Lögberg-Heimskringla - 14.05.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 14. MAÍ 1970
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Sireei, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jokob F. Kristjansson; Vice-President S. Alex Thorarinson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johonnson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Voldimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneopolis: Hon. Valdimar Bjornson. Victorio, B.C.: Dr. Richard
Beck. Iceland: Birgir Thorlacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
''Second class mail registration number 1667".
Hundrað ár í Vesf-urheimi
Ég minnist þess, að frá barnsaldri hafði ég mesta skemmt-
un a-f því að lesa og hlýða á sögur frá íslandi, einkanlega
þjóðsögurnar. Ég stafaði mig fljótlega fram úr þjóðsögum'
Jóns Arasonar einmitt vegna þess hve mér þótti þær
„spennandi" og var því orðin lesandi á íslenzku á unga aldri.
Allgott bókasafn var á heimilinu og meiri hluti bókanna
íslenzkar. Þar var og sungið mikið voru það aðallega íslenzk-
ir ættjarðarsöngvar. Það var því eðlilegt að mig langaði
til að fara til íslands og þangað komst ég sumarið 1934.
Ég komst að því að ekki hafði verið afsögum sagt af
fegurð landsins. Mér var og tekið opnum örmum af vinum,
sem dvalið höfðu hér vestan hafs og kynnst höfðu Vestur-
íslendingum en af hinu var ég furðu lostin, hve fólk al-
mennt þekkti lítið til íslendinga vestan hafs, enda birtust
sjaldan fréttir af V. íslendingum hvorki í dagblöðum né
'vikublöðum landsins.
Dr. Finnbogi Guðmundsson gerir grein fyrir því í eftir-
fylgjandi ræðu hversvegna íslendingar heima, virtust fyrr-
um tómlátir í garð Islendinga vestra. Þetta er nú allt að
breytast með vaxandi kynnum milli íslendinga austan hafs
og vestan og hefir Dr. Finnbogi átt stóran þátt í því með
ræðum sínum og myndasýningum. Hann hefir sýnt mynd
sína Hundrað ár í Vesiurheimi um allt Ísland auk þess sem
hann hefir flutt ótal ræður og gefið út bækur um okkur hér
vestra. Hann hefir nú sýnt þessa ágætu litmynd á átta stöð-
um hér vestan hafs við mikla aðsókn, og við erum í mikilli
þakkarskuld við hann. — I. J.
DR. FINNBOGI GUÐMUNDSSON:
Ræða á Álfaskeiði
fluii á úlisamkomu Ungmennafélags Hrunamanna
25. júlí 1954.
Ég geri ráð fyrir, að menn búist við einhverri hugleið-
ingu um Vestur-íslendinga, þar sem ég hef nú að undanfömu
verið starfandi meðal þeirra. Enda verður sú og raunin á.
En efni það, er ég vildi ræða hér í dag, er viðhorf íslendinga
þeirra og þá einkum Vestur-íslendinga, er fjarvistum eru við
föðurland sitt, með hverjum hætti það er og í hverju helzt
frábrugðið viðhorfi hinna, er heima dvelja.
Ég hef orðið þess var, að margir þeir, er aldrei hafa
hleypt heimdraganum, eiga erfitt með að skilja sjónarmið
vesturfaranna, finnst það ögfakeftint og næstum hjákátlegt
á stundum. Þeir segja sem svo, að þessir góðu landar vorir
vestan hafs hafi tapað trúnni á island og horfið þaðan brott,
lofgjörð þeirra um landið komi því úr hörðustu átt o. s. frv.
En hér er það einmitt, sem miðla þarf málum, ef hvorir-
tveggja eiga að njóta sannmælis.
Mér dettur í hug frásögn Alexanders sögu af því, er
Alexander mikli sigldi með liði sínu af Grikklandi í her-
förina frægu til Asíu. En þar segir svo m. a.: „Þá láta kon-
ungsmenn skip sín úr festum, og þar mátti heyra mikinn
lúðragaing og þjóðsýnlegt ákall. Þar mátti þá marka, hversu
mikið flestir unna sínu fósturlandi. Þeir Grikkimir voru
nú fúsir til að fylgja konungi og berjast með honum sér til
íjár og metnaðar. En allir af þeim í svo miklum her nema
einn þá settu augu sín aftur um skut, meðan þeim máttu
nokkurn vita sjá til fósturjarðar sinnar."
