Lögberg-Heimskringla - 12.02.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. FEBRÚAR 1970
<
1 --------------------------------———
Lögberg-Heimskringla
Publlshed erery Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinled by
WALLINGFORD PRESS LTD
303 Kennedy Streei, Winnipeg 2, Man
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jokob F. Kristjansson; Vice-President S. Aleck Thororinson; Secretary, j
Dr. L. Slourfllion; Tr«o*ur«r, K. Wllh«kn Johonn»on.
EDITORIAL BOARD
Wlniti|»*f. Prof. Horaldur Be««o«on, choirmon; Dr. P. H. T. Thorlok.«on, Dr.
Voldimor J. Eytonds, Coroline Gunr»or»son( Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phlllip
M. Peturseon V«Mour«r: Gudlouo Johonnesson, Boai Biornason, Minneapolis:
Hon. Voldlmor Bjorneon. Vlctorla, B.C.: Dr. Richord Beck. Iceland: Birgir Thor-
loclus Stalndor Stalndorseon, Rev Robert Jack
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-993’
"Second class moil registration number 1667".
Dr. RICHARD BECK:
Fögur útgófa merkiskvæðasafns
Einar Páll Jónsson: Sólheimar. Önnur útgáfa,
aukinn. Reykjavík 1969. Aðalumboð:
Bókaútgáfa Menningarsjóðs. 240 bls.
Þessi fagra og vandaða, og stórum aukna, útgáfa af
kvæðasafni Einars Páls Jónssonar, Sólheimum, er mér sér-
staiklega kærkomið, bæði vegna hinna ágætu kvæða, sem
hún hefir að geyma, og vegna skáldsins, sem þar tjáir sínar
innstu og dýpstu tilfinningar, jákvætt viðhorf sitt til lífs-
ins, djúpstæða ættjarðar- og hugsjónaást sína, á myndauð-
ugu og kjarnmiklu íslenzku máli. Ég veit, að þeir eru einnig
margir heima á ættjörðinn, sem fagna útkomu þessa kvæða-
safns, enda hefir það þegar hlotið mjög lofsamlega dóma
þióðkunnra rithöfunda þeim megin hafsins. En engir hafa
ríkari ástæðu til þess að taka útgáfu þessa kvæðasafns fagn-
andi hendi heldur en vér íslendingar vestan hafs. Hér orti
Einar Páll Jónsson meginhluta þessara kvæða sinna, enda
bera þau þess mörg merki, og hér voru flest þeirra birt
upprunalega. Með þeim auðgaði hann drjúgum andlegt líf
vort og íslenzkar bókmenntir beggja megin hafsins; með
kvæðum sínum lagði hann einnig ómældan og áhrifaríkan
skerf til varðveizlu íslenzkrar tungu, íslenzkra bókmennta
og annarra íslenzkra menningarerfða, í fáum orðum sagt, til
viðhalds íslenzks anda, hér í álfu. Tekur það vitanlega einnig
til ritstjómarstarfs hans og annarrar menningarstarfsemi,
þótt eigi verði það nánar rakið að þessu sinni.
Frú Ingibjörg Jónsson, eftirhfandi kona Einars Páls, og
ritstjóri Lögbergs-Heimskringlu síðan hann féll frá, hefir
safnað efninu í þessa nýju og auknu útgáfu kvæða manns síns
og búið hana undir prentun, og leyst það verk af hendi af
frábærri nærfærni. Fylgir hún kvæðasafninu úr hlaði með
gagnorðum og smekklegum forQiála, þar sem hún gerir grein
fyir tildrögum útgáfu bókarinnar og innihaldi hennar, en í
henni eru öll ljóðin, sem birt voru í Sólheimum 1944, auk
fjörutíu kvæða, sem Einar orti á árunum 1943-1957 og birtust
í Lögbergi og Tímariti Þjóðræknisfélagsins.
í lok formálans farast frú Ingibjörgu þannig orð: „Ég
tjái vinum mínum, sem veitt hafa mér drengilega aðstoð við
undirbúning þessarar ljóðabókar, innilegar þakkir, þeim
Flaraldi prófessor Bessasyni fyrir að rita æviminnj^iguna,
dr. Finnboga Guðmundssyni og séra Benjamín Kristjánssyni
fyrir leiðbeiningar og prófarkalestur, Ágústi Guðmundssyni
prentsmiðjustjóra fyrir að annast frágang og útlit bókarinn-
ar og Atla Má fyrir að teikna kápuna.“
Hafi þeir allir heilir að verki verið, sem stutt hafa að
tímabærri útgáfu þessa efnismikla og merka kvæðasafns. En
engum mun gert rangt til, þótt sagt sé, að Ágúst prent-
Smiðjustjóri eigi sérstakar þakkir skilið fyrir það mikla
verk, sem hann hefir auðsjáanlega lagt í það, að gera bókina
sem bezt úr garði, með þeim árangri, að hún er óvenjulega
falleg og að sama skapi vönduð að ölium ytri búningi, og
má því um hana með sanni segja, að þar hæfi umgerðin
innihaldinu. Á kápumynd Atla Más sinn þátt í því; hún
fellur vel að efninu og er veruleg bókarprýði. Framan við
bókina er einniig ágæt mynd af skáldinu, hreinum á svip,
hlýjum og glaðlegum, eins og við vinir hans minnumst hans
frá ótal ánægjulegum samverustundum í kunningjahópi og
á mannamótum.
