Lögberg-Heimskringla - 12.09.1980, Blaðsíða 3

Ræða Vigdísar Finnbogadóttur
forseta við embættistökuna
FORSETI ÍSLANDS TEKUR VIÐ EMBÆTTI.
Góðir samtíðarmenn.
Við stöndum á þessari stundu á þeim
tímamótum, að nýr forseti Islands
tekur við embætti. Sem einstaklingi
verður mér fyrst fyrir að hugleiða það
traust, sem mér hefur verið sýnt með
kjöri mínu til mikils virðingarembættis
í íslensku samfélagi, sem hefur verið
nefnt sameiningartákn okkar allra.
Ofar öðru ríkir þó í huganum — og
mun ríkja — einlæg ósk um að lýð-
ræðislegur háttur þjóðar okkar á þessu
kjöri og allri stjórnskipan okkar megi
verða landinu og okkur öllum til gæfu,
í skiptum okkar hvers við annað og við
aðrar þjóðir.
Við þekkjum það öll af eigin raun, að
á tímamótum verður hugsunin fleygari
en ella. Við hugsum til fortíðarinnar og
látum okkur dreyma um framtíðina,
því ,,þangað er vonunum vorkunnar-
laust, sem vegina minningin lagði". En
raunar er líf okkar á hverri stund ofið
af minningum og draumum, og draum-
arnir eru gullþræðirnir í vefnum. An
þeirra yrði ekki unað við lífið frá degi
til dags, hvorki gleði þess né sorgir.
,,Vér erum þelið sem draumar spinnast
úr."
Við erum oft á það minnt, að það er
íslensk tunga, sem öðru fremur gerir
okkur að íslendingum. Tungan geymir
sjóð minninganna, hún ljær okkur
orðin um vonir okkar og drauma. Hún
er hið raunverulega sameiningartákn
okkar og sameiningarafl. En íslensk
tunga gerir okkur ekki bara að
íslendingum; hún gerir okkur að
mönnum. Hún gerir okkur að heims-
þegnum, sem ber skylda til að leggja
sem mestan skerf til stöðugra framfara
mannsandans.
Þetta hlutskipti höfum við þegið í arf
frá gengnum kynslóðum til þessa dags.
Það hefur löngum verið talið að skerfur
okkar til menningarsamfélags þjóð-
anna hafi fyrst og síðast verið fornar
bókmenntir okkar og sá víðfeðmi
skáldskapur og þjóðlífslýsingar, sem
þær hafa að geyma og ekki hafa varð-
veist með öðrum þjóðum. Þá vilja oft
gleymast margvíslegir gimsteinar
orðsins, sem frá öld til aldar hefur
geislað af á Islandi. Og þá vill líka
gleymast að með hverri kynslóð voru
uppi menn á Islandi, sem gerðu menn-
ingarstrauma úr víðri veröld að sínum
og færðu þjóð sinni að gjöf. Þeir bjuggu
nýjum hugmyndum stakk íslenskra
orða og léðu þeim þar með nýjan svip
af landinu, sem við byggjum, og þeim
lífskjörum, sem það býr okkur. Því
hver þjóð tileinkar sér hugmyndir á
sinn aeg, og á þar með ný viðhorf við
sömu lífshugsjón að gefa öðrum eins og
heimsþegnum ber.
Orðin eru kastalar okkar Islendinga.
I fámenni og fátækt týndum við aldrei
manndómi okkar. Við gleymdum
aldrei að setja í orð — hinn eina varan-
lega efnivið sem við eigum — allan hag
okkar og alla hugsun. Einmitt þess
vegna hefur okkur reynst svo létt verk
að skapa okkur fjölskrúðuga nútíma-
menningu. Menning hverrar þjóðar er
harpa með þúsund strengjum. Okkar
menning, sem lengi var fábreytt, á nú
hljóma hörpunnar allrar: ríka
myndlist, heillandi tónlist og leiklist og
mikla skáldlist ekki síður en hugmynd-
aríka verkmenningu.
En hvað höfum við að segja okkur
sjálfum um mannlega veikleika okkar,
sem við neitum af nokkru stolti að bera
á torg? Við lifum á erfiðum tímum, víst
er um það, og verðum að gera okkur
ljósa þá ábyrgð, sem við hljótum að
axla í samtíðinni til að búa í haginn
fyrir framtíðina. Niðjar okkar, sem nú
lifum manndómsár okkar, eiga tilkall
til að við séum þeim til fyrirmyndar,
án þess að við heftúm þá í okkar viðjar.
