Lögberg-Heimskringla - 10.09.1970, Page 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 10. SEPTEMBER 1970
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Jakob F. Kristjansson; Vice-President S. Alex Thorarinson; Secretary,
Dr. L. Sjgurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneapolis: Hon. Valdimar Bjornson. Victoria, B.C.: Dr. Richord
Beck. Icelond: Birgir Thorlacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscription $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
"Second class mail registratíon number 1667##.
AMBASSADOR MAGNÚS V. MAGNÚSSON:
Minni íslands
Flutt á íslendingadeginum á Gimli 3. ágúst 1970
Herra forseti íslendingadagsins,
hæstvirti fylkisstjóri,
góðir samkomugestir:
Mér var það mikið gleðiefni, þegar mér var boðið hing-
að ásamt konu minni, til þess að hemsækja ykkur hér í
Mantoba á þessum mikla hátíðardegi ykkar og mæla fyrir
minni íslands eða gamla Fróns, eins og eyland okkar er oft
nefntj þegar þess er minnst með söknuði og trega af íslend-
ingum á erlendri grund.
Það vakti einnig gleði hjá mér að fá tækifæri til þess
að hitta ykkur hér í heimakynnum ykkar og mega kynnast
ykkur af eigin raun. Það þótti mér merkilegt, að mér var
sagt að flytja minni íslands á íslenzkri timgu og sýnir það
e. t. v. betur en nokkuð annað tryggð ykkar við ísland og
íslenzka menningu, og ber fagran vott um það hve gamla
landið á enn sterk ítök í hjörtum ykkar og hug.
Þessi íslendingadagur í ár er sérstaklega merkilegur
sökum þess, að nú minnist þið einnig 100 ára afmælis Mani-
tobafylkis. Þetta er að vísu ekki hár aldur miðað við aldur
byggðar á Islandi, en eftir 4 ár verður þar haldið hátíðlegt
merkilegt afmæli íslands, en þá verða liðin 1100 ár síðan
„Ingólfur Arnarbur, íturhreinn í lundu“, eins og Matthías
kvað, steig á land á Islandi og festi þar byggð sína.
Er það einlæg von iftanna á íslandi, að margir Vestur-
íslendingar sæki þá gamla landið heim og minnist þessa
afdrifaríka viðburðar í sögu Islands með vinum og ætt-
ingjum heima á Fróni. Ef dæma má eftir því hve þið fjöl-
menntuð til Íslands á þúsund ára afmæli Alþingis árið 1930,
gerum við okkur beztu vonir um mikla þátttöku héðan, enda
eru nú samgöngur ólíkt betri og tíðari en þá.
Þessi nærri 1100 ára saga íslenzku þjóðarinnar hefir
verið viðburðarík og hafa þar skipzt á tímabil uppgangs,
glæsilegra afreka og niðurlægingar, svo sem kunnugt er.
Landið er harðbýlt, já svo harðbýlt, að sagt hefir verið, að
það liggi á takmörkum hins byggilega heims, og oftar en
einu sinni hefir jafnvel syrt svo í álinn að við uppgjöf hefir
legið, en þá er eins og minningin um forna frægð hafi stapp-
að stálinu í íslendinga svo að þeir hafa ekki látið yfirbug-
ast, heldur sótt fram á nýjan leik.
En þetta harða land hefir líka agað og stælt börn sín,
og stórbrotin fegurð þess hefir haft djúpstæð áhrif á þá,
sem landið hafa byggt. Fölskvalaus ást og hrifning á land-
inu birtist í ótal mörgum ættjarðarljóðum hinna íslenzku höf-
-uðskálda og margra annara skálda. Mér er það til efins, að
nokkuð annað land hafi átt sér jafnmörg ættjarðarskáld og
Island, að minnsta kosti ekki miðað við íbúatölu. Einkum
voru skáld nítjándu aldarinnar og aldamótanna stórbrotin
ættjarðarskáld, innblásin af fegurð landsins og framtíðar
möguleikum þess.
Eftirlætisskáld íslendinga, Jónas Hallgrímsson, orkti sitt
snildarkvæði ísland 1835, og birtist það í 1. árgangi Fjölnis.