Þá var það ágætlega ráðið að birta sem inngangsritgerð
að þessu nýja kvæðasafni Einars Páls prýðilega æviminn-
ingu Haralds prófessors Bessasonar um skáldið, er rituð var
skömmu eftir andlát hans. Þar er, af staðgóðri þekkingu og
samúðarríkum skilningi, brugðið upp glöggum myndum af
m^ginþáttum í ævi- og starfsferli skáldsins, athygli dregin
að höfuðeinkennum skáldskapar hans, og lýst manninum
sjálfum, svipmiklum og sérstæðum persónuleika hans.
í stuttu máli: — Þetta nýja safn ljóða skáldsins er hon-
um og útgefanda þess til hins mesta sóma. Og víst er um
það, að ekki hefði frú Ingibjörg Jónsson með öðrum hætti
getað reist manni sínum ákjósanlegri eða varanlegri minnis-
varða, en með þessari fögru og um allt vönduðu útgáfu
kvæða hans. Þar á íslenzkur almenningur beggja megin
hafsins í fyrsta sinni greiðan aðgang að kvæðum hans í heild
sinni, og' ég er þess fullviss, að mörgum muni við lestur
kvæðasafnsins opnast augu fyrir því, hve mikilhæft og
merkilegt ljóðskáld Einar Páll Jónsson var, og verða það
ljóst, hvern heiðurssess hann skipar í hópi höfuðskálda vor
íslendinga vestan hafs, og jafnframt fastan sess í hópi ís-
lenzkra skálda sinnar tíðar beggja megin hafsins. Þeim um-
mælum til staðfestingar skal nú horfið að kvæðunum sjálf-
um, en rúmsiins vegna einungis vikið að nokkrum þeirra
sérstaklega, því að þar er úr svo miklu og góðu að velja.
Flokkun kvæðanna er gerð af smekkvísi og einkar skipu-
leg. Hin fagra og hjartaheita tileinkun Einars Páls til konu
sinnar, „Vísur Ingibjargar“, er hann birti fremst í fyrri út-
gáfunni af Sólheimum. skipar hliðstætt heiðursrúm í þessari
nýju útgáfu, eins og vera bar.
Öndvegið í meginmáli bókarinnar skipa því næst
„Ættjarðarljóð“ skáldsins, og sæmir það ágætlega, jafn mik-
ill grundvallarþáttur og þau eru í ljóðum hans, ber þar hátt
og setja svip sinn á þau. Þessi ættjarðarkvæði hans eru hvert
öðru fegurra og snjallara, og auðfundið, hve djúpar rætur
þau áttu í hug og hjarta skáldsins. Þau eru heit og einlæg
ástarjátning sonar til móður. I þeim rís ÍSland úr sævi í allri
tign sinni og náttúrufegurð, og jafnframt bera þau vitni djúp-
um og heilbrigðum skilningi skáldsins á nánu sambandi
manns og moldar. Það er sama þeim ummælum til sönnun-
ar, hvar gripið er niður í þessum ættjarðarljóðum, en sem
dæmi má minna á snilldarkvæði eins og „Hugsað til íslands“
(1926), „Móðir í Austri“ (1937), „Norræn móðir“ (17. júní 1944,
í tilefni af endurreisn hins íslenzka lýðveldis) og „Hin bjarta
nótt“ (1957), en það er síðasta kvæðið, sem Einar Páll orti.
Skal það því tekið hér upp í heild sinmi, enda er það gull-
fallegt kvæði að hugsun, málfari og ljóðformi, og má segja,
að þar sameinist, líkt og geislar í brennigleri, kjarninn í
ættjarðarkvæðum skáldsins, djúpstæð ættjarðar- og átthaga-
ást hans, skilningurinn á því að eiga sér slíka ættjörð og
ísland er, og hver gæfa það er að vera hluthafi í auðugum
íslenzkum menningarerfðum. Kvæðið „Hin bjarta nótt“ er
á þessa leið:
Um ljósa nótt við dimmblátt draumahaf
les dagsins guðspjall okkar tigna móðir;
hún mælist vel við margfalt stærri þjóðir
að mikilleik, sem drottinn henni gaf;
um víða jörð, er drótt í syndum svaf,
hún sótti vökuþrótt á nýjar slóðir.
