Lögberg-Heimskringla - 19.03.1970, Síða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 19. MARZ 1970
Lögberg-Heimskringla
Puhlishad •▼•ry Thursday by
JíORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD
993 K*nn*dy Slraet, Winnipeg 2, Man.
Edlior: INGIBJÖRG JÓNSSON
Pr«sident, Jokob F. Kristjonsson; Vice-President S. Aleck Thororinson; Secretory,
Or. L. Sigurdeon; Treoeurer, K. Wllhelm Johonneon.
IOITORIAL BOARD
WlMttfSf. Prof. Horaldur Beseoeory chatrmon, Dr. P. H. T. Thorlokton, Dr.
Voldimor J. Eylonde, Coroline Gunnoreeon, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phlllip
M. Petureeon. Vooeoever: Gudloug Johonneeson, Boai B)arnoson. Minneepolie:
Non. Voldlmor Diorneorv Vkterlo, B.C.: Dr. Richord Beck. Icelend: Birgir Thor-
locius, Stelndor Steindorteon, Rev. Robort Jock..
Subacription S6 00 per year — payable in advanca
TELEPHONE 943-993’
"Second closs mail. registrotion number 1667".
Orð af yztu nöf
stundum ævinnar finnst manni stundum að allt, sem
maður er að bisa við, sé unnið fyrir gíg. En Snæbjörn
er, að því er mér bezt skilst, bjartsýnn maður, og ætti
því ekki að hjálpa þessum níðhöggum dagblaðanna,
sem gleðjast mest við það, að hirða spörðin en skilja
berin eftir.
íslendingar greina jafnan sundur skáldin með
auknefnum. Þannig eru undirkomin orðin: Leirskáld,
alþýðuskáld, níðskáld, kýmnisskáld, kraftaskáld, rímna-
skáld, sálmaskáld, þjóðskáld og enn fleiri. Og allir eru
þeir skáld — og leirskáldin eins. Aftur i svartri forn-
eskju var skáld níð eða niðrunar orð, og kvað víst ramt
að því, því lög voru sett gegn níði (skáldskap?). Finnast
enn niðrunarmerki í nútíðarmáli. Ef hestur fellir hár í
stórskellum, sem óefað stafar af illu og ónógu fóðri, segj-
um við að hann sé skáldaður. Ef heitu vatni er að óvöru
skvett á hendi eða fót, skáldast sá sem fyrir slysinu
varð. Enskan heldur orðinu scald í sömu merkingu. En
upprunalegra er að líkindum orðið scold, sem þýðir að
Vísnakver
Eflir Snæbjörn Jónsson
Nýlega barst blaðinu nýtt ljóðakver eftir hinn al-
kunna rithöfund og skáld Snæbjörn Jónsson, sem
fyrir skemmstu flutti frá íslandi til Englands og býr
þar í skjóli barna sinna. Bókin heitir Orð af yztu nöf,
og bendir nafnið auðvitað til þess, að höfundurinn er
kominn á efri ár, yfir áttrætt, og býst því varla við,
að gefa út fleiri bækur. Ekki vildi ég þó þvertaka fyrir
það, ef honum endast enn fáein ár, því áður hafa kom-
ið út bækur eftir hann með titli, sem bendir í sömu
átt. Sum skáld endast stundum býsna lengi. Þrímenn-
ingarnir Gröndal, Steingrímur og Matthías komust
allir yfir áttrætt og orktu fram í rauðan dauðann.
Flest munu þessi ljóð vera kveðin á síðustu 10-15
árum, og bera þó engin hnignunarmerki. Áhuginn og
hin knýjandi þörf eru enn hin sömu. Öll eru ljóðin í
föstu rími og er það vel, hvað sem segja má um hinn
nýrri skáldskap, sem hvorki virðist fylgja eða skeyta
um rím eða rök. Við áttum hér vestra skáld sem var
að sumu leyti á borð við Snæbjörn. Á ég þar við
Sigurð Júlíus Jóhannesson. Hann orkti, eins og Snæ-
björn, ljómandi þýð lýrisk ljóð, en aðaláhugann lagði
hann samt á mannfélagsmálin. Hann vorkendi og fann
til með þeim, sem lentu á lægstu hillu mannfélagsins
og vildi að úr því yrði bætt.
Snæbjörn hefir oftsinnis orkt og skrifað í sama
anda, en stundum verður hann samt vandlætarinn —
nokkurskonar Jóhannes skírari, sem fordæmir hiklaust.
