Lögberg-Heimskringla - 05.03.1970, Síða 4
M
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 5. MARZ 1970
Lögberg-Heimskringla
Publiahed BTery Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinled by
WALLIN GFORD PRESS LTD
303 Kennedy Slreei, Wlnnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
Presidenf, Jakob F. Kristjonsson; Vice-President S. Aleck Thorarinson; Secretary,
Or L. Siourdson; Treosorer K Wilhelm Johonnton
CDITORIAL BOARD
prof. Horoldur Beteoson, choirmon, Dr P. H. T. Thorlokson, Dr
Voldimor J. íylonds, Caroline Gunnorsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev Phillip
' M Petursson Veeeonver: Gudlaug Johannesson, Boai Bjornason Minneaoolis:
Hon Voldimor Bjorneon Victorle, B.C.: Dr. Richord Beck. Icoland: Birgir Thor-
‘orlus Steindor Steindorsson Rev Robort Jack
Subsrription S6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-993»
"Second closs moil reoistrotion number 1667".
HON. PHILIP PÉTURSSON:
Ávarp og bæn
Flutt við þingsetningu Þjóðræknisfélags íslendinga
í Vesturheimi, 27. febrúar 1970.
Vér komum hér saman í dag, á fimmtugasta og fyrsta
ársþing Þjóðræknisfélags Islendiniga í Vesturheimi, til að
ræða mál vor, sem íslendingar sem búa í mikilli fjarlægð
frá ættjörðinni, þaðan sem foreldrar vorir komu, og afar og
ömmur. —
Hér gerum vér ráð fyrir að lýsa tryggð vorri við þessa
þjóð, sem vér búum meðal, — því hér voru margir okkar
fæddir, og hér hafa íslendingar, af íslenzku bergi brotnir,
átt siran þátt í því, að byggja landið, og setja svip á það, á
margan hátt. En á sama tíma eru ættarböndin enn sterk, —
og vér gerum hér á þessu þingi einnig ráð fyrir að leggja
sérstaka áherzlu á tryggð vora við gamla landið. -
Þá tryggð höfum vér erft frá landnemunum, þeim sem
lögðu út í óvissu langferðar til fjarlægra stranda. Hugur
þeirra var enn á íslandi, þó að daglegu störfin lægju hér
fyrir hendi. —
Sem dæmi þess, hve treglega sumir fóru frá Islandi, rakst
ég fyrir stuttu á fáeinar setningar úr dagbók manns, sem
flutti til Norður Dakota snemrna á árum, Ástin til lands og
þjóðar, tungu og sögu yfirgaf hann aldrei. Hún var helguð
í hjarta hans frá dögunum horfnu. En borgari þess lands var
hann engu lakari fyrir það, nema betri væri. —
13. júlí, 1884, skrifaði hann í dagbók sína, er Island hvarf
honum í sjó. „ísland hvarf sjónum mínum kl. 10:30, og ég
sá eftir því, sárum tárum í síðasta sinn“. Og á gamlársdag,
það sama ár, þá staddur í Dakota, skrifaði hann. „Þetta ár
hefur verið breytilegásta ár ævi minnar. Dagbókin sýnir
ævi mína hér, eða hið ytra líf. Hið innra líf mitt hefur verið
full't af leiðindum og söknuði. Ég get ekki átt von á að una
hér ævi minni. Ég þrái að komast heim aftur og mega eyða
þeim fáu dögum, sem eftir eru ævinnar, og deyja heima á
minni kæru fósturjörð. En það huggar mig, ef ég ætti von
' á að sjá góða framtíð barna minna hér, og um það hefi ég
góða von.“
Þetta er eitt sýnishorn af hugarfari flestra eldri manna
og kvenna, sem hingað komu á landnámsárunum. En fæstir
þeirra náðu því að sjá ættjörðina aftur.
En þrá þeirra til að sjá Island aftur, og tryggðin við
gamla landið hefur fests í huga og sál margra yngri manna
og kvenna, og lætur enn sterkt til sín taka, eins og íslenzku
- félögin okkar sanna, eins og vaxandi áhugi til heimferðar
sannar, eins og þingfundir þessir, sem byrja nú í dag munu
sanna.
Islendingar munu lengi lifa hér í þessari heimsálfu.
Málið mun seint hverfa. — Tryggðin við allt sem íslenzkt
er, mun lifa, á meðan að íslendingar lifa, og þekkja til upp-
nma síns.
Það er bæn mín og innsta von, að þinghald vort hér
þess^dagana verði afkasta drjúgt, og íslendingum til sóma,
að það verði þjóðarbroti voru hér vestra og ættjörðinini til
sæmdar og heilla. — Og eins og sungið er í sálmi eftir Stein-
grím Thorsteinsson, sem vér höfum stundum sungið, er menn
snúa hugum sínum til valds almættisins, megum vér líka
segja.