I þessu ættjarðar- og hvatningaljóði lýsir hann fyrir lönd-
um sínum sögu landsins í stórum dráttum, innblásinn af
fegurð landsins og stórbrotinni náttúru þess. Hvetur landa
sina lögeggjan til að hefjast handa og hrissta af sér okið og
slenið, og er sagan um blómaskeið íslenzku þjóðarinnar og
fegurð landsins sá kyngikraftur, sem lyfta skal þjóðinni úr
þeim öldudal niðurlægingar og framtaksleysis, sem hún
hafði búið við í langan aldur.
Þeim Fjölnismönnum fannst fornöld Islands vera sönn-
un fyrir því, að þjóðinni geti farið fram, með því að landið
sé eins og þá og öll vesöld komi af viljabresti, áræðisleysi
og vankunnáttu, og því ásettu þeir sér að segja þjóðinni
skorinort til syndanna og hafa að leiðarstjörnu þetta þrennt:
nytsemi, fegurð og sannleika.
Jónas spyr: Hvað er orðið okkar starf í sexhundruð
sumur? Höfum við gengið til góðs, götima fram eftir veg?
Landið er fagurt og frítt, og fannhvítir jöklanna tindar,
himininn heiður og blár, hafið er skínandi bjart.
Enginn vafi er á því, að Fjölnismenn eiga þakkir ís-
lenzku þjóðarinnar margfaldlega skilið sem endurvakning-
armenn íslenzku þjóðarinnar.
Frá því að Jónas kvað „ísland, farsældar Frón“ eru
liðin 135 ár og ef við lítum til baka yfir þessi 135 sumur,
dylst okkur ekki hve ótrúlega miklar breytingar og fram-
farir hafa átt sér stað á Islandi. Fullt sjálfstæði hefir áunnist,
og var lokatakmarkinu náð með stofnun lýðveldis á íslandi
1944. Innlendur háskóli stofnaður á aldarafmæli frelsishetj-
unnar Jóns Sigurðssonar. Stórstígar framfarir á sviði fisk-
veiða og iðnaðar, stórauknar framfarir í samgöngumálum
innanlands og við útlönd, og þannig mætti lengi telja.
Undirstöðu allra þessara framfara má finna í vaxandi sjálf-
stæðismeðvitund þjóðarinnar, aukinni menntun og hagnýt-
ingu náttúruauðæfa lands og sjávar. Þótt landið sé erfitt
að mörgu leyti, þá hefir fiskignóttin í sjónum verið aðal
lífgjafinn, því að svo til allt efnahagslíf á Islandi hefir fram
á síðustu tíma verið byggt á fiskveiðum og hagnýtingu
sjávarafla. Það hefir því verið einn mikilvægasti liðurinn í
baráttu okkar til efnahagslegs sjálfstæðis, að okkur skildist
fljótt, að verndun fiskimiðanna er örlagaríkur þáttur í bar-
áttu okkar fyrir bættri efnahagslegri afkomu. Eins og kimn-
ugt er, hefir fiskveiðilandhelgin við ísland verið færð út í
12 sjómílur og ýmsar verndarráðstafanir gerðar í því sam-
bandi. Er þegar farinn að koma í ljós jákvæður árangur af
þessum ráðstöfunum með auknu aflamagni. Þar sem fiski-
veiðar skipta svo miklu máli fyrir afkomu íslendnga gera
þeir sér ljóst, að full yfirráð yfir öllu landgrunninu, og þar
með einnig fiskveiðunum á því, er það lokatakmark, sem
keppa ber að, enda er hér um yfirlýstan þjóðarvilja og
stefnu ríkisstjórnarinnar að ræða. Á mörgum öðrum svið-
um hafa orðið stórstígar framfarir á síðustu áratugum. Má
þar nefna bætta heilbrigðisþjónustu, sem lýsir sér m. a. í
því, að meðal hámarksaldur karla á íslandi er nú 70 ár, og
er Island í því tilliti nr. 4 meðal þjóða heims, en meðal
hámarksaldur kvenna er 75 ár, og er ísland þar í fremstu
röð. Sama má segja um framfarir í félagsmálum, mennta-
málurn og á sviði lista og tækni.
