Lögberg-Heimskringla - 19.02.1970, Page 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 19. FEBRÚAR 1970
5
Fogur útgáfa merkiskvæðasafns
Framhald af bls. 4.
Vegna kvæðanna sjálfra, og einnig í þakkar skyni fyrir það
Sem Einar Páll var okkur Vestur-íslendingum sem skáld og
Ptstjóri, og sem þjóðræknis og menningarfrömuður. Það er
reint ekki orðum aukið, er Haraldur prófessor Bessason
Segir um hann í lok æviminningar sinnar:
„Einars Páls Jónssonar mun ávallt minnzt sem eins af
áelztu forvígismönnum íslenzkrar menningar í Vesturheimi.“
>,Og í vöggunnar landi skal varðinn standa,“ segir Einar
Benediktsson í hinu mikla Væringjakvæði sínu, og hafði rétt
að mæla. Einar Páll Jónsson var alltaf íslendingur inn í
^jartarætur, og nú hefir honum, með útgáfu ljóða hans, verið
reistur hinn fegursti og varanlegasti minnisvarði „í vögg-
uaar landi“, landinu hans fagra og ástkæra. En ekki væri
rettri mynd brugðið upp af Einari Páli Jónssyni, ef þess
væri eigi getið, að jafnframt því að hann var alltaf rótgró-
mn Islendingur, var hann einnig ágætur og heilhuga Canada-
maður, eins og kvæði hans, ritstjórnargreinar og félagsleg
störf sýna deginum ljósar. Hann var, með öðrum orðum,
n°gu vitur og viðsýnn maður til þess að skilja það til fulln-
Uslu, að maður getur bæði elskað móður sína af djúpum og
heitum huga, og einnig borið sterkan og einlægan ræktar-
hng til fóstru sinnar.
Skal nú að málslokum horfið aftur að seinasta ljóðinu
1 þessu kvæðasafni Einars Páls Jónssonar „Bæn fyrir íslandi“
(í stjörnudýrð yfir Keflavíkurflugvelli á leið í vestur 22.
September 1946). Sú sonarlega og hjartaheita bæn talar sínu
eigin máli, og það væru blátt áfram helgispjöll af minni
halfu að bæta þar nokkru við:
Blessa þú, Drottinn, landið ljósra nátta,
leiddu hvert bam til hugargöfgi og sátta.
Verði hver öld þín átak stórt og friður —
alþjóðir tóni: Drottinn sé með yður.
Sérhver þín ljóðfórn lýsi vítt um heima —
landið er heilagt, því má enginn gleyma.
Hljómsveitin verði himinsvanalíki.
Helgist þitt nafn og tilkomi þitt ríki.
Hljómkviða nóftúrunnar
(La Symphonie Pastorale.)
EFTIR ANDRÉ GIDE:
Frú Gerður Jónasdóttir þýddi
10. marz.
Húsið okkar er svo lítið, að
pað eru mestu þrengsli hjá
°kkur. Það er mjög erfitt
Vegna starfs míns. Þó hefi ég
ltið herbergi uppi á lofti, þar
tem ég get verið í næði og
sekið á móti fólki. En það er
erstaklega óþægilegt, þegar
g vil tala við einhvern af
J°lskyldu minni einslega, án
jJ;Ss að hvíli einhver hátíð-
^lki yfir því eins og mundi
era, ef samtalið væri í litlu
^stastofunni, sem börnin mín
,a,a í gamni „helgistaðinn“
Vl þeim er bannað að koma
g an§að inn. En morguninn,
eiU Jaeques fór til Neuchatel,
ar sem hann ætlaði að kaupa
^°ngUstígvél fyrir fjallgöng-
rnar Dg veðrið var mjög gott,
tr °ru bömin út með Ger-
k e e f t i r hádegismatinn.
_ iita eftir henni, og hún
n lr þeirra líka. (Mér er á-
lott^a að geta þess, að Char-
vl*e er sérstaklega hugulsöm
Við Amelie vorum
ið 1 ara tvh ein um kaffileyt-
°g við drekkum alltaf í
mitTbí00’' Þetta var ein'
bví ■ a°’ Sem miS langaði til,
lle Varð að tala við Ame-
séum u 6r SVO síaician að við
ara tvö saman svo ég
var ekki laus við feimni. Mál-
efnið, sem ég ætlaði að tala
um við hana, var það mikil-
vægt, að ég var allur í upp-
námi, eins og það væri játn-
ing mín en ekki Jacque’s, sem
um var að ræða. Ég fann einn-
ig áður en ég fór að tala við
hana, hvemig hjón, sem unn-
ast og sem lifa raunvemlega
sama lífi, geta hætt að skilja
hvort annað eins og' þau
byggju sitt hvoru megin við
ókleifan múr . . .