Vor stolta drottning brosir fríð og frjáls
gegn framtíð, sem að giftudísir skapa,
og ber ei lengur danskan hlekk um háls
né heljarfjötur stórra eigin glapa.
Við strengjablak vors sterka móðurmáls
hún man það eitt, að hafa gleymt — að tapa.
Og heiðin mín er heiðbjört þessa nótt,
í hennar faðm ég leita æsku minnar;
mig hafa þangað draumadísir sótt
með drifhvít brjóst og fagurrjóðar kinnar.
Minn bær í eyði, allt svo undurhljótt
og angurværð í djúpi sálarinnar.
Að eiga í vitund frjálsa fósturjörð,
þó fjarlæg sé, er langrar ævi gróði,
þar djarfir synir halda heiðursvörð
um heiða nótt í söngvum jafnt og ljóði,
sem glaðir flytja guði þakkargjörð
og geyma frelsiseld í merg og blóði.
Næsti kafli bókarinnar nefnist „Vestrið11, og er það vel
valið heiti, því að þau kvæði, sem þar eru flokkuð saman,
fjalla um íslendinga hér vestan hafs, og hefst kaflinn á hinu
snjalla kvæði „Rödd úr Vestri“, sem flutt var yfir milli-
landaútvarp frá Canada til Islands 1. desember 1938, á tutt-
ugu ára afmæli hins íslenzka fullveldis. Hér eru einnig,
meðal annara landnemaljóða og kvæða flutt við ýms sögu-
leg tækifæri, hin fögru og áhrifamiklu „Landnemaljóð“,
flutt að Gimli 5. ágúst 1935 í tilefni af 60 ára afmæli íslenzka
landnámsins í Nýja íslandi, en Eimar Páll kunni flestum
betur að meta baráttu og sigursögu íslenzkra landnema
vestan hafs.
Framhald á bls. 5.
HETJULEGT
FLUG ÍSLENDINGA
Fréttir hafa borizt hingað
af hetjulegu flugi þriggja ís-
lendinga til flugvallar
skammt frá Uli-flugvellinum
í Biafra. ísendingarnir eru
Þorsteinn Jónsson flugstjóri,
Einar Guðlaugsson aðstoðar-
flugmaður og Runólfur Sig-
urðsson flugvélstjóri. Flugu
þeir í nótt frá Sao Tome til
Biafra með um tvær lestir af
skreið auk lyfja, sem áttu að
fara til sveltandi fólks í
Biafra.
Þorsteini tókst að lenda
flugvél sinni á smáflugbraut-
arspotta, Uka, sem hann vissi
af skammt frá Uli flugvelli.
í NTB-frétt segir að flugvöll-
ur þessi sé í 25 km. fjarlægð
frá Uli. Þar var vélin afhlað-
in en 45 manms áttu að fara
með vélinni aftur. Strax eft-
ir að flugvélin lenti, hófst
skothríð á hana og var henni
stanzlaust haldið áfram. Þrátt
fyrir það tókst fólkinu öllu að
komast um borð, en þó særð-
ust tíu manns áður en vélin
komst á loft aftur.
Nígeríumönnum tó k s t að
eyðileggja tvo af fjórum
hreyflum flugvélarinnar áður
en hún komst undan, en hér
var um að ræða DC6-b flug-
vél frá Hjálparstofnun kirkj-
unnar. Eins og fyrr segir
særðust tíu manns, en ekki
hefur enn frétzt af því, hversu
alvarlega þetta fólk særðist.
Hins vegar er vitað, að enginn
íslendinganna var fyrir skot-
um Nígeríumannanna.
í fyrrinótt gerðu fimm flug-
vélar tilraun til þess að kom-
ast til Biafra með vistir og
lyf. Aðeins tveim flugvélum
tókst þó að lenda á UGA-
flugvelli. Önnur þessara véla
var íslenzk. Komust þær aftur
heilu og höldnu til Sao Tome.
Þorsteinn Jónsson, sem er
búinn að vera í Biafra-flugi
síðan í október 1968 hefur nú
farið þangað í 400 flugferðir
eða þar um bil.
Alls hafa nú verið fluttar
um 60 þúsund lestir af mat-
vælum og lyfjum til Biafra
og eru þar af um 25 þúsund
frá kirkjufélögunum á Norð-
urlöndum.
Tíminn 14. janúar.
* :|í *
SLYS TAFÐI
REYNSLUFÖRINA
Hekla — nýja strandferða-
skipið fór í reynsluför sína í
morgun, samkvæmt áætlun,
en kom aftur fyrr, en búist
hafði verið við, vegna þess, að
yfirverkstjóri Slippstöðvar-
innar Þorsteinn Þorsteinsson,
varð fyrir slysi um borð. Þeg-
ar hann var kominn undir
læknishendi, hélt Hekla ’á-
fram siglingunni. Öll tæki og
vélar reyndust í ágætu lagi.
Framhald á bls. 8.