Einmitt þannig var því farið um þá, er vestur héldu
héðan á síðustu öld, þeir settu og hafa sett augu sín aftur
um skut, meðan þeir hafa nokkurn vita mátt sjá til sinnar
fóstúrjarðar. Hinir, sem fylgdu þeim niður á sjávarbakkann,
veifuðu til þeirra, meðan þeir vom að róa frá landi, en héldu
síðan hver heim til sín. Auðvitað hefur sársauki viðskilnað-
arins verið gagnkvæmur, en hann leið fljótar frá hjá þeim,
er eftir urðu, en hinum, sem fóru.
Þegar því vesturfarinn jafnvel áratugum síðar yrkir|
tregablandið ljóð um brottför sína, er heimlendingurinn
varla lengur með á nótunum og veit ekki alls kostar, hvaðam
a sig stendur veðrið. Og þó mætti benda honum á góða hlið
stæðu, þar sem eru átthagafélögin í Reykjavík og ræður þær
allar, sem fluttar eru í mannfögnuðum þeirra til lofs og
dýrðar einstökum byggðarlögum.
Mannlegt eðli er undarlegt, svo sem sá háttur að minn-
ast eftir liðinn dag, og þá ekki sízt ef hann er löngu liðinn,
fremur sólskinsstundanna en hinna, sem daprari voru, öfugt
við það, sem vér gerum um það, sem næst er oss og nýliðið,
því að þá vill því miður of oft rætast á oss hið fomkveðna,
að „fár bregður hinu betra, ef hann veit hið verra.“
Landarnir flúðu kuldann og skammdegið á íslandi, en
varð þó minnisstæðari, þegar frá leið, ylurinn og birtan.
Eða eins og Stephan G. kemst fagurlega að orði í einu
kvæða sinna:
Við ýttum vesturálfu til
frá Islands köldu ströndum.
Og margur flutti minni yl
frá miklu hlýrri löndum.
Við fundum, að í hörkum, hag
var hlýjuna að geyma
frá ljósaaukum við lágan dag
og langeldunum heima.
Og á sama hátt og þeir fluttu ylinn með sér að heiman,
vildu þeir flytja — eða geta flutt — yl og gæði hins nýja
lands heim aftur. Man ég eftir því, að gamall landi vestra
sagði, er ég hafði orð á veðurblíðunni eitt sinn snemma
vors: Já, bara ef hún væri nú komin heim. Og í sama anda
er þetta dæmi úr einu Íslandsminni Stephans G.:
Legg þú, auðna, ár og frið
íslands ver og grundum, —
hitt veit enginn eins og við,
að oss langar stundum:
hörpu að lokka Oreif af,
inn á frónska móa
syngja austur yfir haf
akra vora og skóga.
.
Þó að margir íslendingar, er vestur fóru uppkomnir,
hafi oft dvalizt í huganum á Islandi, er ekki með því sagt,
að þeir hafi ekki unað hag sínurn vestra né fest þar yndi.
Sumir halda t. d., að Stephani G. hafi stórleiðzt alla sína tíð
vestra og ort meginið af kvæðum sínum út úr leiðindum.
Og fyrst hann sneri ekki til íslands aftur í lifanda lífi, væri
þó réttara að flytja bein hans heim. Vesturheimur eigi þar
ekkert tilkall til, Stephan sé slíkur Islendingur lífs og dauð-
ur. Ég býst ekki við, að þessi kenning sé mjög almenn, en
ég hef orðið hennar var og vil því ræða hana ögn.
Stephan varð að vrsu að nema land þrisvar sinnum áður
en hann kunni við sig. Og var það ekki fyrr en hann var
kominn vestur til Alberta, en þá fannst honum líka sem
hann væri kominn heim. Ég ætla að lesa hér eitt kvæði og
úr öðru þessu til staðfestingar. Heitir hið fyrra Veslur í
frumbýli og er ort árið 1891, eða aðeins tveimur árum eftir
að Stephan fluttist vestur til Alberta af hinum sólbrenndu
sáðlöndum Norður-Dakota.