„Jacques talaði við mig í
gærkvöldi og í morgun“, byrj-
aði ég, meðan hún hellti í
bollana og rödd mín skalf
jafnmikið og hans hafði verið
róleg. Hann sagði mér, að
hann elskaði Gertrude.“
— Það var alveg rétt af
honum að segja þér frá því,“
sagði hún án þess að horfa á
mig og hélt áfram að sinna
sínum húsmóðurstörfum eins
og ekkert væri- eða eins og
ég hefði ekkert sagt henni,
sem henni væri ekki kunnugt
um áður.
Hann sagði mér, að hann
vildi giftast henni — og hann
er ákveðinn að . . .“ Maður gat
búist við því,“ hvíslaði hún og
yppti örlítið öxlum.
— „Grunaði þig þetta“?
spurði ég dálítið afundinn.
— Maður sá að hverju
stefndi fyrir löngu síðan. En
karlmenn taka ekki eftir
slíku.“
Það var þýðingarlaust að
mæla á móti því, ef til vill
leyndist líka sannleikskorn í
því, svo að ég sagði: „Fyrst
svo var, hefðir þú getað var-
að mig við“. Hún brosti svo-
lítið út í annað munnvikið
eins og hún gerir stundum,
þegar hún vill dylja þögn
sína, og hún hristi höfuðið og
sagði:
„Ja, ef ég ætti að vara þig
við öllu, sem þú tekur ekki
eftir.“
Hvað meinti hún með þess-
um dylgjum? Ég vissi það
ekki, og ég kærði mig ekki um
að vita það, og ég hélt áfram:
„Jæja, mig langar til að
heyra álit þitt á þessu.“ Hún
andvarpaði. . . .
„Þú veizt, vinur minn, að
ég var alltaf á móti því, að
þetta barn væri hjá okkur“.
Ég átti erfitt með að reiðast
ekki, þegar hún var alltaf að
rifja upp það liðna.
„Við erum ekki að deila um
það, að Gertrude er hjá okk-
ur,“ sagði ég, en Amelie hélt
áfram:
„Mér hefur alltaf fundist að
það yrði okkur til ógæfu.“
Mig langaði mikið til að
sættist og ég greip þessa setn-
ingu á lofti:
„Nú, þú álítur að þessi gift-
ing verði til ógæfu. Gott. Það
er einmitt það, sem mig lang-
aði til að heyra þig segja. Ég
er glaður yfir, að við erum
þar sammála.“ Ég bætti við,
að Jacques hefði látið auð-
sveiplega undan þeim rökum,
sem ég kom með, svo hún
þyrfti ekki að vera áhyggju-
full: að það hefði verið sam-
þykkt, að hann færi á morgun
í ferðalagið og yrði fjarver-
andi í mánuð.
„Þareð ég kæri mig ekki
um, frekar en þú, að hann
hitti Gertrude hérna, þegar
hann kemur, sagði ég að lok-
um. „Þá held ég að bezt væri
að biðja Mlle de la M. . . fyrir
hana og ég gæti haldið áfram
að sjá hana þar. Mér er það
ljóst, að ég ber algjörlega á-
byrgð á henni. Og á þann hátt
losnar þú við nærveru henn-
ar, sem þér fellur illa. Louise
de la M . . . mun annast Ger-
trude, hún er mjög glöð yfir
þessu fyrirkomulagi. Hún er
meira að segja farin að hlakka
til að kenna henni á orgel.“
Amelie virtist ákveðin að
halda áfram að vera þögul,
svo ég sagði:
„Þar sem við viljum ekki
að Jacques hitti Gertrude
þarna, þá held ég að bezt
væri að láta Mlle de la M . . .
vita hvernig landið liggur,
heldurðu það ekki?“
Ég vonaði, að Amelie mundi
svara þessari spurningu, en
hún klemmdi saman varirnar
eins og hún hefði svarið þess
dýran eið að segja ekki orð.
Og ég hélt áfram, ekki vegna
þess að ég hefði neinu við að
bæta, heldur af því að ég
þoldi ekki lengur þessa þögn
hennar:
„Og þegar Jacques kemur
aftur verður hann kannski
læknaður af ást sinni. Á hans
aldri veit maður tæplega
hvers maður óskar.“
— Og jafnvel seinna veit
maður það ekki alltaf,“ sagði
hún svo einkennilega. Þessi
dularfulli og hátíðlegi rómur
hennar reitti mig til reiði, því
ég er að eðlisfari of hreinskil-
inn til að láta mér lynda alls-
konar dulspeki. Ég sneri mér
að henni og bað hana að út-
skýra það sem hún gaf í skyn.
„Ekkert, vinur minn,“ svar-
aði hún hrygg. „Ég var aðeins
að hugsa um að rétt áðan
Varstu að óska að verða var-
aður við því sem þú tækir
ekki eftir.“
— Nú, jæja?
— Ég hugsaði með sjálfri
mér, að það væri ekki alltaf
auðvelt að vara fólk við.“
Ég hefi sagt, að mig hryllir
við öllu dularfullu og megin-
regla mín er að skifta mér
aldrei af neinum dylgjum.
