin hafa einnig áhuga á þessum málum.
Uppreisn æskunnar (Teenagers) er nú mörgum mikið
sorgar- og áhyggjuefni. Hvaðan sú alda er upprunnin veit
enginn. Helzt er talið að vísirinn hafi verið fjórmenningarnir
frá Liverpool, hinir svo nefndu, Beatles, þeir voru með langt
hár, sérstaka búninga og sömdu og spiluðu sín eigin lög,
hávær og einkennileg eins og þeir sjálfir. Unga fólkið virtist
verða örvita þegar það hlýddi á þá.
Á síðustu árum hefur fjöldi hngs fólks hætt skólagöngu
eða vinnu og ferðast um löndin í hópum, og er það nefnt
beatniks eða hippies. Piltarnir láta sér vaxa skegg og langt
hár, og þessi ungmenni klæðast furðulegum búningum í alls-
konar litum, og bera allavega lita hálsfestir o. s. fr. Margt
þetta unga fólk hefir tekið upp á því að neyta eiturlyfja
eins og marjuana og fl.
Annars hefir fatatízka almennings verið nokkuð furðuleg
á þessum árum einkanleg kvenpilsin, sem eru orðin stýttri
en góðu hófi gegnir.
Hið mikla undratæki þessa sextugasta áratugs er sjón-
varpið. Það er spursmál hvort það hefir orðið heiminum til
góðs eða ills. í Bandaríkjunum er þetta tæki í þriggja auð-
félaga höndum og er undravert að þeim skuli leyft að birta
allar þær siðspillandi myndir, sem þeim sýnist: glæpamanna,
kynferðis spillingar myndir. Með hinum nýju satellite hnött-
um er hægt að varpa þessum myndum um allan heiminn á
svipstundu.
Margt fleira mætti minnast á, svo sem margar uppfinn-
ingar sem hafa orðið til ills eða góðs. Thalidomite lyfið, sem
þungaðar konur neyttu pg varð þess valdandi að börn þeirra
fæddust handleggja- eða fótastutt. Hjartaflutning úr dánum
manni í lifandi mann. Allskonar gerfiefni, t. d. DDT og
gerfisápan sem nú eru talin stórhættuleg náttúrunni. „Pillan“
svonefnda, sem kemur í veg fyrir barneignir. Og að lokum
computer uppfinningin, reikningavél, sem nefnd er, að ég
held Tölva á íslenzku. Er spáð að fjöldi raunvísindamanna
muni margfaldast á næstu árum og þeir finna upp tæki sem
létta vinnu af fólkinu en Tölvan verði mikilvægust þeirra
tækja. — I. J.
Hvers vegna eldist fólk?
Barn sem fæðist í ár kann
vel að verða á lífi árið 2090.
Vísindamönnum hefur tekizt
að lengja ævi dýra um allt að
því þriðjung, og ekkert virð-
ist mæla á móti því að manns-
ævin verði lengd að sama
skapi. Én enn eru rannsóknir
skammt komnar á því, hvað
raunverulega gerist þegar fólk
eldist; enn vita vísindamenn
ekki til neinnar hlítar, hvað
aldur er.
Einstakir líkamshlutar og
eiginleikar manna eldast mjög
misfljótt. Líkamsafli og
vöðvasamstillingu byrjar að
hraka eftir 25 ára aldur, og
hæfileikinn til að greina háar
nótur fer að dvína strax við
11 ára aldur. Kynorka karla
minnkar frá þeirri stundu að
þeir ná fullum kynþroska, og
sá tími sem sár þurfa til að
gróa lengist stöðugt allt frá
fæðingu.
Þessar breytingar og marg-
ar fleiri er hægt að mæla, og
það er hægt að segja fyrir um
bæði þær og margar aðrar
breytingar. Líkurnar á því að
hárið gráni eða hverfi, ef um
karlmann er að ræða, aukast
eftir því sem lengra á ævina
líður, og með tímanum þykkn-
ar og skorpnar húð bæði karla
og kvenna.
Vísindamenn hafa á síðari
árum veitt þessum breyting-
um öllum sívaxandi athygli,
og þeir hafa í því sambandi
varpað fram ýmsum spurning-
um, sem engan veginn hefir
enn verið svarað til fullnustu.
Þetta eru spurningar eins og
sú, hvort um samband sé að
ræða milli þessara breytinga
og dauðans. Þatð liggur ljóst
fyrir að líkumar á dauða auk-
ast með hækkuðum aldri. En
er maðurinn eins og vél, að
jví leyti að hann stöðvist þeg-
ar margir hlutar hans gefast
upp í einu. Ef svo er, ætti að
vera hægt að lengja lífið í það
óendanlega með því að skipta
um líffæri, alveg eins og gert
er við aldamótabíla, sem enn
eru í gangi. Eða að öðrum
kosti, eru lifandi verur með
einskonar innri klukku, sem ,
stjórnar öllum þessum breyt-
ingum, og ef svo er, geta
menn þá lært að stjórna þess-
ari klukku með einhverju
móti?
Þessar spumingar standa að
sjálfsögðu í sambandi við þá
grundvallarspurningu, hvort í
raun og veru sé til eitthvað,
sem heiti eðlileg ævilengd.
Það er engan veginn víst að
svo sé, einfaldlega af því að
hingað til hafa fæstir lifað
nógu lengi til þess að ná eðli-
legri ævilengd, ef hún er fyr-
ir hendi. Sjúkdómar og slys
hafa orðið fólki að fjörtjóni
áður. Þessu h a f a nútíma
læknavísindi breytt.
Það getur bent til þess að
til sé eðlileg ævilengd, að
þrátt .fyrir aukið langlífi ná
ekkert vemlega fleiri mjög
háum aldri nú en áður. Hins
vegar er mjög erfitt fyrir
vísindamenn að komast að
hve háum aldri fólk eigi1 að
getá náð. Rannsókn á þessu
tæki jafnlangan tíma og mað-
urinn getur lifað, þ. e. alla
ævi vísindamannsins og ef til
vill lengri tíma. Þama yrðu
því margar kynslóðir vísinda-
manna að vinna að sama verk-
efninu. Og það eru vissir örð-
ugleikar því samfara að fá
vísindamenn til þess að taka
upp slík rannsóknarverkefni.
Það kærir sig enginn um að
hefja rannsókn, sem ekki get-
ur skilað árangri fyrr en í
hárri elli rannsakandans eða
jafnvel ekki fyrr en eftir að
hann væri dauður.
En það er athugavert í þessu
sambandi, að enginn deyr af
því einu að hafa náð háum
aldri. Gamalt fólk deyr úr
ýmsum meinum, sem hægt
væri að lækna eða læknuðust
af sjálfu sér hjá yngra fólki.
Þetta gæti bent til þess að um
einhvers konar innri klukku,
væri að ræða. í sömu átt
benda einnig rannsóknir, sem
farið hafa fram á dýrum, en-
við þær rannsóknir koma enn
sömu erfiðleikarnir. Það er
mjög erfitt að komast að því
hver eðlileg ævilengd dýra er,-
Villt dýr verða mjög auðveld-
lega öðrum dýrum að bráð,
þau deyja úr sjúkdómum og
af slysförum eða svelta í hel,
þegar illa árar. Dýr í dýra-
görðum eru hins vegar hægt
að rannsaka, en þar er þó sá
hængur á að dýr breytast tals-
vert við fangavist, og oft get-
ur verið erfitt að vita hvað af
Framhald á bls. 8.