• Úr ferðaflækings sveim
mér finnst ég kominn heim
í kotin yngri ára,
við afrétt, heiðageim.
Og komumanni kemur
að hvíla sig hjá þeim,
af ferðalúr og flakki
hann fengið hefir nóg
um sáðlöndin sólbrennd
og svartviðaskóg,
því lífið þar varð leiði,
hann lengi aldrei bjó
við sáðlöndin sólbrennd
og svartviðaskóg.
En hér er allt svo auðvelt
og æskuvingjarnlegt,
og kotin sitja sveipuð
í sveitalífsins spekt.
Sko, hérna undir hólnLun
sést hús í grænum blett,
við ána, sem ég unni,
grær eyrargrundin slétt.
Dreifð bæjabyggð og þétt
í bláfells umgjörð sett,
sýnd heiðslétt, hólagrett,
ÍSLANDSFRÉTTIR
Framhald af bls. 3.
BYGGING
STRAUMSVÍKURHAFNAR
NÆR LOKIÐ
Bygging Straumsvíkurhafn-
ar er að mestu lokið. Þó er
eftir að Steypa hluta af þekju
á hafnarbakkanum og byggja
hafnarhúsið. Á vegum Hafn-
arfjarðarbæjar hefur verið
greitt nú þegar um kr. 300
milljónir fyrir framkvæmd-
irnar en búast má vjð þegar
lokið verður að gera upp
vaxtakostnað á byggingartím -
anum, semja um greiðslu fyr-
ir viðbótarverk o. fl. kunni
heildarkostnaður að verða um
eða yfir 400 milljónir.
Samkvæmt ákvæðum Ál-
bræðslusamningsins er það
Hafnarfjarðarbær sem byggir
höfnina, en ísal ber að greiða
allan byggingarkostnað henn-
ar.
I sambandi við uppgjör á
byggingarkostnaðinLun v i ð
verktakann, það er Hochtief—
Véltækni, en hann hefur m.a.
talið sig eiga rétt á tímafram-
lengingu v e g n a óviðráðan-
legra afla (force majeure), hef-
ur verið óskað eftir við ísal,
að félagið setti frgim hugsan-
legar kröfur vegna tafa verk-
takans við að ljúka verkinu,
svo hægt verði að taka slíkar
kröfur er kæmu inn í upp-
gjör á hafnarkostnaðinum.
ísal hefur nú sett fram
kröfur um bætur að fjárhæð
um það bil 7 milljónir, vegna
afhendingardráttar á höfninni.
Telur það sig hafa þurft að
nota hafnirnar í Hafnarfirði
og Reykjavík við uppvskipun
byggingarefnis og það hafi
haft í för með sér aukinn
kostnað við byggingu Ál-
bræðslunnar. Ennfremur tel-
ur félagið sig af sömu sökum
hafa haft aukinn kostnað af
löndun súráls úr fyrsta súr-
álsskipinu, sem kom til
Straumsvíkur í byrjun júní
1969.
Afstaða til krafa þessara
verður að sjálfsögðu tekin við
uppgjör við byggingarverk-
takann Hochtief — Véltækni,
en persónulega telur bæjar-
stjóri Hafnarfjarðar að kröf-
ur þessar fái ekki staðizt m.a.
með tilliti til ákvæða ál-
bræðslusamnings — Hafnar-
áætlun — en þar segir að ísal
skuli leyft að afferma í
Straumsvíkurhöfn skip hlaðin
vörum til byggingar fyrsta á-
fanga bræðslunnar jafnskjótt
og bygging hafnarmannvirkj-
anna leyfir og við það hefur
verið staðið.
Mgbl. 19. apríl.
ÁRNI HELGASON
RÆÐISMAÐUR ‘
Hörð eru dauðans handtök
enn,
höggnir grænir hlynir,
alltaf deyja mætir menn
miklu fremur en hinir.
Framhald á bls. 5.
Á. G. E.