Lögberg-Heimskringla - 30.04.1970, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN' 30. APRÍL 1970
7
íslenzk skáld í Manitoba
Framhald af bls. 5.
„Hanin mætti henni á myrkum stað
og mælti' „Ert þú það, elskan mín?“
„Ekki er nú svo, að það sé það,
það er bara konan þín.“
Páll Guðmundsson, Guðmundur Kristján Jónatansson,
dallur E. Magnússon — Margir sem eru hér frá Lundar
^unu muna eftir „Sveitaþorpið Lundar.“ — Og svo er Gísli
onsson — vona ég að hann sé hér í kveld. Langar mig til
lesa „Móðurmálið“ eftir hann.
„Er vindur hvín um vog og land,
er ólgar hrönn við hólm og sand,
er ymur foss í fjallaþröng,
er ljómar loft af lóusöng,
er ghötrar ís, er gneistar bál, —
ég heyri hljóm, ég heyri mál,
er ómar hreint og hvelt sem stál:
Það er vort móður mál.“
, Bið ég fyrirgefningar ef einhver hefur gleymzt — Verð
að geta þess hér, að ég taldi ekki upp neina af öllum
^lenzku prestunum í Manitöba því það væri of mikið efni
yrir mjg — Þeir voru allir meira og minnia skáld, bæði
Va&ða- og söguskáld og bið ég einhvern mér færari að ann-
®st þeirra hlut.
Mér koma í hug konur og karlar sem hafa skrifað gull-
^°gur ljóð — En fáir munu vita um allan þennan fjársjóð.
Viðurkenningarskyni langar mig til að minniast á kvæði
®ein Bergþór Emil Johnson skrifaði — en eins og fyrr, þá
e^ ég ekki tíma til að lesa það allt — „Hugskeyti".
„Nú brýt ég í blað
í bókina hér
og legg svo á leið
í leit eftir þér
við lifum í ljósheim
um líðandi stund
og föðurnum felum,
svo friðsælan blund.“
Jaeja blessað fólk, það er víst komiinn tími að ég slái
°ín í þetta, en mig langar til að bjóða ykkur að koma með
tTler norður til Gimli, inn í baðstofuna í húsi foreldra minna
Kristjönu og Bergþórs —, þar sitjum við öll í kring
Um kaffiborðið og þar er kominn góður gestur. Voru sam-
j^ðurnar bæði fjörugar og fróðlegar þegar þessi maður
eimsótti okkur. Passaði ég að sitja þar sem ég gat séð fram-
1 hann, því ég hef aldrei mætt nokkrum með eins svip-
^kið andlit, sem breyttist skyndilega og algjörlega eftir
Vl sem umræðu efnið var. Hann segir, „Beggi minn, hefur
Pu heyrt þetta“:
Ég fór on í Main street með fimm dala cheque
Og forty-eight riffil mér kaupti
Og ride út á country með farmam fékk,
Svo fresh út á brushin ég hlaupti.
En þá sá ég moose, úti í marshi það lá,
Ó my — eina sticku ég brjótti!
Þá fór það á gallop, not good ainyhow,
Var gone, þegar loksins ég skjótti.
Já þetta var Gutti, þarf ég ekki að lesa meira af þessu
5ði þið kunnið það öll. Svo breyttist andlitið, eins og
mJúk
Ur blær á vor-morgni færðist yfir það, og hann sagði:
^yggðin ertu mesta, hin bezta og stærsta,
yggðin ertu helzta, hin elzta og kærsta,
egurst áttu kvæði og fræði og hljóma
uglasöngvabólið og skjólið þíns blóma.“
Serhast
a versið er svona:
minn tengir tryggðin þér, byggðin mín bjarta,
®zt hefurðu lýst mér og þrýst þér að hjarta,
a> sem víkur frá þér, en hjá þér er hálfur
eiln til sín ei ratar og glatar sér sjálfur.“
(Nýja ísland).
ver-írum við að glata öllum þessum helgidóm, sem hefur
Sej^ - *a§ður okkur upp í hendur af öllum þessum mönnum,
eg hef minnzt á, sem og af mörgum öðrum íslendingum.
•
Kæra þökk fyrir áheyrnina,
Lára B. Sigurdson.
Helga Bjönsdóttir frá
Borgarnesi, níræð
Heiðurskonan f r ú Helga
Björnsdóttir frá Borgarnesi,
kona Jóns Björnssonar frá
Bæ, verður níræð í dag.
