Lögberg-Heimskringla - 28.05.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 28. MAÍ 1970
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jakob F. Kristjansson; Vice-President S. Alex Thororinson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
'Winnipcg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneapolis: Hon. Valdimar Bjornson. Victoria, B.C.: Dr. Richard
Beck. Iceland: Birgir Thorlacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscriplion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
''Second class mail registration number 1667".
DR. FINNBOGI GUÐMUNDSSON:
„Enn eru þínir allir góðir
andlegu sparisjóðir#/
Sliklað á nokkrum ljóðum Einars Páls Jónssonar
Árið 1913 bar svo við, að Vestur-íslendingurinn Páll
Bjamason flutti hingað til lands fyrsta Ford-bílinn. Þegar
Páll hins vegar sneri vestur aftur, varð samferða honum
héðan skáldið Einar Páll Jónsson frá Háreksstöðum á Jökul-
öal. Mætti því segja með nokkrum hætti, að þjóðin hafi
þarna fengið bíl, en látið skáld í staðinn. Ég skal ekki ræða
frekara um þau skipti, en rifja heldur upp, hvað varð um
þetta skáld og hvernig það galt íslandi fósturlaunin.
Vort lífstré er eitt, þó að afkvistað sé,
og árin það styrkja i rót.
Og lim þess ber úi, yíir aldir og rúm
hið eilífa, norræna mót.
Það rýrir ei afrek hins útflutta manns,
og útsýnið hýrnar við það,
að samstofna eining á eins fyrir því
sinn íslenzka stöngul og blað.
Já, hið íslenzka útsýni hefur ekki hýrnað lítið við þær
myndir úr Vesturheimi, er íslenzk skáld þar hafa brugðið
upp. Og skáldin trúa því, hvert með sínum hætti, að þau
hafi ekki ort til einskis, að í ríki andans skili sér allt heim
um síðir. Einar Páll lýkur umræddu kvæði á þessa leið:
Úr vestrænni firð leitar hugur vor heim,
þó haustað um sléttuna sé,
og vitjar þess elds, sem að árdegis brann
um æskunnar gróandi vé.
I lýðríki andans býr eilífð þess manns,
er algræðir þjóðanna sand.
Þeim kvistum, sem atvik og útfiri greip,
með aðfalli skolar á land.
Hér kennir sömu trúar og í lokaerindi kvæðis Stephans
G. Stephanssonár um Skagafjörð, þar sem hann segir:
Getur, fagri fjörðurinn,
minna beztu kvæða kraftur
hvorfið heim í faðm þinn aftur,
þegar munnur þagnar minn,
komið aftur eitthvert sinn
yngri, stærri, endurskaptur?
AFMÆLISRIT DR.
STEFÁNS EINARSSONAR
jFramhald af bls. 1.
Study of Diction and Style
in Three Anglo Saxon Narra-
tive Poems,“ og Sven B. F.
Janson, Stokkhóhnsháskóla
skrifar um nýuppgötvaðan
rúnaistein í Vasteljung, t Söd-
ermanland. George S. Lane,
við University of North Caro-
lina, skrifar grein, sem heitir:
„The Use of Hittite and Toch-
arian Materals in Germanic
Etymologies.“ Stith Thomson
við Indiana University skrif-
ar grein, sem heitir: „Icelan-
dic Parallels among the
Northeastem Algonquins: A
Reconsideration.“ Dag Ström-
back, Uppsalaháskóla, skrifar
grein, sem heitir: Some Re-
marks on Learned and Novel-
istic elements in the Icelandic
Sagas. W.P. Lehmann, Texas-
háskóla, skrifar: „Post-Con-
sonantal 1 m n r and Metrical
Practice in Beowulf.“ Síðasta
ritgerð bókarinnar er eftir
Richard Beck, North Dakota
háskóla, og heitir: Hans Hylen
— a Pioneer Norwegian
Translator of Icelandic Poet-
Einar Páll Jónsson settist við vesturkomuna brátt að í
Winnipeg og varð 1917 aðstoðarritstjóri Lögbergs. Þá um
sumarið á íslendingahátíð flutti hann þetta fagra kvæði, er
hann nefndi ísland.
Enn ertu bæði ung og fríð,
Egils og Snorra móðir.
Leikur um vog og laufga hlíð
ljóminn áf þinni sögutíð.
Enn eru þínir allir góðir
andlegu sparisjóðir.
Hrein sem norðrið skal hugsun hver
heill þinni yfir vaka.
Þú barst oss kornung á brjóstum þér,
blessaðir það, sem liðið er.
Gafst okkur allt — tókst aldrei til baka, —
um ekkert er þig að saka.
Geymir í helgi hugur vor
heimalands þrastakliðinn.
Fennt er í okkar frumlífs spor. —
Fóstrað í vestri íslenzkt þor
dreymir títt eftir daginn liðinn
dagbjartra nátta friðinn.
Tuttugu árum síðar flytur hann íslendingadagsljóð á
Hnausum í Nýja-íslandi og byrjar það á þessa leið:
Áttavilltur íslendingur
enginn sé í dag.
Æðaslögin enn hin sömu,
undirspil og lag.