Sjá meðal annars „Móðurmálið í ánauð,“ í þessu kveri
og sumar greinar hans í lausu máli. Ekkert tekur hann
sárara en kæruleysið í ræðu og riti og það sem honum
finnst úrkynjun og niðurlæging tungunnar. Snæbjörn
barmar sér stundum yfir því að hafa ekki getað sagt
hugsanir sínar eins vel og hann hefði óskað, en samt
er þar ekkert ,,holtaþokuvæl“, eins og Jónas nefndi
það. Hversu margir hafa ekki sömu sögu að segja? St.
G. kvartar á einum stað yfir, að öll sín beztu ljóð fari
með sér í gröfina, og eru það að vísu ýkjur.
Flest skáld verða til eins og dagurinn og nóttin,
án þess að nokkur ýti þeim af stað. Hvernig stendur
t. d. á því, að átta eða níu ára krakki tekur upp á því,
að hnoða saman vísum áður en hann er full læs eða
skrifandi, jafnvel þótt bræður hans og systur hlæi að
honum? Ef til vill kemst hann aldrei hærra en í leir-
skáldatöluna, en hann er samt skáld, af því að það lá
í eðlinu.
Snæbjörn hefir verið síyrkjandi lengst ævinnar.
Hann er ekki alþýðuskáld — þau yrkja jafnan um dag-
inn og veginn, og oft snildarlega. Hann á jafnan áhuga-
mál, sem setur hann í annan flokk. Hann á heima vel
miðja vega í sínum eigin „skáldaflota“, Hann nær
kannske aldrei „hæstu tónunum“, en hversu margir
ná þeim? Og hverjir eru svo óskeikulir dómarar í þeim
efnum? •
Séra Benjamín Kristjánsson skrifar undurhlýjan
og greinargóðan inngang að bókinni og leggur þar
sterka áherzlu á að höfundurinn sé sannarlegt skáld,
sem í fyrstu sýnist óþarfi, þar sem hann hefir sýnt það
svo oft í verkinu. En ástæða séra Benjamíns er, að
mótmæla lítillæti og minnimáttar kennd höfundarins
sjálfs, sem efar of oft sitt sæti meðal skáldanna.
Við Snæbjörn höfum um margra ára skeið verið
í andlegri nálægð hver við annan, og hefir mér sann-
ast að segja oft fundist það sama, að hann hafi aldrei
þurft neitt að afsaka. Annað er það, að á myrkustu
atyrða eða skamma.
Snemma á öldum, og þó seinna, varð orðið skáld
að sérheiti þeirra, sem lært höfðu og tamið sér að fella
orð sín og hugsanir í stuðla og rím, og varð þá hrósið
eins títt eða tíðara en níðið. Úr því varð svo til orðið
hirðskáld um þá sem gerðu sér það til fjár og frama
að yrkja hrós um frægðarverk konunga og jarla við
erlendar hirðir. — Með tíð og tíma urðu hættirnir
fleiri og rímið dýrara, unz það útaf fyrir sig varð að
hreinni list á rímnaöldinni. Nú er öldin önnur. Fast rím
og hættir er nefnt „hefðbundið“, og er ekki laust við
að í því felist broddur af niðurlægingu.
Öll er bókin hin snyrtilegasta að frágangi, en í þess-
um nýrri stíl. Fyrirsagnir kvæðanna eru allar efst á
síðu og í sömu leturstærð og lesmálið, og stundum
smærra. Ekki er ég alveg viss um að mér líki það betur
en eldri stíllinn. En svo vona ég að hálf-tíræðum upp-
gjafa prentara vorkennist, að hann vill heldur halda
sér við gamla móðinn. — G. J.
Hljómkviða náttúrunnar
(La Symphonie Pasiorale.)
EFTIR ANDRÉ GIDE:
Frú Gerður Jónasdóííir þýddi
18. maí.
Núna þegar góða veðrið er
komið á ný hefi ég aftur byrj-
að að fara í gönguferðir með
Gertrude. Það hefi ég ekki
getað gert í langan tíma (því
það er stutt síðan að það var
snjókoma og göturnar hafa
verið afleitar fram að þessu.)
Það er einnig laingt síðan, að
ég hef verið einn með henni.
Við gengum hratt og hið
svala loft kom roða fram í
kinnar hennar og ljósa hárið
flaxaðist án afláts um andlit-
ið. Þar sem við gengum fram
hjá mómýri, tíndi ég dálítið
af spanskr e-y r, sem var í
blóma og smeygði leggjunum
undir alpahúfuna hennar, og
svo fléttaði ég þá með hárinu
til þess að þeir héldust fastir.
Við höfðum varla yrt á hvort
annað ennþá, við vorum svo
undrandi yfir að vera einsöm-
ul, þegar Gertrude snéri sér
allt í einu að mér og spurði
snögglega:
„Haldið þér, að Jacques
elski mig ennþá?
— Hann hefir tekið ákvörð-
un um að hætta við þig, svar-
aði ég samstundis.