• Þú blessar hvert verk, sem er byrjað í þér, —
Oss byrja lát þínum í anda;
Það allt, sem vér plöntum, sinn ávöxt þá ber,
Og allt, sem vér byggjum mun standa. —
RICHARD BECK:
Brú bróðurhugans
(Kveðja send í bréfi til Rótaryklúbbsins, Görðum)
Vel sé þeim, er bróðurhugans brú
byggja milli fjarra þjóða og stranda.
. Þeirra mildiríka morguntrú
mannsins vísar ferðaþreyttum anda
leið í heim, sem langt í fjarska rís —
löngu dreyma friðar Paradís.
Listamaður kemur heim
Jón Þórarinsson: Sveinbjörn Sveinbjörnsson (ævisaga).
Almenna bókafélagið. 261 bls.
Bókmenntir um slenzka
tónlist eru fáskrúðugar, og
sætir því tíðindum, að út
skuli komin ævisaga Svein-
björns Sveinbj örnssonar.
Margir vita, að hann var
fyrsta sérmenntaða íslenzka
tónskáldið og samdi lagið við
þjóðsöngin á sínum tíma.
Annars er allt of lítið um
Sveinbjörn kunnugt. Hann
dvaldist erlendis langa ævi, í
Danmörku, Skotlandi og Kan-
ada, en dó í Kaupmannahöfn
og ber beinin í kirkjugarðin-
um við Suðurgötu í Reykja-
vík. Nú kemur hann heim í
þeim skilningi, að íslending-
ar kynnist sögu hans og störf-
um. Er það ekki vonum fyrr
um svo merkan listamann.
Höfundur ævisögunnar, Jón
Þórarinsson tónskáld, hefur
lagt í hana mikla vinnu. Ger-
ir hann allri ævi Sveinbjörns
góð skil, en einkum bernsku
hans og skólaárum heima í
Reykjavík. Er þar um að ræða
athyglisverða mynd af lífinu
í höfuðstað Islands á þeirri
tíð, en einnig koma við sögu
margir þeir, er þá settu svip
á bæinn. Ætla ég þá kafla að
sínu leyti drjúgan hluta ís-
landssögunnar, þó að mest
segi frá Sveinbimi og fólki
hans. Hefur Jón Þórarinsson
dregið hér saman mikið efni
og unnið úr því af kostgæfni.
Hann er slyngur rithöfundur,
málfarið slétt og lipurt, en
megináherzla lögð á fróðleik-
inn. Verður Jón sér úti um
nýjar heimildir í gömlum
bréfum, og er föður tónskálds-
ins, Þórði Sveinbjömssyni, til
dæmis borin þar sagan öðru
vísi og sýnu betur en honum
auðnaðist í drögunum að
sjálfsævisögu sinni. Virðist ó-
tvírætt, að embættismenn
nítjándu aldarinnar hafi mjög
horfið í skuggann af Jóni Sig-
urðssyni og samherjum hans,
en það mun helzt til ósann-
gjamt. Þeir voru sumir miklu
geðfelldari og þjóðræknari en
andstæðingar og keppinautar
í stjómmálabaráttunni vildu
vera láta. Er þess vegna feng-
ur að því, að hlutur þeirra sé
leiðréttur og reynt að rekja
söguna svo við hæfi, að ekki
sé aðeins tilgreint hvítt og
svart eins og það séu einu lit-
irnir. Hendir slíkt iðulega, því
að sagnaritun íslendinga legg-
ur öllu meira upp úr persónu-
dýrkun en mannlýsingum.
Finnst mér Jón Þórarinsson
víðsýnn og frjálslyndur í
þessu efni og vilja hafa það,
sem rétt sé.
Ævisagan rekur skilmerki-
lega f r a m a Sveinbjörns
Sveinbjörnssonar erlendis, en
sú frásögn telst daufari og
brotakenndari en kaflarnir,
sem gerast heima á íslandi.
Þó dylst ekki, að höfundur
bókarinnar hafi lagt sig fram
um þá hluti, en Sveinbjöm
einaingraðist frá Islandi, þó að
hann dveldist ekki lengra
burtu en í Edinborg í Skot-
landi. Eigi að síður tekst Jóni
Þórarinssyni að lýsa vinnu-
brögðum hans við sum verk-
efni og auka þannig drjúgum
gildi bókarinnar. Loks fylgir
henni skrá um tónsmíðar
Sveinbjörns Sveinbjörnsson-
ar. Reynist ævistarf hans
harla mikið, og gegnir furðu,
hvað íslendingar þekkja enn
lítið til þess. Hefur útgáfa
tónsmíða Sveinbjörns staðið
til um hríð, en ekki af orðið.
