Lögberg-Heimskringla - 22.01.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 22. JANÚAR 1970
Alþjóða heilbrigðismólaþing
í Winnipeg
Mörg eru manna meinin og engri stétt manna á
mannkynið eins mikið að þakka eins og læknastéttinni
og öðrum vísindamönnum í heilbrigðismálum; þeim
mönnum, sem reyna að finna orsök sjúkdóma, vernda
fólk gegn þeim, og lækna þá sjúku.
Þær hörmungar sem mannkynið átti við að búa
fyrr á öldum af völdum allskonar sjúkdóma voru
ægilegar. Fram á 19 öld var bólusótt einn sá skæðasti
sjúkdómur, sem þjáði mannkynið. Bólan eyddi íbúum
beilla borga og stórum hluta þjóða. Til dæmis geisaði
bólusótt á íslandi í byrjun 18 aldar og dó 18000 manns,
eða einn þriðji hluti þjóðarinnar, af völdum hennar.
Það var læknirinn, Edward Jenner, sem eftir marg-
víslegar tilraunir, datt í hug að bólusetja fólk úr kýr-
júgri, og gera það þannig ómóttæklegt fyrir þessa
drepsótt. Tilraunin heppnaðist og nú er þessi skæða
drepsótt hér um bil alveg úr sögunni, en enn er það
svo, að fólk verður að láta bólusetja sig áður en það
ferðast erlendis.
Fjöldi mæðra lét lífið fyrr á öldum vegna þess að
ekki var gætt nægilegs hreinlætis af hálfu lækna og
Ijósmæðra. Það fékk mjög á ungverska læknirinn
Ignaz Semelveis hve margar sængurkonur dóu í hönd-
um lækna á spítala hans í Vienna. Hann uppgötvaði
loks, að ástæðan var sú, að það var ekki nægilegt að
þeir þvæðu hendur sínar með sápu og vatni þegar þeir
komu úr krufningardeildinni og tóku að sinna sængur-
konunum; hann lét þá þvo hendur sínar úr chlorine og
klæðast hreinum fötum til að drepa alla sýkla, sem
kynnu að loða við þá, og eftir það dróg úr fjölda-
dauða sængurkvenna. Þetta var árið 1844.
Fréttir bárust ekki eins fljótt um heiminn þá eins
og nú. Það eru ekki margir tugir ára síðan fólk óttað-
ist að ganga undir uppskurð, vegna þess að fyrr á öld-
um dóu margir af því að gröftur og skemmd hljóp í
sárin. Það var Joseph Lister sem eftir margra ára rann-
sóknir komst að sömu niðurstöðu og Semelveis, að mest
var um vert að gæta mesta hreinlætis og varúðar gegn
sóttkveikjum eða sýklum, og nú þekkjast varla nokkur
dauðsföll sem stafa af uppskurðum við innvortismein-
semdum.
Hér hefir aðeins verið minnst þriggja lækna, en
fjöldi lækna og vísindamanna í heilbrigðismálum hafa
verið vakandi og sofandi fyrir því að rannsaka og koma
í veg fyrir sjúkdóma síðan þessir læknar voru uppi. —
Eins og á öðrum sviðum á þessari öld hinnar miklu
tækni, hefir læknavísindum og allri tækni í sambandi
við þau tekið svo miklum framförum, að flestir, ef ekki
allir læknar, sérhæfa sig í þeim greinum, sem þeir hafa
mestan áhuga fyrir. Þessvegna hafa á síðustu áratug-
um myndast stofnanir, sem nefnast Clinics, þar sem
margir sérfræðingar í hinum ýmissu læknisgreinum
starfa og geta ráðfært sig hvor við aðra. Ein fyrsta og
frægasta af slíkum stofnunum var Mayo Clinic í
Rochester Minnesota og frægasti Clinic í Canada var
stofnuð undir forustu Dr. Paul H. T. Thorlakson í
Winnipeg.
Svo sem greinin á bls. 1 og 2 gefur til kynna beitir
hann sé nú fyrir þessu víðfeðmasta þingi sem efnt hef-
ur verið til í heilbrigðismálum. Þing þetta verður sótt
af læknum, heilbrigðisfræðingum, heilbrigðismálaráð-
herrum og fl. frá öllum álfum heimsins og fyrirlestrar
fl'uttir af hæfustu læknum og heilbrigðisfræðingum
víðsvegar að. Allar nýungar í þessum málum verða
ræddar og öll nýjustu lækna- og rannsóknatæki verða
þa'r til sýnis. Verður þar sérstaklega rætt um hvernig
Clinic stofnanir geti komið að sem mestu og beztu
gagni.