Eins og ég sagði áðan er ísland harðbýlt land og fátækt
af málmi, en hinsvegar hefir það yfir geysimiklum orku-
lindum að ráða í fallvötnum og heitum hverum. Bindum
við miklar vonir við hagnýtingu þessara orkulinda og vænt-
um okkur mikils af þeim í framtíðinni. Allt landið er nú
rafvætt og nær rafmagn til 99% þjóðarinnar. Stórvirkjun
hefir nýlega verið lokið við Búrfell á suðurlandi og álverk-
smiðja hefir risið sunnan Hafnarfjarðar, sem fær afl sitt
frá Búrfellsstöð. Vonast menn til þess, að enn meiri iðnaðar-
framkvæmdir sigli í kjölfarið, og má nefna, að Norðlend-
ingar eru áfjáðir í að byggja aðra álverksmiðju norðan-
lands, því að þar bíða einnig miklar orkulindir eftir því að
verða beizlaðar. Þannig er móðir náttúra á íslandi rík og
örlát við börn sín, og margir stórir draumar aldamótaskáld-
anna hafa rætzt.
Ættjarðarást hefir fylgt mörgum íslendingnum, sem yfir-
gaf land sitt og þjóð til þess að leita gæfunnar í framandi
löndum, og hver hefir lýst þrá sinni og ást til Islands betur
en Klettafjallaskáldið í minni til íslands 1899:
Gamla ísland, ættland mitt,
ægi girt og fjöllum,
rétt að nefna nafnið þitt
nóg er kvæði öllum’.
Hljómar innstu óma þá
allra ræktartauga,
stolt og vonir víxlast á —
vöknar nærri um auga.
Árdagssólu opnast nýtt
útsýni, er hækkar.
Við að fara frjálst og vítt
föðurland manns stækkar.
Hillir úti upp úr sæ
ættjörð gleggst við sonum —
bernsku minning bh'ðkast æ,
birtir yfir vonum.
Frarnhald á bls. 5.
Vísur
Halldór Friðjónsson kvað:
Við skulum bjóða baugaslóð
Braga glóðar eiminn,
syngja ljóðin, svo að þjóð
safni móð við hreiminn.
Svona hefur Bjöm Péturs-
son frá Sléttu farið að því aá
kveða kjark í sjálfan sig og
kannski fleiri: ,
Þegar á góðu gamni er þrot,
gleði hvergi að finna,
leik ég mér við baugabrot
bernskudaga minna.
* * *
Á þessum dögum Mamm-
onshyggju og gullkálfadans
taka sjálfsagt fáir undir með
Birni, þegar hann ávarpar ís-
land, eða öllu heldur íslenzku
þjóðina þannig:
Þó af gulli þyki snauð —
þar um lítt ég hirði —
á hún sagna og söguauð,
sem er meira virði.
* * *
Ýmsir verða sjálfsagt sam-
mála Magnúsi Eyfjörð Einars-
syni, þegar hann sagði:
Eftir nítján alda stjá
okkar breytt er högum:
bílum ríða allir á
asnar nú á dögum.
En þar sem ég er smeykur
um, að menn séu ekki eins
biblíufróðir núna og þegar
vísan var ort, er rétt að geta
þess, að ritningin segir frá
Bíleam, sem reið ösnu einni,
og var sú ferð allsöguleg.
* * *
Létt hefur líka verið yfir
KN eins og venjulega, þegar
þessi staka hefur séð dagsins
ljós:
Lán og gæfan ljós mér gaf,
lífs á ævitugum,
fylgdi sægur oftast af
ungum dægurflugum.
Ekki er höfundurinn, Þ.Þ.Þ.,
einn um þessa uppgötvun:
Draumar, skylda, þörf og þrá
þreyta hildi saman.
Eitt ef vildu verða, þá
væri það snilldar gaman.
Hér kveður við annan tón;
en íslenzkan líka, en ekki veit
ég með vissu um höfund:
•
Mæðan stranga mér er gift,
mig skal ekki furða!
Þegar láni ljóst var skipt,
lá ég milli hurða.
En þegar „mæðan stranga"
sækir að, verður úrræðið of
oft það sama og hjá Baldvini
skálda:
Tunnan spekir hugarhag
harms í reki srauma.
Á hana tek ég tár í dag
til að vekja drauma.
* * *