„Þegar þú vilt að ég skilji
þig skaltu reyna að tala dálít-
ið skýrar,“ svaraði ég rudda-
lega, og ég sá strax eftir því,
því ég sá að varir hennar titr-
uðu. Hún leit til hliðar, reis
á fætur og gékk nokkur hik-
andi skref í stofunni.
„En Amelie,“ hrópaði ég
hversvegna ertu svona óham-
ingjusöm núna, þegar allt er
að lagast?“
Ég sá, að hún þoldi ekki
augnaráð mitt, og ég sneri við
henni bakinu, setti olnbogann
á borðið og hvíldi höfuð mitt
í höndunum og sagði við
hana:
„Ég talaði harkalega við þig
áðan. Fyrirgefðu.“
Þá heyrði ég, að hún kom
til mín, og hún lagði fingurna
blíðlega á höfuð -mitt og sagði
með grátstaf í röddinni:
„Vesalings vinur minn.“ Og
svo flýtti hún sér út úr her-
berginu. Það, sem Amelie
sagði við mig og mér fannst
svo dularfullt, skýrðist fljótt
fyrir mér eftir þettá . . . Ég
hefi skýrt frá þessu eins og
það kom mér fyrir sjónir, og
á þeim degi skildi ég, að tími
var kominn til að Gertrude
færi.
CAROLINE GUNNARSSON:
ÖLLU FER AFTUR
Hann vinur minn sagði um
daginn, að bláberin sem vaxa
á sléttunum vestur í landi og
kallast saskatoon, hafi verið
alveg risavaxin þegar hann
var krakki.
„Ég segi það satt, þau voru
á stærð við sveskjur. Þú hlýt-
ur að muna eftir þeim,“ sagði
hann.
„Ég gleymi þeim nú aldrei,“
svaraði ég, „en þau voru ekki
það stór þegar ég gekk á skóla
þar* í byggðinni.“
„Hver nefndi skólagöngu?
Þá strauk maður berin af
trjánum beint uppí sig. Mað-
ur var nú ekki að gefa sér
tíma til að rannsaka það, sem
maður tíndi, enda ekki ílát
við hendina til að mæla það í.
„Mér er mest í minni misl-
ingafríið sæla, þegar maður
hafði ekkert að starfa allan
sólbjartan sumardaginn ann-
að en tína ber, og ég segji það
enn éinu sinni að saskatoon
berin voru á stærð við sveskj-
ur, eða vel það. Nú eru þau
álíka stór og vesælar rúsínur,
svo maður nefni nú ekki
kúrínur."
Ég vildi náttúrlega fá að
vita hverju hann kenndi þessa
afturför. Hann sagðist helzt
gruna þessa óeðlilegu vetrar-
blíðu í veðrinu sem farin væri
að tíðkast allt um of nú á
dögum. Allir þyrftu að hafa
grimmd og hörku til að stríða
við, ef eitthvað ætti að verða
úr þeim — aðrir ávextir jarð-
ar ekkert síður en mennirnir.
„Þessir nútíma vetrar á
sléttunum eru bara ættlerar
fyrirrennara sinna,“ s a g ð i
hann. „Þegar ég var að vaxa
upp úr sléttufönninni komst
frostið iðulega sextíu gráður
niður fyrir Zero, og þá reyndi
nú á karlmennskuna. Ekki
var maður að kvarta eða að
blása í kaun.“
„Varaðu þig nú,“ skaut ég
inní. „Þú ert að komast á ald-
ur við hann afa þinn sáluga,
væri hann enn að kafa snjó
ofanjarðar. Ég man aldrei til
að frostið kæmist nema þrjá-
tíu fyrir neðan, og það fannst
manni nóg.“
„Ja, þú hefir þá skundað
norður fyrir bæjarvegg til að
gá á mælirinn, í staðinn fyrir
að taka málið beint á nefið.
Það hefði aldrei átt að hengja
upp þá andskotans mæli á
sléttunum. Þeir hafa logið af
manni meiri fræknisorðstýr
en nokkuð annað hefir gert í
vélmenning nútímans. Þeir
bara sprungu þegar frost-
rnagnið varð þeim ofvaxið.
Svo eru ekki orð málsmitandi
manna tekin til greina þegar
farið er að skrásetja þetta að,
þannig hefir stór merkilegur
þáttur í hetjusögu sléttunnar
gengið forgörðum.
„Já, þetta fer mér nú að
skiljast, sagði ég. „Það er
verst með berin.“
„Nefndu ekki blessuð berin.
Það hafa ekki farið nema
svona tuttugu til tuttugu og
fimm bláber í meðal pæ á
þeim dögum.“
„Hvað stakstu mörgum
uppí þig í einu þegar þú varst
í mislingafríinu?“
„Svona einu til tveim hand-
fyllum, sjaldan meiru. Ég var,
sko, lystugur krakki.“
Framhald á bls. 7.