Þingið verður haldið í hinu glæsilega nýja sam-
komuhúsi Winnipegborg, Manitoba Centennial Concert
Hall sem rúmar um 2,250 manns, í fjóra daga, 26 til
30. apríl. Verður þetta þing áreiðanlega mikilvægasti
atburðurinn á þess hundrað ára afmælisári Manitoba
fylkis. — I. J.
Vestan um haf
Framhald af bls. 1.
lenzkrar þjóðrækni, eftir því
sem efni stóðu til, og varð
honum vel ágengt hvarvétna,
þar sem hann lagði hönd að
verki, því að hann var maður
mjög vinsæll, þótti skemmti-
legur og var velviljaður í hví-
vetna.
Þeim frú Ingibjörgu var
boðið hingað heim árið 1946,
og varð það honum og raunar
þeim hjónum báðum til mik-
illar ánægju — og þá ekki sízt
Einari Páli, sem vitjaði æsku-
stöðvanna i ferðinni, en þá
voru Háreksstaðir og öll önn-
ur býli í Jökuldalsheiði kom-
in í eyði, en landið samt við
sig með sínum angangróðri
Ljóðin í bókinni fylla á
þriðja hundrað blaðsíður, án
þess að eyður séu þar til lýta.
Frú Ingibjörg hefur valið
kvæðin og skipað þeim í
flokka. Þar eru fyrst á einni
síðu Vísur Ingibjargar, er
enda þannig:
Um sumar og vetur
að síðustu táð
í sólheimi bý ég með þér
Þá eru Ættjarðarljóð, Vestr-
ið, þ. e. kvæði um Kanada og
sitthvað í hinum nýju heima-
högum skáldsins. Síðan eru
Ýmisleg kvæði og stökur,
Minningarljóð, afmælis- og
brúðkaupsljóð. Þýðingar — og
að endingu Heimsókn til ís-
lands 1946.
Einar Páll orti í svipuðum
anda og stíl og skáldin hér
heima á þeim árum, sem hann
var að alast upp, og fæ ég
ekki séð, að hann hafi orðið
fyrir áhrifum af nýjungum í
b r e z k u m eða amerískum
skáldskap, og þó að hann hefði
búið í hálfan fimmta áratug
vestan hafs, þegar hann orti
seinasta ljóð sitt, sést hvorki
þar né annars staðar blettur
eða hrukka á móðurmálinu.
Þá er og óhætt að fullyrða,
að hann var sérlega smekkvís
á orðaval, rímið lipurt og oft-
ast kliðmjúkt og formið stund-
um skemmtilega myndrænt.
Yfir ljóðum hans er yfirleitt
mildur blær fágaðra hugsana
og heiðríks hugarfars og þau'
sem yljuð innri glóð. Oft er
líka sem þau ilmi af ást til
íslands, átthaganna, íslenzkr-
ar tungu og þjóðernis. í síð-
asta kvæðinu, sem hann orti,
þá 77 ára gamall til íslands,
segir svo.
Vor stolta drottning brosir
fríð og frjáls
gegn framtíð, sem að
giftudísir skapa.
og ber ei lengur da-nskan
hlekk um háls
né heljarfjötur stórra eigin
glapa.
Við strengjablak vors sterka
móðurmáls
hún man það eitt að hafa
gleymt — að tapa.
Og heiðin mín er heiðbjört
þessa nótt,
í hennar faðm ég leita æsku
minnar,
mig hafa þangað
draumadísir sótt
með drifhvít brjóst og
og fagurrjóðar kinnar.
Minn bær í eyði, allt svo
undurhljótt
og angurværð í djúpi
sálarinnar.
Að eiga í vitund fagra
fósturjörð
þó fjarlæg sé, er langrar
ævi gróði,
þar djarfir synir halda
heiðursvörð
um heiða nótt í söngvum
jafnt og ljóði,
sem glaðir flytja guði
þakkargjörð
og geyma frelsiseld í merg
og blóði.