Við oss blasir móðurmyndin
minjadjásnum sett.
Þennan dag er austrið eina
áttin, sem er rétt.
Þau urðu mörg, áður en lauk, ættjarðarljóðin, er Einar
Fáll orti og lesin voru á samkomum/ íslendinga vestra.
En vestrið og landnám og lífsbarátta íslendinga vestan
hafs varð honum einnig hugstætt yrkisefni. í kvæði, er hann
nefnir Rödd úr vesíri og flutt var yfir millilandaútvarp 1.
desember 1938, segir hann m. a.:
Einar Páll varð ritstjóri Lögbergs 1927 og gegndi því
starfi til æviloka 1959. Varðveizla íslenzkrar tungu vestan
hafs hlaut að verða honum sem ritstjóra íslenzks vikublaðs
mikið áhugamál, enda er víða að finna í blaðagreinum hans
og ljóðum hvatningarorð til liandanna vestra að týna ekki
tungunni. Kvæði, er hann orti 1944 á 25 ára afmæli Þjóð-
ræknisfélagsins, lýkur hann með þessu erindi:
Hópur trúrra Birkibeina
ber sitt merki hátt í dag.
Þessi fylking þétt á velli
þyrlast ei við rammaslag.
Glatið eigi göfgi málsins,
góðar konur, vaskir menn.
Þó að liggi leið á brattann,
langt er fram til nætur enn.
Þremur árum áður hafði hann eggjað landa sína í kvæði,
er hann nefndi Varðmenn tungunnar og helgaði prófessor
Watson Kirkconnell, er kunnur er m. a. að þýðingum sín-
um á íslenzkum ljóðum. Fyrsta og síðasta erindi þessa
kvæðis hljóða svo:
Meðan deyr í syndum sínum
svipsljó værðarhjörð,
nýir vökuvinir bætast
vorri fósturjörð,
er um málsins stoltu stofna
standa traustan vörð.
Þeim sé greidd, er vaka á verði,
verkalaun í dag.
Hundasúra hæruskotin
hinna merkir flag.
Orðsins list á enn í sköpun
Islands mesta brag.
Þó að taumlétt tapi áttum
tvíveðrunga kyn,
ísland finnur út um heiminn
alltaf nýjan vin,
sem að döggvar mildum muna
málsins græna hlyn.
ry-
Þessi upptalning gefur bet-
ur til kynna en langt mál
hverrar virðingar dr. Stefán
Einarsson nýtur í hópi
fremstu fræðimanna víða um
heim.
Margar ritgerðanna í bók-
inni fjalla um afmarkað sér-
svið og eiga því ekki erindi
til alls þorra manna. En þarna
er líka að finna ritgerðir um
efni, sem margir íslendingar
hljóta að láta sig miklu varða.
Nefni ég þar til grein Dag
Strömbacks um lærð og
skáldsagnakennd atriði í ís-
lendingasögum, en Dag Ström
back er ásamt þeim Sigurði
Nordal og Einari Ól. Sveins-
syni í hópi upphafsmanna
bókfestukenningarinnar. Þá
er grein þjóðsagnafræðingsins
heimskunna, Stith Thomsons,
um íslenzk þjóðsagnaminni
hliðstæð þeim, sem fyrir
koma hjá Algönquianindíán-
unum, mjög athyglisverð, og
hlýtur að skipta íslendinga
miklu máli. Þar er komið enn
eitt atriði, sem rennir stoðum
undir ferðir norrænna manna
til Norður-Ameríku til forna.
Ritskráin í bókarlok nær
frá 1920 til 1965. Þar er að
finna 492 rit, ritgerðir, rit-
dóma og umsagnir. Þó er þessi
ritskrá ekki tæmandi, því að
dr. Stefán b i r t i eftir sig
nokkrar ritgerðir eftir -1965.
Eigi að síður er ómetanlegur
fengur að ritskránni, sem ger-
ir grein fyrir verkum höfund-
arins frá ári til árs.
Oss brennir ei þörf fyrir útfararóð,
því enn er hér landnám í gerð;
í liðsbón ei heldur vér leitum til neins
né lögsögumanna á ferð.
Vér spinnum hér einir vom örlagaþráð,
þó allt sé með nýlendubrag.
En framundan eygjum vér, íslenzkir menn,
hinn andlega fullveldisdag.
Einar Páll orti sem vonlegt var fjölda tækifærisljóða og
tókst þá oft prýðilega upp. Hér verður birt eitt slíkt kvæði,
brúðkaupsljóð, er hann orti sumarið 1933, þegar stúlka af
íslenzkum ættum í Winnipeg, dóttir framkvæmdastjóra
prentsmiðju þeirrar, er prentaði Lögberg, giftist John David
Eaton, síðar forstjóra hinna kunnu Eatons-verzlana í Kanada.
Afmælisrit dr. Stefáns Ein-
arssonar er ánægjulegur vott-
ur þess, hverrar virðingar
h e 1 z t u hugvísindaimenn ís-
lands njóta hvarvetna í hin-
um menntaða heimi.
Jón Hnefill Aðalsieinsson.
Framhald á bls. 5. Mgbl. 16. apríl.