Helga fæddist að Svarfhóli
í Stáfholtstungum 1. apríl
1880, dóttir Þuríðar Jónsdótt-
ur, ljósmóður og Björns
hrepþstjóra Ásmundssonar,
og var ein hinna tólf Svarf-
hólssystkina. Hún giftist árið
1905 hinum umsvifamikla at-
háfnam'anni, Jóni kaupmanni
Björmssyni. Þeim varð fjög-
urra bama auðið, en þau eru
Björn, hagfræðingur, starfs-
maður Landsbanka íslands;
Guðrún (Blaka) lengi starf-
andi í skrifstofu forseta ís-
lands, nú í utanríkisráðuneyt-
inu, Halldór, húsameistari og
Selma, dr. phil, forstjóri
Listasafns ríkisins.
Þau Helga og Jón bjuggu í
farsælu hjónabandi á fimmta
tug ára, unz Jón hvarf af þess-
um heimi árið 1949. Heimili
þeirra í Borgarnesi var ann-
álað fyrir frábæra gestrisni.
Var þar oft svo gestkvæmt,
að undrun sætti, að hægt væri
að hýsa og fæða jafn marga
gesti samtímis. Húsráðendur
og börn þeirra voru svo sam-
hent um gestrisni og glað-
værð, að svo var sem einn
hugur væri að verki. En allt
mótaðist af hönd og hjarta
húsfreyjunnar. A 1 d r e i var
fengizt um, þótt önn væri og
erill, hið hlýja bros hvarf ekki
af vör. Frú Helga var bæði
Marta og María. Hin milda
reisn, hinn tígulegi alþýðleiki
em einkenni hennar og aðal.
Hún er væn kona og kurteis,
bæði að fornu máli og nýju.
Þeir munu margir, sem í
dag minnast frú Helgu
Björnsdóttur og taka undir
orð Bjarna Ásgeirssonar á
sextugsafmæli hennar: Þér
fylgi allar heillir, Helga mín,
og hjartans þakkir fyrir liðn-
ar stundir.
Gunnar Thoroddsen
Mgbl. 1. apríl, 1970.
Tímanleg sjúkdómsgreining
nauðsynleg
Um það bil 6% allra kvenna
fá einhvern tíma um ævina
krabbamein í brjóst. Þessi til-
tölulega háa tíðni hefur leitt
til þess að Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin (WHO) hefur átt
frumkvæði að alþjóðlegum
rannsóknum með það fyrir
augum að finna áreiðanlegar
aðferðir til að sjúkdómsgreina
og meðhöndlá krabbamein í
brjósti.
í hinni alþjóðlegu baráttu
við krabbamein er litið á
krabbamein í brjósti sem á-
kaflega lærdómsríkt vanda-
mál. Líffræðilegt eðli þessa
meins, möguleikarnir á að
uppgötva það í tæka tíð og
aðferðirnar sem beitt er til að
vinna bug á því hafa vakið
sérstakan áhuga vísindamanna
á þessu sviði, og þess vegna
hefur Alþj óðaheilbrigðisstofn-
unin komið upp rannsókna-
kerfi sem lýtur stjóm alþjóð-
legrar upplýsingamiðstöðvar.
Alhliða starfsemi Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar til
að háfa hemil á útbreiðslu
krabbameins leggur sérstaka
áherzlu á vamiarráðstafanir.
Önnur mikilvæg hlið þessa
máls — límanleg uppgötvun
krabbameins — er talin svo
mikilvæig, að hún var megin-
umræðuefni alþjóðaheilbrigð-
isdagsins 7. apríl 1970.
ALLSHERJAREFTIRLIT
Nýjustu skýrslur gefa til
kynna, að hægt sé að lækna
um helming allra krabba-
meinssjúklinga, ef sjúkdóm-
urinn er uppgötvaður í tæka
tíð og sjúklingurinn með-
höndlaður á snöggan og réttan
hátt. Skýrsla frá sérfræðinga-
nefnd Alþj óðaheilbrigðis-
stofnunarinnar um tímanlega
sjúkdómsgreiningu krabba-
meins hefur nýlega verið birt.
í skýrslunni er varpað ljósi
á þær ráðstafanir sem gera
þurfi og lögð sérstök áherzla
á allsherjareftirlit með íbúum
hvers lands.