Kvæðið heitir Hin bjarta
nótt, og svo tær og heiðrík er
yfirleitt hugsun skáldsins,
þegar hugurinn hvarflar heim
. . . En þó getur þess dæmi í
þessum ljóðum, að fyrir
bregði oftast dulinni beizkju
út af þeim örlögum að lifa
lengst sinnar ævi í framandi
landi og að lokum hníga þar
að hinzta beði. Kvæðinu um
Stínu þvottakonu lýkur þann-
ig:
Og hún, sem elskaði ísland
mest
á ensku var síðast kvödd.
Og hver veit? Ef til vill hef-
ur skáldinu oftar en einu sinni
sýnzt eins og segir í fer-
skeytlu, sem heitir aðeins Úr
bréfi:
Þyngst var mér um
þennan óð,
þú ert horfin sínum.
Æskudrauma dauðablóð
drýpur úr penna mínum.
Ég hefði gjarnan viljað
fjalla frekar um þessa bók og
líf og starfs slfíks Islendings
sem höfundur hennar var, en
ég verð að láta við svo búið
standa. Að lokum votta ég frú
Ingibjörgu Jónsson virðingu
mína og þökk. Hún hefur vilj-
að með þessari fallegu útgáfu
minnast Einars Páls látins á
þann hátt, að samboðið væri
minningunni um samvistir
þeirra og samstarf í þeim
„Sólheimum“ sem hún bjó
honum.
Morgunbl. 20. des, 1969.
MÓTMÆLI BERAST UTAN
ÚR HEIMI
VEGNA VIRKJUNARFRAM-
KVÆMDA VIÐ
ÞJÓRSÁRVER
Náttúruverndarsamtökin „The
World Wildlife Fund“ hafa
sent forsætisráðherra, Bjarna
Benediktssyni, bréf, undirrit-
að af forseta samtakanná,
hans hátign prinsinum af Nið-
urlöndum. í bréfinu lýsa þessi
merku samtök, áhyggjum sín-
um vegna hugsanlegra virkj-
unarframkvæmda v i ð Þjórs-
árver — einum fegursta stað
á hálendi íslands, og aðal-
heimkynnum heiðargæsinnar
í Evrópu. Þá hafa fleiri nátt-
úruverndarsamtök í Evrópu
sent mótmæli til ríkisstjórn-
arinnar v e g n a hugsanlegra
virkjunarframkvæmda..
Náttúruverndar samtökin
„The World Wildlife Fund“
minna á, að þau hafi fyrir
nokkrum árum haft úrslitaá-
hrif á að Skaftafell í Öræfum
var gert að þjóðgarði, og fara
þess á leit við ríkisstjórnina,
að náttúruverndarsjónarmið
verði gætt til hins ýtrasta, í
sambandi v i ð fyrirhugaðar
virkjunarframkvæmdir, og
sérstaklega nú þegar evrópsk-
ir náttúruverndarár stendur
fyrir dyrum á næsta almanaks
ári.
Náttúruverndar samtökin
„The World Wildlife Fund“
sendu frá sér fréttatilkynn-
ingu um mótmælin til ísl.
ríkisstjói'narinnar í dag, en
eins og áður segir, þá er hans
hátign prinsinn af Niðurlönd-
um, forseti samtakanna, en
formaður er Peter Scott sá
heimsfrægi náttúruvemdar-
maður og fuglafræðingur. Að-
setur samtakanna eru í Sviss.
Þá segir í bréfi frá Kristján
Smeenk, fuglafræðingi í nátt-
úrugripasafninu í Leiden í
Hollandi, að eftirtaldir aðilar
hafi sent ríkisstjóminni1 mót-
mæli: Aðalstjórn alþjóða
fuglaverndunarráðsins, Stjóm
armenn m a r g r a landdeilda
sama ráðs, Aðalstjórn alþjóða
náttúruverndarráðsins, og Að-
alstjórn a 1 þ j ó ð a sundfugla-
rannsóknárráðsins. — Kristj-
án segir í bréfi sínu, að fylgzt
sé af miklum áhuga með þessu
máli og umhyggju erlendis.
Það sé von hollenzku fugla-
fræðing að ísl. náttúrufræð-
ingar nota tímann vel til þess
að rannsaka Þjórsárver full-
komlega, einkum kröfur heið-
argæsarinnar, að því er snert-
ir fæði og varpstöðvar þeirra,
og ríkisstjórnin veiti aðstoð í
þessum rannsóknum. Þessar
rannsóknir séu undirstaða enn
harðari mótmæla við skerð-
ingu svæðisins.
Tíminn