Sú kynslóð, sem er að kveðja, á tilkall
til að vita, að við höfum veitt athygli
stórbrotnu framlagi hennar til aukinna
lífsgæða í harðbýlu landi, En
erfiðleikarnir eru til að takast á við þá
af hugprýði, raunsæi og sigurvissu.
Hefðu fyrri tíma menn ekki staðið af
sér erfiðleika líðandi stundar, stæðum
við ekki hér í dag, frjáls til orðs og
æðis.
Frelsinu fylgir, að hver og einn
verður að lifa við sannleik sinnar
samtíðar og taka afstöðu til hans hverju
sinni. í margbrotnu mannlífi, þar sem
engar tvær manneskjur eru eins, er
sannleikur þjóðlífsins síbreytilegur,
því enginn hefur höndlað allan sdhn-
leika mannlegrar hugsunar. Við fram-
göngum í trú og skoðun, og á þeim vegi
er dýpsta gryfjan sú vanahugsun, sem
tekur gagnrýnislaust viðteknum
hugsunarhætti. Listir og vísindi hafa
aldrei unað viðteknum hugmyndum,
heldur leitað þrotlaust að nýjum
leiðum. Hvoru tveggja eigum við að
þakka látlausa endurnýjun og ótalin
skref fram á við. Við íslendingar erum
fámenn þjóð, og orðið flýgur hratt frá
manni til manns. Því er okkur leikur
einn að vekja hvert annað til gagn-
rýnnar umhugsunar um vandamál
líðandi stundar. Það er ekki ráða-
manna einna að leysa þau, heldur
okkar sjálfra, hvers og eins.
En allt frelsi, jafnt frelsi þjóða sem
einstaklinga, krefst aga. Agi hvers ein-
staklings, í hugsun og hátterni, getur
aldrei leitt til annars en farsældar allrar
þjóðarinnar. Við megum aldrei ganga
svo lengi á sjóði, hvorki andlega né
veraldlega, að ekkert sé lengur eftir til
að gefa. Við höfum þegið góðar gjafir,
frá fyrri kynslóðum og öðrum þjóðum.
Mesta gæfa okkar væri sú að gefa ekki
minna.
Við göngum nú, Islendingar, í fjórða
sinn í sögu lýðveldisins, til samstarfs
við nýjan forseta Islands. Forsetar
okkar hafa til þessa dags verið farsælir
í samskiptum sínum við þjóðina. Við
geymum í minni viturleg orð þeirra,
sem oft hafa orðið fleyg, og þökkum
þeim fyrir að hafa rutt ungu lýðveldi
brautina með mannkostum sínum og
viðmóti. Við minnumst með þakklæti
herra Sveins Björnssonar og konu
hans, frú Georgíu Björnsson og herra
Asgeirs Asgeirssonar og konu hans, frú
Dóru Þórhallsdóttur. Fráfarandi
forseta Islands, dr. Kristjáni Eldjárn og
frú Halldóru Ingólfsdóttur, vil ég fyrir
hönd Islendinga þakka fyrir að hafa
áfram gert garðinn kunnan og virtan,
sem fyrirrennarar þeirra, og fyrir það
vinarþel sem ætíð hefur af þeim stafað
hvar sem þau hafa farið. Það er gott að
vita af þeim meðal okkar með svo
sómaríkan feril sem raun ber vitni.
Þeim munu ávallt fylgja óskir um heill-
aríka daga.
Að lokum vildi ég minnast þess
manns, sem allir Islendingar muna og
þekkja eins og náinn ættmann og fyrst-
ur naut þess heiðurs að vera nefndur
forseti af þjóð sinni, Jóns Sigurðssonar.
í byrjun þessa ágústmánaðar, í ein-
hverri mestu veðursæld sem komið
hefur yfir Island, minnumst við að
Hrafnseyri við Arnarfjörð hundrað ára
ártíðar hans. Líf hans og starf fyrir land
og þjóð verða okkur alla daga hugstæð
fyrir þann skerf sem hann lagði til
sjálfstæðis okkar og frelsis. Þó er
ennþá betra til þess að vita, að Jón
Sigurðsson var góður íslendingur af því
að hann var mikill maður. Grafskrift
hans vildi ég, að allir íslendingar gerðu
að einkunnarorðum sínum, hvar sem
þeir eru staddir: að vera ávallt sómi
Islands, sverð þess og skjöldur.
GUÐLAUGUR ÞORVALDSSON FLYTUR FORSETA ÁRNAÐAKÓSKIR.
„VÉR ERUM ÞELIÐ SEM
DRAUMAR SPINNAST ÚR."