— En haldið þér að hann
viti að þér elskið mig?“ hélt
hún áfram.
Síðan samtalið fór fram,
sem ég skýrði frá hér á und-
an, er liðið meira en hálft ár,
án þess að (sem mig undrar
mjög) minnsta ástarorð hafi
farið okkur í milli. Við vor-
um aldrei ein, og eins og
ég hefi sagt — var bezt að
það væri þannig . . . Ég fékk
svo mikinn hjartslátt við
spurningu Gertrude, að ég
varð að hægja dálítið á göngu
okkar.
„En allir vita, Gertrude, að
ég elska þig“, hrópaði ég. En
hún lét ekki gabba sig.
„Nei, nei, þér svarið ekki
spurningu minni.“
Og eftir andartaks þögn
sagði hún niðurlút:
„Amelie frænka mín veit
það, og ég veit að það gerir
hana hrygga.
— Hún væri samt |döpur,
mótmælti ég ódjarflega. Hún
er þunglynd að eðlisfari.
— Ó! þér reynið alltaf að
gera mig rólega, sagði hún
æst. En ég kæri mig ekkert
um, að það sé alltaf verið að
gera mig örugga. Ég veit, að
það er margt, sem þér haldið
leyndu fyrir mér, af því þér
haldið að það geri mig óró-
lega og hrygga. Það er svo
margt, sem ég þekki ekki, svo
að stundum . . .“
Rödd hennar lækkaði meir
og meir, hún stanzaði eins og
hún næði ekki andanum. Ég
tók upp eftir henni síðustu
orðin og spurði:
„Svo að stundum? . . .
Svo að stundum, endurtók
hún hrygg, finnst mér, að öll
sú hamingja, sem ég á yður
að þakka, sé byggð á fáfræði.
— En Gertrude . . .
— Nei, lofið mér að segja
yður þetta: Ég kæri mig ekki
um þesskonar hamingju.
Skiljið þér, að ég . . . Ég kæri
mig ekkert um að vera ham-
ingjusöm. Ég vil heldur fá
vitneskju. Það er margt áreið-
anlega hryggilegt, sem ég get
ekki séð, en þér hafið engan
rétt til að halda þessu frá
mér. Ég hefi mikið hugsað
þessa vetrarmánuði, og ég er
hrædd um, að heimurinn sé
ekki eins fagur og þér viljið
láta mig halda, prestur, og
jafnvel að það sé mjög langt
frá því.
— Það er rétt, að maðurinn
hefur oft gert jörðina ljótari“,
sagði ég ódjarflega, því ákafi
hugsana hennar gerði mig
hræddan, og ég reyndi að
snúa huga hennar að öðru, þó
ég væri vonlaus um, að mér
tæki'st það. Það virtist sem
hún biði einmitt eftir þessum
orðum, því að hún greip þau
strax eins og maður gerir,
þegar týndi hlekkurinn, sem
vantar í keðjuna, kemur í
leitirnar.
„Einmitt, hrópaði hún: ég
vildi vera viss um, að ég bætti
ekki við hið illa.“
Lengi héldum við áfram og
gengum hratt og þögul. Allt,
sem ég hafði viljað segja
henni, rak sig á það, sem
ég fann að hún hugsaði. Ég
óttaðist að hafa orð á því,
sem gæti haft áhrif á örlög
okkar beggja. Og þegar mér
varð hugsað til þess sem
Martin læknir hafði sagt við
mig, að ef til vill tækist að
láta hana fá sjónina þá greip
mig mikil sálarangist.
„Ég vildi spyrja yður, hélt
hún áfram að lokum, en ég
veit ekki hvemig ég á að
koma orðum að því . . .“
Hún þurfti áreiðanlega á
öllu sínu hugrekki að halda,
eins og ég sjálfur til að hlusta
á hana. En hvernig gat ég séð
fyrir spurninguna, sem kvaldi
hana:
„Fæðast börn blindrar konu
alltaf blind?“
Ég veit ekki hvoru okkar
þetta samtal þjakaði meir, en
nú þýddi ekki annað en halda
áfram.
„Nei, Gertrude, sagði ég,
minnsta kosti ekki nema í sér-
stökum tilfellum. Það er jafn-
vel engin ástæða til þess.“
Henni virtist létta mikið við
þetta. Ég hefði viljað fyrir
mitt leyti vita, hversvegna
hún spurði mig að þessu, en
mig brast kjark og ég sagði
klaufalega:
„En Gertrude, til þess að
eignast börn verður maður að
vera giftur.
— Segið mér það ekki,
prestur. Ég veit, að það er
ekki satt.
— Ég sagði þér það vegna
velsæmisins, andmælti ég. En
í raun og veru leyfir lögmál
náttúrunnar það sem lög
manna og Guðs banna..