Sérfræðingarnir leggja á-
herzlu á, að tilteknar tegund-
ir krabbameins séu fátíðari
en áður vegna þess að tekið
hafi verið upp allsherjareftir-
lit. Það er mikilsvert m. a. af
eftirtöldum sökum.
—í mörgum tilvikum byrj-
ar illkynjaður sjúkdómur á
skeiði, sem getur varað mán-
uði eða ár, þegar hann er á
því stigi, að hægt er að lækna
hann:
— Flestir krabbasjúkdómar
byrja með staðbundinni mein-
semd, sem hægt er að fjar-
lægja, sé hún uppgötvuð í
tæka tíð:
— í mörgum löndum eiga
um 75% af öllum tegundum
krabbameins upptök sín í
þeim hlutum líkamans, sem
eru auðveldlega tilkvæmi-
legir:
— Þó að tíðkanlegar lækn-
ingaraðferðir séu ekki óskeik-
ular, eru þær einatt mjög ár-
angursríkar, ef þeim er beitt
nægilega snemma.
Sérfræðingarnir nefna ýms-
ar aðferðir til að fást við
krabbamein. Ein þeirra er sú
að rannsaka frumur í vefjum,
sem t e k n a r eru t. d. úr
lungnapípum eða legi. Aðferð-
in, sem nefnd er „Pap-próf-
unin“ eftir dr. G. Papani-
kólaú, er meðal hinna beztu
sem nú eru þekktar. Hún ger-
ir læknum kleift að uppgötva
sjúkar frumur í vefinum og
sýna þannig fram á krabba-
mein á byrjunarstigi.
BJÖRTU HLIÐARNAR
Til að gera varnarráðstaf-
anir gegn krabbameini sem
árangursríkastar mælia sér-
fræðingamir með því, að
hvert einstakt land komi
sér upp áætlunarmiðstöðvum
með sérþjálfuðu starfsliði.
Einnig er mikilvægt að rekin
sé víðtæk, öflug og ósleiti-
leg upplýsingarstarfsemi. Þeir
menn, sem hafa slíka starf-
semi á hendi, verða að vera
vel kunnugir menningarleg-
um og félágslegum sérkenn-
um hlutaðeigandi þjóðar eða
þjóðarbrots, og þeir verða
einnig að taka tillit til hins
djúpstæða ótta, sem einatt
tálmar raunhæfum og árang-
ursríkum ráðstöfunum.
ÖT1 upplýsingarstarf semi
verður að leggja áherzlu á
björtu hliðarnar á baráttunni
við krabbameinið. Það er allt-
of algengt, að fólk hafi ekki
trú á því, að nokkuð verði að
gert að gagni, jafnvel þótt
sjúkdómurinn sé uppgötvaður
á byrjunarstigi. Menn verða
að gera sér ljóst, að krabba-
mein er ekki aðeins einn sjúk-
dómur, heldur hópur sjúk-
dóma, sem sumir eru erfiðir
greininigar og viðfangs, en
aðrir auðgreinanlegir og auð-
veldir viðfangs.
Vert er að taka það sérstak-
lega fram, að jafnvel margir
læknar eru ákaflega bölsýnir
að því er varðar krabbamein.
Því miður eru þeir oft illa
að sér um nýtízku lækningar-
aðferðir og þær mjög svo
b æ 11 u sj úkdómsgreiningar,
sem margir sjúkdómar njóta
góðs af. Þegar svartsýnn
sjúklingur leitar til bölsýns
læknis, er varla við því að
búast að honum verði með
skjótum og bjartsýnum hætti
vísað til næstu krabbameins-
rannsóknastöðvar.
Sérfræðingar segja að lok-
um:
— Á því leikur enginn vafi,
að sjúklingar, sem þjást af til-
teknum tegundum krabba-
meins og fá viðeigandi með-
ferð, g e t a vænzt svipaðs
fjölda æviára og venjulegur,
heilbrigður einstaklingur af
sama kyni og á sama aldri
í salma umhverfi. Það er ekki
rétt, að einungis sé hægt að
meðhöndla krabbamein þann-
ig, að sjúkdóminum sé slegið
á frest, og að eina gagnið að
tímanlegri sjúkdómsgrein-
ingu sé í því fólgið að lengja
líf sjúklingsins um nokkra
mánuði eða ár. Sannleikur-
inn er sá, að því fyrr sem
sjúkdómsgreiningin er gerð,
þeim mun meiri líkur eru til
að sjúklingurinn fái fullan
bata.
Fréiiir frá S.Þ.