Glögg mynd og persónuleg
verður af frásögn Áma Thor-
steinssonar, er hann lýsir
heimsókn sinni og Guðmund-
ar Sveinbjörnssonar og Frið-
riks Hallgrímssonar til Svein-
björns Sveinbjörnssonar í Ed-
inborg. Árna mæltist þannig:
„Til dyra kom ung og fög-
ur kona, frú Eleanor Svein-
björnsson. Tók hún okkur svo
ástúðlega, að hálf feimnin
rann þegar af mér, og vorum
við svo leiddir til stofu. Þar
tók við okkur húsbóndinn, og
er ekki að orðlengja það, að
þarna rann af mér afgangur
feimni minnar; svo elskulegar
voru viðtökurnar og viðmót-
ið hreint og beint. Hófust nú
samræður með okkur og hús-
bóndanum, en hann þurfti um
margt að spyrja að heiman.
Var síðan setið við þetta
spjall, þar til miðdegisverður
var fram borinn.
Sveinbjömsson var alla sína
ævi trúrækinn mjög og las
borðbæn á ensku bæði fyrir
og eftir máltíðina. Þótti okk-
ur, hinum ungu „heiðingj-
um“, þetta nýstárlegur, en
fagur siður. Bar nú ekki til
tíðinda, meðan á máltíðinni
stóð, en að henni lokinni ruk-
um við gestimir að frúnni
hver af öðrum, tókum í hönd
hennar og þökkuðum fyrir
matinn, að góðum og gömlum
norrænum sið. En þá var hús-
bóndanum nóg boðið; safnaði
okkur þremur saman í eitt
hom stofunnar í skyndi og
hélt þar yfir okkur reiðilest-
ur út af þessu. Áminnti hann
okkur um, að við mættum
aldrei aftur gerast sekir um
þvílíkan dónaskap; hann hefði
áður í borðbæn sinni þakkað
guði fyrir matinn og þar við
skyldi sitja.
Ég man vel, hve mér brá
við þetta leiða atvik, og fé-
lögum mínum sermilega líka.
En mér létti fljótt, er hús-
bóndinn breytti um skap og
virti okkur það til vorkunnar,
að við værum ókunnugir
landssiðum.
Var nú gengið til annarrar
stofu, en þar inni var stórt
flygel-hljóðfæri. Settist Svein-
björnsson þegar við það og
lék nú hvert lagið á fætur
öðm fyrir okkur. Voru þetta
allt lög, er hann sjálfur hafði
samið. Söng Sveinbjörnsson
með þrumandi bassarödd og
miklum þrótti. Ekki var rödd-
in vel tamin, en hljómsterk
mjög. Það vakti furðu mína,
hve vel honum tókst samt við
mýkri og blíðari lögin og hve
hátt hann komst. Þetta var ný
hlið á tónskáldinu, að því er
mér fannst, og mér hefur
stundum síðan dottið í hug,
að Sveinbjörnsson gamli hefði
með þessu mikla raddmagni
sínu og tónsviði mátt verða
fyrirtaks söngvari, ef hann
hefði viljað rækt við leggja.
En leikur hans á hljóðfæri var
honum kærastur, svo og hin
sterka þrá hans til að semja
og skapa tónverk öðrum til
afnota“.
Ævisaga Sveinbjörns Svein-
björnssonar er fróðleg bók og
skemmtileg jafnvel mér, sem
aldrei hef leikið á hljóðfæri
eða sungið í kór.
Helgi Sæmundsson.
SKRÝTLUR
Ungur sjómaður var nærri
drukknaður, þegar skip hans
fórst, en þá kom ung og fall-
eg hafmey, tók hann í fangið
og fór með hann heim til sín
niður á hafsbotninn. Þar
bjuggu þau í sátt og samlyndi
í nokkur ár, en að lokum varð
heimþrá sjómannsins svo
sterk, að hann stakk af og
skaut upp höfðinu í höfninni
í Friðrikshöfn. Hann reyndi
að gamga í land svo að sem
allra fæstir tækju eftir. En
þegar hann gekk framhjá
kössum, sem í voru rauð-
sprettur, risu allar sprettum-
ar upp og kölluðu í kór:
„Halló, pabbi!“
Það var kristinfræðitími í
bamaskólanum?
— Jæja, Jón. Hvað getur
þú sagt mér af Pétri?
— Ég hef ekkert nema gott
af honum að segja.
Prímadonnan var fjúkandi
vond, þegar leiksýningunni
lauk. — Ég fékk bara fjóra
blómvendi, hrópaði hún. —
Jæja, sagði leikstjórinn —
er það ekki fínt?
— Nei, kveinkaði hún, —
ekki þegar ég borgaði fimm.